Nýja stúdentablaðið - 01.12.1962, Blaðsíða 6

6
NÝJA STÚDENTABLAÐIÐ
VIÐTÖL VIÐ
Við notum okkur það tilefni, sem gefst með 30 ára
afmæli blaðsins til að bregða venju og hafa tal af
þremur mönnum, hverjum frá sínum áratug og biðjum
þá að segja frá Félagi róttækra stúdenta og stúdentalíf-
inu á þeirra skólaárum.
I. tugur.
Ég er búin að ganga um og leita að fulltrúa I. áratugs,
en allir bera fyrir sig minnisleysi. Hitti ég þá ekki fyrir
mér Pál Hallgrímsson, sýslumann á Selfossi, á hraðgöngu
inn Laugaveginn. Ég sé ekki lengur ástæðu til þess að út-
lista erindið og fæ hann til að tala laust og fast langt
inn fyrir Martein, en þá er líka öllum vinskap lokið — í
bili. Hvað ertu alltaf að klifa um þetta Félag róttækra
og Nýja stúdentablaðið? Ertu allt í einu orðin blaðakona
í dag, eða hvað? Farðu sem fyrst og lengst norður. Ég
ætti kannske að tala við þig með tveim hrútshornum, en
ég segi ekki orð. Af og frá. Þetta félag og þetta blað var
mér til einskis annars en raunar og minnkunar á sínum
tíma. Á ég að trúa því, að þessum ósköpum sé haldið
gangandi enn þann dag í dag? Ja, þeim er ekki fisjað
saman, blessuðum stúdentunum, nú, kannske fer því bet-
ur. Segirðu að ég sé orðinn gamall, kindin mín? Var
Snorri eldri eða yngri en Salómon? Kemur þetta málinu
ekki við ? Svo. Ég sé þó ekki betur en, að þú sért samstundis
að verða allt að því sjálflýsandi af eintómum skilningi.
Þú skilur og sérð, að ég er í þann veginn að verða yngri
en þú. Þóknast þér þessi bylgjulengd?
Ég býst við að þú sláist hér upp á mig svo sem eins og í
krafti þess, að 1. desember fer í hönd, og þá sé margt
leyfilegt. Gott og vel. Þú spyrð um heldri menn í hópi
stofnenda félagsins. Finnst þér rétt, að ég fari að nefna
nöfn? Heldurðu að þeir hafi ekki rænu á að minna á sig
sjálfir, blessaðir, eins og betur mundi eiga við, sitjandi í
helztu trúnaðarstöðum mannfélagsins. Og þó. Soðbollar og
silfurker. Á eins augnabliks alvörustund má minnast þess,
að til voru einnig þeir, sem gengnir eru veg allrar verald-
ar löngu fyrir aldur fram. Aðstandendur og nokkrir gamlir
góðkunningjar muna enn vel Björn Sigurðsson, Eirík
Magnússon, Gunnar Cortes, Helga Laxdal og Steingrím
Pálsson, en hvað segja þessi nöfn þér? Líklega ekkert. Þó
táknuðu þau, á sínum tíma, inntak allrar lífshamingju
ungs fólks, góðra manna og kvenna, en við lifum tilgangs-
lítið: „Týnist arfur æskumanns, — óskin djarfa blundar,
— gáfur, starf og guðmóð hans — gleypa þarfir stundar.“
Hver sagði þetta? Þjóðskáld. Ónei, bara íslenzk sveita-
stúlka, en hún var stúdent að guðmóði, og svo var hún
tvitug og gáfuð eins og þú!
ÞRJÁ MENN
Nú jæja, á þetta ekki við. Ef þú endilega vilt, getum
við snúið okkur aftur að þessu leiðinlega félagi og verra
blaði. Ef nokkurt sérstakt tilefni var til stofnunar þessa
félags, þá dettur mér helzt í hug, að það hafi verið kvikn-
un og uppgangur nazista á þeim tíma, og skuggalegt gengi
þeirra meðal Sjálfstæðismanna. Félag róttækra átti að
verða sameiginlegur vettvangur allra andstæðinga þeirrar
hreyfingar. Þetta gekk sæmilega til að byrja með. Ég er
ekki frá því, að félagið hafi einhvern tíma haft meiri-
hlutaaðstöðu í Stúdentaráði. öndvegismaðurinn Benedikt
Tómasson mun hafa verið fyrsti formaður þess, en þetta
tók leiðinlegan endi eftir fá ár. Kommúnistar voru auð-
vitað náttúru sinni trúir og settu sér fyrir að leggja okkur
hina undir sig, en það gekk ekki. Til þess voru þeir of
klunnalegir. Ég man glöggt eftir minni síðustu rimmu í
félaginu. Þá var þessi setning sögð, og hún er orðrétt:
„Ég veit ekki betur en að þetta félag hafi ævinlega átt
að vera grímubúið kommúnistafélag." Þá var mér rúm-
lega nóg boðið. Ég gekk úr félaginu og ýmsir fleiri. Síðan
veit ég ekki meir. Og þó. Síðan veit ég miklu meira um
ofstæki og hárvissu heimskunnar, sérgæði og óheilindi, en
það var ekki þetta, sem tengdi okkur saman á háskóla-
árunum, og sízt af öllu voru þetta hugsanirnar 1. des-
ember. Við vorum skemmra en þið á leið komin frá 1918.
Við fögnuðum enn frelsinu um fram allt, og við trúðum á
ódauðlega framtíð þess.
Nennirðu enn að jarma um þetta félag. Forsjónin hjálpi
þér og því, ef enginn man um það betur en ég. Ég veit
ekkert — alls ekkert — um samanburð á stúdentahugsun
nú og þá. Ætli hún sé ekki í mörgu nokkuð söm við sig.
Við ræddum um pólitík og skáldskap af miklum móði, og
menn gaumgæfðu af ótrúlegri þolinmæði mismuninn á því
að ganga í hring um grautinn eða í kring um hann. Menn
voru latir og óreglusamir, kappsfullir og samvizkusamir,
sitt á hvað, en lengstum bálskotnir. Má ekki kannast við
þetta enn? Ég held að helztu vandkvæði minna deildar-
félaga í Háskólanum hafi verið skortur á námsbókum.
Stofnunin var auðvitað ung. Þetta hefur sjálfsagt lagazt
mikið síðan. Það mætti segja mér, að stúdentar vinni
betur nú en við gerðum í minni tíð.
Hef ég ekkert út á ykkur að setja? Hví skyldi ég þurfa
að hafa það? Eplið fellur ekki langt, en það má fleygja
því burt, hvert sem vill. Auðvitað eruð þið ekkert annað
en lifandi eftirmynd okkar kynslóðar, sáð og uppskera.
Þó sakna ég nokkurs. Ég sakna þess að heyra íslenzka
stúdenta fjalla um efni dagsins. Eigum við að leggja ís-
lenzkt sjálfstæði á vogarskál og meta til gulls; eigum við