Melkorka - 01.10.1951, Page 16

1 mynd.
um hverrar þjóðar. 9. mynd er af ílölskum skáp, sem
sýnir baroksstíl í sinni sterkustu mynd. Það er óhætt að
segja að skrautið er ekki sparað. Því er komið fyrir alls
staðar, þar sem hægt er, og kórónan á verkinu er skraut-
búinn maður þeysandi á gæðingi. Sú hefur ekki verið
öfundsverð, sem Iiefur þurft að jmrrka af þessum skart-
grip.
Eftirtektarverð er sú breyting, sem verður á stjórnar-
tímabili Lúðvíks 14. Frakkakonungs (1643—1715). Hús-
gögn og innanhússskreytingar verða léttari og ákveðn-
ari í alhi byggingu og mótun. Valdastéttirnar gera
kröfu til hentugri og þægilegri húsgagna, og þar verður
kommóðan eftirtektarverðasta nýsköpunin. Með kröfun-
um um hentugri og þægilegri húsgögn tekur öll bólstr-
unarvinna gífurlegum framförum, og þar er eiginlega
upphafið á bólstruðu húsgögnunum, sem við þekkjum
í dag. Sú breyting, sem varð á stjórnartíma Lúðvíks 14.,
hélt áfrarn eftir dauða hans. A stjórnartíð Filippusar af
Orlean (1715—1723) náði hinn svokallaði „regencestíll"
hámarki sínu.
Um 1730 hófst ]>að tímabil í sögu húsgagnanna, sem
nefnt er rokoko. Það tímabil hefur ákaflega mikla þýð-
ingu fyrir húsgögnin núna. Ekki svo að skilja að maður
eigi að stæla rokokohúsgögnin. Það sem einkenndi ro-
kokotímabilið var hversu sjálfstætt var unnið að hverj-
um hlut og reynt að ná sem beztri og hentugastri lausn.
með það fyrir augum, að hvert einstakt stykki væri
sniðið eftir því til hvers átti að nota jtað. Eitt einkenni
rokokostílsins er, að þeir, sem sköpuðu verkin, leituð-
ust við að brjóta allar línur, forðast alla slétta fleti og
rétt horn. Á 10. mynd er gott dæmi um franska setu frá
rokokotímabilinu, þar setn leitast er við að gera stólinn
sem þægilegastan og meðfærilegastan. Hann má nota
í einu lagi, sem hvíldarstól eða í þrennu lagi sem sæti
fyrir fleiri. Fagmenn eru mjög ósammála um gildi ro-
kokotímabilsins. Eg fyrir mitt leyti álít, að þangað sé
margt að sækja fyrir nútímann. Þá á ég ekki við að taka
upp rokokohúsgögnin óbreytt, heldur grttnnmynd
þeirra, notagildi og þá vinnuaðferð að h'ta á hvert ein-
stakt húsgagn sem sjálfstæðan hlut, þ. e. að smíða ekki
í settum, sem því miður er svo algengt fyrir smekk al-
mennings nú á tímuin. Annað einkenni rokokohúsgagn-
anna var hversu húsgagnasmiðurinn náði mikilli kunn-
áttu í spónlagningu. Hann notaði alls konar dýrindis
viðartegundir, rósavið, fjólu. íbenholt o. m. fl. Þær voru
lagðar saman í geometrískum mynstrum og blómamó-
tívum, með allavega ótrúlegum hagleik. Áferð húsgagn-
anna tók líka miklum frámförum. Á þessu tímabili
jókst sambandið við Austur-Asíu og einkum Kínverjar
stóðu hátt í listiðnaði; þeir voru sérfræðingar í lökkum
og póleringum. Evrópumenn voru ekki seinir á sér að
notfæra sér þekkingu Kínverjanna á þessu sviði, og
náðu einkum Frakkar mikilli leikni í þeirri grein. Ro-
kokostíllinn breiddist líka út um Evróþu, en náði aldrei
jreim finleika, sem einkenndi franska rokokoinn. Eina
Jrjóðin, sein ekki tileinkaði sér rokokostílinn almennt,
voru Englendingar.
Enski húsgagnaiðnaðurinn á 18. öld fór sínar leiðir.
Þó að maður geti talað um áhrif frá rokokostílnum,
voru Englendingar mjög sjálfstæðir x stíl. Frá þessu
tímbili má nefna Queen Anne stílinn, sem er kenndur
við Önnu drottningu (1702—1714). Mynd nr. 11 er gott
dæmi um Queen Anne st/linn. Smíðaviðurinn á þessum
tíma var aðallega hnota.
í byrjun 18. aldar kemur áður óþekktur viður fram á
sjónarsviðið — mahogny, sem varð fljótlega sá viður,
sem mest var notaður. Um svipað leyti kemur húsgagna-
meistarinn Chippendale til sögunnar (1718—1779). Við
hann er kennt það tímabil, sem hefur liaft mesta ]jvð-
ingu fyrir húsgagnaframleiðslu á Norðurlöndum. Mörg
Jjatt húsgögn, sem voru smxðttð á þessu tímabili, eru
fullkomlega nothæf á nútímaheimili, bæði hvað nota-
gildi og mótun viðvíkur. Á 12. mynd má sjá horn úr
enskri stofu. Maður finnur strax að notagildi húsgagn-
anna er fyrir hendi. Húsgögnin eru rnjög einföld í bygg-
ingu; maður freistast til að kalla þau funktionalistísk.
Á 11. mynd er enskt skrifhorð, smíðað um 1750. Mun-
urinn á Jressu borði og nútíma skrifborði er enginn.
Þrátt fyrir að húsgögn frá þessum tíma eru tekin til
fyrirmyndar nú á tímum var þá framleitt margt, sem
var fram úr hófi smekklaust. Og svo einkennilega vill
til, að Thomas Chippendale var frumkvöðull margra
þeirra. Það gætir sérstaklega áhrifa frá Kína, sem af-
bökuðust í með-
ferð hans.
Meðan Bretar
fóru sínar leiðir,
var rokokoinn í al-
gleymingi á meg-
inlandinu. Við
konungshirðina
frönsku var íburð-
urinn á öllum
sviðum orðinn
mjög áberandi.
það var í rauninni
þessi íburður og
6. mynd.
42
MELKORKA