Melkorka - 01.04.1950, Blaðsíða 21

Islenzkir munir aj eldri gerö.
Sama má segja karlmönnunum. Flest er
Ijótt sem þeir framleiða til að selja ferða-
mönnum og öðru saklausu fólki. Þó eigum
við prýðilega hagleiksmenn á silfur, tré og
járn, sem alltaf eru að smíða fallega gripi og
fáir fá tækifæri að sjá, því sá galli er á að
þeir vinna nær eingöngu eftir pöntunum
einstaklinga. Listmunir þeirra prýða sjaldan
búðargluggana og eru því alls ekki tiltæki-
legir nema mjög kunnugu fólki, hvað þá
ferðamönnum. Ekki einu sinni til myndir
af þeim.
Áður voru til spónasmiðir í hverri sveit.
Fallega skorinn spónn er sígildur og mjög
smekklegur minjagripur — og nytjagripur
um leið. Spón notar fólk að vísu ekki leng-
ur lil að borða með, en það má nota hann í
salat, sykur og fleira. Ótal rnargt annað af
gömlum munurn mætti telja, sem smiðir
okkar ættu að halda tryggð við og framleiða
sv<j ekki týnist niður með öllu. Spónastokk-
ar, prjónastokkar og kistlar eru gagnlegir
munir enn þann dag í dag. Því skyldi ekki
mega geyma sillurskeiðar í spónastokk. Það
þyrfti ekki annað en fóðra hann til að gera
úr honum ákjósanlega hirzlu fyrir silfur-
borðbúnað. Þessir stokkar þurfa ekki að
vera mikið útflúraðir en verða að halda
gamla laginu. Þótt margar gerðir af prjóna-
hirzlum og pokum hafi verið framleiddar
hér eftir erlendum fyrirtnyndum, er reynd-
in sú að prjónar geymast hvergi eins vel og
í prjónastokk. Elztu og einföldustu stokk-
arnir á Þjóðminjasafninu eru fallegastir og
fara bezt í nútíma umhverfi en eru sjaldnast
hafðir til fyrirmyndar.
Vindla- o<>' síearettustokkar í einföldu
kistilformi væru rniklu fallegri en þessir
þykku og útflúruðu sígarettukassar, sem al-
gengastir eru nú hjá tréskerum. Gömlu
soðningarfiitin voru svo skennntileg í laginu
og geta verið mestu þarlaþing í nútíma hús-
haldi, ekki endilega fyrir soðningu og flot
eins og áður fyrr, heldur til dæmis fyrir
brauð og smjör eða tvenns konar ávexti.
Þau voru rennd úr eintrjáningi, stórt, flatt
lat fyrir soðninguna (brauðið eða eplin) og
bolli eða skál í miðjunni fyrir flotið (smjör-
ið eða vínberin). Renndu nálhúsin úr lá-
túni eða tré, ertt líka prýðilegir minjagripir.
Ferðaskrifstofa ríkisins og Heimilisiðnað-
arfélagið efna nú lil samkeppni um minja-
gripaframleiðslu. Er fyrst og fremst átt við
ódýra smáhluti tir ýmsum efniviði. Kemur
þá til kasta karla og kvenna, helzt okkar
beztu þjóðhaga, að titrýma þeim afkáralegu
munum, sem nú er á boðstólum. Ekkert
verkefni er svo lítilf jörlegt að það megi ekki
fara sómasamlega úr hendi og helzt er ein-
hvers árangurs að vænta ef listfengir smiðir
og listamenn okkar láta svo lítið að gefa
þessari samkeppni gaum. Það er tími til
kominn að valin dómnefnd hafi hönd í
bagga með framleiðslu sem fyrst og fremst
á að vera landkynning.
Danskir vcrðlaunaminjagripir /rrf iandskeppninni 1947.
MELKORKA
19