Heilbrigðismál - 01.07.1969, Blaðsíða 14

um með því að skrifa hvert tímaritið á fætur öðru,
fullur logandi gremju og hugsaði lítið um að vanda
sig. Hann kvæntist á ný, og þetta hjónaband virðist
hafa verið vel heppnað.
Skuldirnar hlóðust upp og til þess að losna við
skuldheimtumennina yfirgaf Dostojewsky Rússland
og flutti til Vestur-Evrópu. Á þessu tímabili skrif-
aði hann nokkrar af frægusm skáldsögum sínum,
Glæpur og refsing, Fábjáninn, Hinir djöfulóðu og
Spilafíflið, þar sem hann lýsir hinni brjálæðis-
kenndu spilafíkn, sem hrjáði hann. Þegar hann
hafði snúið afmr til Rússlands, eyddi hann þar síð-
usm árum lífs síns í friði og rólegri íhugun. Hin
fræga ræða, sem hann hélt við afhjúpun minnis-
merkis um Puschkin árið 1880 í Moskvu, og út-
gáfa „Bræðranna Karamasov", hins mikla meistara-
verks, gerðu hann heimsfrægan. Arið eftir dó hann
úr lungnaþembu.
Við vimm ekki, hvenær Dostojewsky fékk fyrsta
flogaveikiskast sitt. Það hefur verið álitið, að fyrsm
sjúkdómseinkennin hafi gert vart við sig eftir hinn
vofeiflega dauða föður hans. Það voru 2 bændur,
sem myrtu hann. Skáldið unga fékk aftur mjög al-
varlegt kast nokkru seinna, þegar hann fór fram hjá
líkfylgd, og enn, rétt eftir það, er hann fékk til-
kynningu um, að vinur hans, Bielenski, frægur
gagnrýnandi, væri dáinn. Hetjan í skáldsögunni
„Fábjáninn" kemst ekki undan því að verða drep-
inn, þar sem hann fær kast, sem líkist krampa-flög-
um um leið og ráðizt var á hann.
í „Bræðrunum Karamozov" leynir hálfbróðirinn
Smeriakov aðild sinni að morði föður síns, með því
að gera sér upp flogakast. Þetta síendurtekna sam-
band dauða og ofbeldis við flogaveiki hefur orðið
til þess, að ýmsir rithöfundar og vísindamenn -
sérstaklega Sigmund Freud - hafa sett fram þá hug-
mynd, að þessi sjúkdómur eigi sér sálræna undirrót.
Sjúkrasaga Dostojewskys bendir ekki á neinn hátt
til áverka á hauskúpuna eða heilann og því er eina
skýringin á sjúkdómi hans sú, að um innri eða
leyndan uppruna sé að ræða. Það lítur út fyrir, að
köst skáldsins hafi ekki öll verið sama eðlis. Flest
voru þau æði svæsin með dálitlum flogboða, minn-
isleysi, stífkrömpum, rykkjakrömpum og froðu í
munnvikunum. Eðlilegt ástand kom aftur hægt og
hægt. Anna, önnur kona hans lýsir einu af þessum
köstum:
„Hann sneri sér við til hálfs og fékk samsmndis
flogaveikiskast. Ég varð hrædd og vildi koma hon-
um í rúmið, en vannst ekki tími til þess. Ég lét
hrygginn á honum styðjast við bakið á mér, af því
að ég hafði ekki þrek til að lyfta honum upp. Hann
var í þessum stellingum meðan krampaköstin stóðu
yfir. Hann spyrnti hægra fæti í vegginn og síðan
finnur hann alltaf til í honum. Þegar krampaköst-
unum lauk, varð Fedor æstur. Ég gerði allt, sem í
mínu valdi stóð, til að róa hann, en það tókst ekki
. . . í dag tók ég fyrst eftir því, að varir hans urðu
bláleitar og andlitið varð óvenjulega rauðþrútið. .. .
í þetta skipti tók það hann langan tíma að komast
til sjálfs sín. Þegar hann hafði náð fullri meðvitund,
gat ég varla varizt hlátri, þrátt fyrir hryggð mína
og kjarkleysi, vegna þess að allt, sem hann sagði var
á þýzku."
Það hefur einnig verið litið á þennan sjúkdóm
frá öðru sjónarmiði og þá sérstaklega sem sefasýki
(hysteria). Janovski, læknir skáldsins, rakst einu
sinni á sjúkling sinn í hörmulegu ástandi og maður
Ieiddi hann við hönd sér þvert yfir torg. Dostojew-
sky bað lækninn um hjálp. Hann skalf allur af
krömpum, en nú virtist ekki vera um hrein floga-
veikisköst að ræða. Nákvæmar athuganir styðja
mjög það álit, að flogasjúklingum hætti frekar til að
fá sefasýkisköst en öðru fólki.
Áran eða flogboðinn, sem hér vekur áhuga okk-
ar, er alveg sérstaks eðlis. Hér er, sem sagt, um að
ræða heild hinna einstaklingsbundnu tilfinninga og
gleðivímu, sem altók sjúklinginn á undan flogaköst-
unum. Það kann að virðast einkennilegt, að þetta
ástand fyllti Dostojewsky vellíðan og gat fyllt hann
eldmóði. Við skulum láta eina af persónunum í
„Hinum óðu" lýsa þessu:
„Það stendur í sekúndur - smndum 5 eða 6 —
sem maður lifir einhverja tjáningu hinnar full-
komnustu hamingju. Það er ekkert jarðneskt við
þessa tilfinningu . . . Maðurinn getur ekki haldið
þetta út efnisbundinn, hann verður að losna úr sínu
líkamlega gervi eða deyja." Vegna þessa skrifar
skáldið frænku sinni Soffíu:
frh. á bls. 20
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISmAl
14