Heilbrigðismál - 01.01.1975, Síða 19

Gastroscopi - magaspeglun - er gömul
rannsóknaraðferð. I upphafi voru notaðar
beinar stífar sjónpípur, með speglum og ljósa-
búnaði, til að spegla innra borð magans. Það
var í meira lagi erfitt að renna þessum tækj-
um í gegnum kokið og vélindið, og með þeim
sást aðeins beint fram. Stóra hluta magans
var því ekki hægt að skoða. Hættan við rann-
sóknirnar var hreint ekki lítil og ekki kom
til mála að beita magaspeglun nema við sjúkl-
inga, sem lagðir voru inn á spítala. Þessum
rannsóknaraðferðum f'eigði stórum fram þeg-
ar glerjatrefja-sjóntæknin kom til sögunnar í
kringum 1950, en þau hafa tekið ævintýra-
legum framförum síðan.
I þessum tækjum, sem nú koma á markað-
inn, er ljósið leitt í gegnum þúsundir örfínna
glerþráða, sem eru aðeins sýnilegir í smásjá,
frá glugga sem er í þeim enda speglunartæk-
isins, sem er niðri í maganum og upp í sjón-
glerið, sem flytur myndina inn í auga þess
sem speglar. Nú eru ekki lengur notaðar stíf-
ar pípur, heldur mjúkar slöngur. Nú eru
einnig rásir fyrir sýnitökutæki og til að soga
upp magavökva og skola magann.
Smátt og smátt tókst að búa speglunartæk-
ið sjóntækjum, sem eru þannig gerð að
myndin verður alltaf jafn skýr þó slangan sé
sveigð á ýmsa vegu, þannig, að allir hlutar
magans verða sýnilegir. Meira að segja má
hringsveigja það þannig, að magahvelfingin
og svæðið kringum vélindið verði einnig
sýnilegt. Sterkir ljósgjafar geta nú stefnt birt-
unni beinustu leið í sjónglerjakerfið í enda
speglunartækisins og litmyndatökur af öll-
um svæðum magans og kvikmyndun er nú
auðvelt að framkvæma. Nú orðið eru til tæki,
sem auðvelt er að skoða með bæði magann
og skeifugörnina, einnig vélindið og taka lit-
myndir og kvikmyndir af hreyfingum þessara
lígffæra. Hægt er að taka mörg sýni af mik-
illi nákvæmni frá örsmáum breytingum í
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMAL
slímhúðinni. Það er ekki neitt vandamál að
gera slíkar rannsóknir á sjúklingum án þess
að leggja þá inn á spítala. Þannig sparast dýr-
mætt spítalapláss í stórum stíl fyrir þá sem
þarfnast spítalameðferðar. Sjúklingurinn þarf
að vera fastandi frá því kvöldinu áður en
speglunin á að fara fram. Venjulega veldur
niðurfærzla tækisins engum erfiðleikum og
sjúklingarnir geta legið rólegir og afslakaðir
á rannsóknarborði, eða í rúmi. Oll rannsókn-
in tekur venjulega 15—20 mínútur og óþæg-
indin eru ekki eins mikil og ætla mætti þegar
gefin eru viðeigandi róandi og afslakandi
lyf á undan rannsókninni. Sennilegt er, að
enn eigi tækin eftir að fullkomnast svo, að
rannsóknirnar verði ennþá auðveldari og ó-
þægindaminni en hingað til. Tækin eru æði
dýr og þarf mikla sérhæfingu til að vega og
ineta það sem finnst og sézt. Nú orðið er hægt
að sameina magaspeglun litmyndatökunni
og taka myndir af öllum grunsamlegum
breytingum undir beinni stjórn augans. Þetta
er annaðhvort hægt að gera með mjög smárri
myndavél í neðri enda tækisins, sem tekur 32
myndir á ljósmyndaræmuna sem er 4 mm
breið, eða að myndavél er komið fyrir á efri
enda speglunartækisins. Hægt er að taka 8
og 16 mm kvikmyndir ineð góðum árangri.
Frumugreiningar eru gerðar á þann hátt,
að maginn er skolaður með þar til gerðum
vökva, gegnum granna slöngu, eða honum er
sprautað gegnum speglunartækið. Venjulega
er notuð 3—4 mm slanga úr plasti eða gúmmi.
Gegnum hana er sprautað 100-150 ml. af
þunnri saltvatnsblöndu niður í magann. Sjúkl-
ingurinn veltir sér síðan og byltir á ýmsa
vegu, til þess að vökvinn skolpist um alla
magaslímhúðina og maginn einnig nuddaður.
Þegar þetta hefur verið gert rækilega, er
skolvatnið sogað upp úr maganum, skilið í
hraðgengri skilvindu og ögn af botnfallinu er
strokið á sýnigler og litað, eftir að það hefur
15