Heilbrigðismál - 01.01.1975, Page 11

Bjarni Bjarnason:
Magasár
Magasár eru algeng og sennilega finnst
meira en helmingur þeirra aldrei. „Þetta
hendir aðra en ekki mig" hugsar yfirgnæf-
andi meirihluti fólks. En þetta er aðeins einn
misskilningur af mörgmn í sambandi við
þennan mjög svo algenga sjúkdóm.
Nafngiftin magasár er oft villandi, vegna
þess, að það er oftar en hitt notað um sár í
skeifugörninni. Níu af hinum tíu svokölluðu
magasára eru í skeifugörninni en ekki mag-
anum sjálfum.
Skeifugörnin er efsti hluti smáþarmanna,
sem tekur við næst neðan magans. Fjölda-
rannsóknir, með röntgenmyndun á maga og
skeifugörn, leiða í ljós sár hjá 3—4% þeirra
sem skoðaðir eru, en rannsóknir við líkskurði,
með nákvæmari rannsókn á maganum, gefa
til kynna að tíðnin sé 12%. Það er enginn ó-
hultur fyrir því að fá sár í skeifugörnina, en
allur hávaði þeirra grær fljótt aftur. Óþæg-
indi og meltingartruflanir, sem skýrð eru á
margvíslegasta hátt eru æði oft sár, sem gróa,
vegna þess, að farið er á létt fæði og drukkin
meiri mjólk en venjulega. Það getur gerst á
örfáum dögum.
En ekki eru allir svo heppnir. Slík sár
eiga það til að vaxa, dýpka, stækka um sig
og verða sársaukafull.
Hvað veldur því, að smá skeina á innþekju
magans verður að djúpum gíg? Menn vita
ekki til fuilnustu hvernig það skeður, en
mörg atriði eru þegar skýrð. Lang veigamesta
orsökin er of mikil sýrumyndun í maganum.
Saltsýruútskilnaður frá frumunum (parietal-
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL
frumunum), getur aukist fyrir áhrif frá kaffi,
nikótíni og áfengi. Hið síðasttalda örvar út-
skilnað magasýrunnar svo mikið, að það er
stundum notað á rannsóknarstofum sem próf-
máltíð, til að komast að raun um hvað sjúkl-
ingurinn geti framleitt mesta sýru.
Er hægt að komast hjá sári með því að
neita sér um kaffi, tóbak og áfengi? Já, að
vissu marki. Ef sárin á annað borð gróa hjá
sjúklingum, sem ekkert takmarka við sig
þessi efni, skeður það að minnsta kosti hægt
og seint. Það er ekkert, sem getur tryggt
neinn fullkomlega gegn maga og skeifugarn-
arsárum. Þó menn reyki ekki og smakki aldr-
ei vín, geta þeir samt fengið þau.
Meðfæddar hneigðir valda miklu um
magasárin. Sumir magar mynda ógrynni af
sýru. Hugsanlegt er að í þeim sé meiri fjöldi
parietalfruma en almennt tíðkast. Hjá ein-
staka manni getur verið skortur á gæðum og
magni slímsins í maganum og skeifugörninni,
en það verndar og þekur innþekju þessara líf-
færa og hlífir þeim við sýrunni og áhrifum
hennar.
Það, sem er breytilegast af öllu meðal sjúkl-
inga með magasár, er hugtakið persónuleiki.
Hjá sumum er sjúkdómurinn sjálfskaparvíti.
Sem viðbrögð við reykingum, gremju, nið-
urbældri reiði og vonleysi, gengur samfelldur
straumur taugaáhrifa frá heilanum niður á
7