Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1988, Side 100

10
Þórir Kr. Þórðarson:
Prófessor dr. phil. et jur.
Alexander Jóhannesson
Aldarafmæli1
I. Inngangur
Magnifice Rector,
Það var fámennt en harðsnúið lið sem blés til
atlögu gegn þrengingum Háskólans í Alþingis-
húsinu um það leyti sem heimskreppan mikla
skall á. En það er ekki á neinn hallað þótt sagt
sé að hinn fremsti þessara manna í öllum fram-
kvæmdamálum fyrir Háskólann og í fjármögn-
un og í skipulagi aðgerða var prófessor Alex-
ander Jóhannesson, sem á aldarafmæli á þessu
sumri. Honum framar öðrum eigum við það að
þakka að við erum saman komin í þessum húsa-
kynnum og á þessu háskólasvæði í dag.
Það var gæfa Háskólans á mótunarskeiði
hans að Alexander Jóhannesson valdist til for-
ystu einmitt þegar þörf var á tápmiklum fram-
kvæmdamanni til þess að fjármagna þau bygg-
ingaráform sem uppi voru og stýra skútunni
gegnum brim og boða kreppuáranna, en hann
var kosinn rektor fyrsta sinni 1932. Hann hratt
happdrættismálinu í framkvæmd, en það var og
er enn forsenda allra byggingamála Háskólans.
En minningunni um Alexander væri enginn
greiði gerður með því að hljótt væri haft um
nöfn annarra manna sem stóðu í fremstu víg-
ltnu er hinn ungi háskóli haslaði sér völl í miðju
menningarlífi íslendinga — og einnig athafna-
lífi. Sigurður Nordal var skáldið og fræðimað-
urinn í norrænum fræðum, Níels Dungal sam-
einaði vísindalegar rannsóknir hugvitsömum
framkvæmdum, sem m.a. tengdust Tjamarbíói,
Magnús Jónsson, listmálarinn, bankamaður-
inn, guðfræðiprófessorinn og alþingismaður-
inn, Ólafur Lárusson var hinn trausti hleðslu-
maður að undirstöðum lögvísinda í landinu, og
aðrir lögðu fram sinn skerf í víngarði vísinda
og þjóðlegrar endurreisnar. Ekki má gleyma
nafni Péturs Sigurðssonar háskólaritara, sem á
starfsskeiði sínu var burðarás Háskólans um
daglegan rekstur.
En í fararbroddi í framkvæmdamáium og
starfsháttum hins unga háskóla var Alexander
Jóhannesson, enda sex sinnum kosinn rektor af
jafningjum sínum.2
II. Háskólinn og íslenskt þjóölíf
Alexander kveöur sér hljóös
Alexander Jóhannesson gerðist svonefndur
einkakennari við Háskóiann 1915. Var það að
þýskri fyrirmynd, þar sem þeir menn verða Pri-
vatdozent sem hljóta viðurkenningu háskóla til
þess að halda fyrirlestra en þiggja ekki föst
laun. Hlaut Alexander að vísu 1000 kr. á ári
1 Ræða. fiutt í kaffihófi rektorshjónanna í Odda 15. maí 1988.
2 Kjörinn 17. júní 1932 til eins árs; endurkjörinn 17. júní 1933 til eins árs; endurkjörinn 17. júní 1934 til eins
árs; kjörinn 15. maí 1939 til þriggja ára; kjörinn 14. maí 1948 til þriggja ára; endurkjörinn 15. maí 1951 til
þriggja ára.