Heilbrigðismál - 01.07.1969, Blaðsíða 11

Þa4 mun öllum íslendingum kunnugt, hver vax
fyrsti landlæknir hér á landi, svo mjög hefur nafni
Bjarna Pálssonar verið haldið á loft og það að verð-
leikum. Um hann er til ævisaga, auk margra og
mikilla sagna, bréfa og skilríkja frá ævi hans og
embættistíð. Það er leitt, að engin mynd skuli hafa
varðveitzt af þessum mikla og merka brautryðjanda
íslenzku læknastéttarinnar. Það hefur hinsvegar
verið hljóðara um fyrstu ljósmóðurina á íslandi og
lítið er um hana vitað. Hennar er þó lítillega minnzt
í ævisögu Bjarna Pálssonar eftir Svein Pálsson
lækni, tengdason hans, en þó minna en vænta
mætti, þegar þess er gætt, hve örlög þeirra Bjarna
voru samfléttuð, eins og að líkum lætur. Þau fáu
tunmæli, sem um hana hafa fundizt og verið skráð,
eru hinsvegar næsta lofsamleg, og allt bendir til
þess, að hlutur hennar í starfi hafi verið all stór og
hinn bezti.
Fyrsta
Ijósmóðir Islands
í ævisögu Bjarna landlæknis segir svo:
Fyrir hans tilhlutun kom og um það leyti inn
hingað dönsk Yfirsetu-kona, sem enn þá lifir, að
nafni Margrét Katrín, æru- og frfómleiks kona sú
mesta, var hún examineruð af Búchvald, árið 1761,
send hingað samsumars með 60rdla. launum, og
gjörði sitt fyrsta Yfirsetukonu-verk hér í Octóber
sama ár. Bjarni Landph. fór og strax að koma því til
leiðar, þó seigt gengi, að uppfræddar og examíner-
aðar Yfirsetu-konur væru í hvörri sýslu, hvar um
hann lengi þæfði við Dr. Finn Biskup, og hafa þær
síðan 1766, þann 20th Júní, fengið árlega lOOrdli.
af Kóngi, sem Landphysicus útbýtir þeim; lét
Bjarni Landph. þær síðan examinera af Chírúrgis,*
en sjálfur yfirheyrði hann alls í sinni tíð 15 Ljós-
mæður, svo menn viti til. -
Þetta eru heldur fátæklegar upplýsingar um
konu, sem gerðist fyrsti brautryðjandi hjá framandi
* Samanber Auglýsing af 24ða Júlí 1770, í Lögþíngs-
bók þess árs.
vindu margra geðrænna truflana. Við viljum einnig
leggja áherzlu á, að á vissum aldursmörkum, sérstak-
lega sé um afbrigðilegar tilhneigingar í hegðun að
iæða, eigi fyrirmynd föðurins ríkan þátt í hvernig
málin skipast. Þar kemur hann til greina sem tákn-
ræn mynd og ráðandi afl og uppspretta öryggis og
verndar.
Þar sem faðirinn hefur neikvæða eiginleika, bæði
hvað snertir þjóðfélaslegar og persónulegar skyldur,
verður niðurstaðan sú, að hvorki faðir né sonur
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
viðurkennir hvor annan, og það er venjulega gagn-
kvæmt. Slíkt neikvætt samband við föðurinn kann
með tímanum að leiða til fjandskapar drengsins við
fullorðna fólkið og þjóðfélagið og jafnframt þess
að hann verður óeðlilega háður og minnimáttar
gagnvart jafnöldrum sínum. Þegar ýmsir fleiri þætt-
ir verða til þess að styðja þessa þróun, er hætta á að
það leiði til afbrotahneigðar og kynvillu.
Bj. Bj. tók saman
11