Heilbrigðismál - 01.09.1983, Blaðsíða 32

vímu, á oft í verulegum vanda að
koma orðum að því, sem hann vill
segja. Orðrœða hans vill verða í
brotum og hann segir orð, sem eru úr
samhengi við það, sem hann vildi
segja. Þessi aðskotaorð eru gjarnan
tengd eldri minnisþáttum. Menn eru
þannig oft orðlitlir og þegjandi í
kannabisvímu, enda þótt þeir geti
verið hláturmildir og kátir á köflum.
Ahrif tetrahýdrókannabínóls í þessa
átt eru mun ríkari en alkóhóls og eru
talin vera að rekja til bilunar á ný-
minni sem áður er rakið.
Tilraunir með menn í kannabis-
vímu benda til þess, að geta þeirra til
þess að stjórna vélknúnum farartœkj-
um (þar á meðal flugvélum) sé veru-
lega skert. Óvíst er, hvert samhengi
kunni að vera milli þessa og magns
tetrahýdrókannabínóls og umbrots-
efna þess í blóði og þvagi. Sterkar
líkur eru til, að alkóhól og tetrahý-
drókannabínól hafi samverkandi
verkun í þessu efni.
um óvænta athygli og hann kann að
skynja í þeim „dýpt“, sem honum
var áður ókunn. Tónnæmi eykst,
eins og áður er nefnt, og manninum
finnst gjarnan sem öll skynfæri hans
verði næmari og opni jafnvel fyrir
honum víðáttur skilnings og kennda,
sem honum voru áður ókunnar.
Hlutir í umhverfi mannsins taka á sig
annað form en venjulega og jafnvel
eigin líkami. Síðasttalin atriði eru þó
einkum áberandi eftir stærri
skammta. Víma eftir litla skammta
af tetrahýdrókannabínóli, sem hér
er lýst, er talin endast lengst í 2—3
klukkustundir.
Víma eftir miðlungsstóra
skammta tetrahýdrókannabínóls
(5-10 mg) er mjög svipuð og eftir
litla skammta, enda þótt þau áhrif,
sem að framan er lýst, einkum á
skynjanir, séu skýrari og meiri.
Stórir skammtar tetrahýdrókanna-
bínóls eru taldir vera á bilinu 10-20
mg eða enn stærri. Eftir þessa
skammta er brenglun skynjana enn
meira áberandi en eftir minni
skammta. Að auki kann að koma
fyrir sú tegund skyntruflana, er víxl-
skynjun (synesthesia) nefnist. Víxl-
skynjun merkir, að eitthvert fyrir-
bæri er skynjað með öðru skynfæri
en venjulega (t. d. litir heyrðir og
tónar séðir). Ef reyktir eru stórir
skammtar, kann svo að fara, að í
stað vellíðunar og róunar verði ótta-
kennd ríkjandi og maðurinn þannig
jafnvel ofsahræddur. Honum kann
að finnast, að áhrif efnisins ætli
aldrei að taka enda, og hann kann að
verða gripinn ofsóknarkennd eða
ofsóknaræði. Hið síðastnefnda er þó
talið sjaldgæft. Brot persónumarka
kann að vera áberandi, svo sem áður
ræðir. „Ekta“ rangskynjanir, rugl og
æsingur og alvarleg hugsanabrengl-
un kunna og að koma fyrir. í stórum
skömmtum má segja, að tetrahýdró-
kannabínól hafi lýsergíðlíka verkun,
enda þótt verkunarháttur þess sé
annar en lýsergíðs.
Þrátt fyrir þá lýsingu, sem hér er
gefin af kannabisvímu, þekkjast
dæmi þess, að menn, sem í fyrsta
sinn reykja kannabis (við tilrauna-
legar aðstæður), telja sig lítilla áhrifa
verða varir nema þá helst, að tíma-
skyn brenglast. A hinn bóginn er
það staðreynd, að tetrahýdrókanna-
bínól veldur einkum vanlíðan og
leiða hjá fólki, sérstaklega gömlu
fólki, sem fær það sem lyf.
Viðbrögð í vímu
Hér að framan hefur einkum verið
lýst verkunum tetrahýdrókanna-
bínóls eins og hlutaðeigandi ein-
staklingur finnur og 'skýrir sjálfur
frá. A eftir munum við fjalla nánar
um hlutlægt mat á viðbrögðum
manna í kannabisvímu. Við tökum
fyrst fyrir taugakerfið, en síðan fáein
önnur líffærakerfi.
Eftir litla skammta af tetrahýdró-
kannabínóli minnkar geta manna til
þess að greina Ijósmerki og fylgja
hlutum á hreyfingu með augunum.
Hreyfingar handa verða ónákvæm-
ari og líklega einnig allar líkams-
hreyfingar (líkaminn vill svigna til í
gangi). Gróf ölvunareinkenni, eins
og þekkjast eftir neyslu alkóhóls og
annarra róandi lyfja og svefnlyfja,
virðast ekki koma fyrir.
Nýminni bilar stórlega í kanna-
bisvímu. Maðurinn á þannig erfitt
með að festa sér í minni atriði, sem
hann hefur nýlega reynt að nema
(tölur, orð o. fl.). Bilun nýminnis er
miklu meiri eftir litla skammta tetra-
hýdrókannabínóls en eftir töku hlið-
stæðra skammta alkóhóls.
Talið er, að bilun nýminnis í
kannabisvímu sé af tvennum rótum.
I fyrsta lagi verði brestur í sjálfri
athyglisgáfunni (sbr. erfiðleika við
að fylgja hlutum á hreyfingu), en
síðar bresti geta til þess að tengja
nýminni eldri minnisgeymd eðaforn-
minni, er líta má á sem reynsluforða
einstaklingsihs. Yfirfært í tölvumál
myndi þetta sennilega þýða, að
tetrahýdrókannabínól truflaði tölvur
í að beita forritum sínum við
geymslu og úrvinnslu nýrra boða að
utan. Menn hallast nú að því, að
brenglun nýminnis liggi að baki ekki
einungis minni námsgetu og
tjáningargetu, heldur og að baki ým-
issa skyntruflana (psýkedelísk verk-
un), hugsanabrenglunar og kennda
(ótti, ofsóknarkennd), sem koma
fyrir í kannabisvímu.
Enda þótt litlir skammtar
tetrahýdrókannabínóls dragi greini-
lega úr námsgetu, eru áhrif þess á
munnlega tjáningu þó enn greini-
legri. Maður, sem er í kannabis-
Þol Og
fráhvarfseinkenni
Litlir skammtar tetrahýdrókanna-
bínóls auka tíðni hjartsláttar og blóð-
þrýstingur fellur, einkum í uppréttri
stöðu. Við langvarandi neyslu
kannabis kann vökvi að safnast í lík-
amann af þessum sökum. Þol virðist
myndast gegn verkunum tetrahýdró-
kannabínóls á hjarta og æðakerfi.
Sérlega erfitt er að meta áhrif
kannabis á öndunarfceri, þar eð
meiri hluti þeirra, er reykir kanna-
bis, reykir jafnframt tóbak. Tetra-
hýdrókannabínól sjálft víkkar berkj-
32 HEILBRIGÐISMÁL 3/1983