Heilbrigðismál - 01.09.1983, Síða 34

kannabínóli eða kannabis og lagast
smám saman (venjulega með læknis-
hjálp), þegar töku er hætt. Að þessu
slepptu eru skoðanir manna á skað-
semi kannabisreykinga skiptar eða
vitneskja í brotum.
I Austurlöndum hefur löngum
verið talið, að mikil kannabisneysla
ylli geðveiki, kannabisgeðveiki.
Með því er átt við, að menn, sem
ekki voru geðveikir fyrir, komist í
geðveikikennt ástand, er hverfur
seint eða ekki, þótt kannabisneyslu
sé hætt. Á Vesturlöndum hafa menn
yfirleitt verið tregir til að fallast á
þetta. Hins vegar þykir líklegt, að
langvarandi kannabisneysla, „fletti
ofan af“ hulinni geðveiki og flýti
þannig fyrir því, að næmir einstakl-
ingar verði geðveikir.
Tilraunir með dýr benda til þess,
að þau séu haldin deyfð og séu áber-
andi sljó löngu eftir að þau fengu
tetrahýdrókannabínól. Slíkt hið
sama hefur ekki tekist að sanna hjá
mönnum. Vel kunnar eru þó frásagn-
ir ýmissa námsmanna, er kvarta und-
an því, að þeir dragist aftur úr í námi,
enda þótt þeir reyki kannabis ein-
ungis 1-2 sinnum í viku eða
sjaldnar.
Sumir telja, að menn, er reykja
kannabis daglega og að staðaldri,
enda þótt lítið sé, verði áberandi
daufir, framtakslitlir og vanti allan
metnað. Aðrir halda því fram, að
þessir menn hafi verið svona á sig
komnir fyrir og hafi einmitt þess
vegna leiðst til þess að nota kannabis
sem vímugjafa. Væntanlega er nokk-
ur sannleikur fólginn í báðum skoð-
unum.
Líklegt er, að kannabisreykingar
megi setja í samband við umferðar-
slys. Um þetta vantar þó enn full-
nægjandi upplýsingar.
Full ástæða er til þess að ætla, að
kannabisreykingar auki álag á hjarta
og æðar. Sömuleiðis er full ástæða til
þess að ætla, að kannabisreykingar
geti skaðað öndunarfæri (í kannabis-
reyk er oftast meira af krabba-
meinsvaldandi tjöruefnum en í
tóbaksreykl). Lítið er þó með vissu
vitað um skaðsemi kannabisreyk-
inga á þessi líffæri m. a. vegna þess,
að kannabisreykingar og tóbaks-
reykingar eru mjög oft stundaðar
saman. Til þessa hefur þannig í engu
tilviki þótt sannað, að lungna-
krabbamein hafi myndast af völdum
kannabis eingöngu.
Engin viðhlítandi vitneskja er um
það. hvort kannabisreykingar dragi
úr frjósemi manna og á huldu er,
hvort kannabis geti skaðað erfða-
eigindir í frumum manna eða valdið
fósturskemmdum.
Lyfhrif og lækningar
Á síðustu árum hefur vaknað
áhugi á því að nota tetrahýdró-
kannabínól (og aðra kannabtnóíða)
eða afbrigði þess til lækninga. Tetra-
hýdrókannabínól lækkar augnþrýst-
ing og væri ef til vill nothæft við
meðferð á gláku í formi augndropa
eða augnsmyrslis. Það dregur einnig
úr klígju og er sums staðar notað við
klígju af völdum krabbameinslyfja
hjá sjúklingum, sem haldnir eru ill-
kynja sjúkdómum og slík lyf taka.
Er ekki laust við, að fylgjendur
tetrahýdrókannabínóls sem vímu-
gjafa hafi ýtt á eftir notkun þess til
lækninga. Gallinn á tetrahýdró-
kannabínóli og skyldum efnum til
lækninga er hins vegar sá, að þeim,
sem taka slík lyf í lækningaskyni, eru
vímuáhrifin oft beinlínis andstæð og
ógeðfelld. Hugsanlegt er þó, að
framleiða megi afbrigði kannabín-
óíða, sem hafa viðunandi lyfhrif án
þess að vera vímugefandi.
Tetrahýdrókannabínól virðist, öf-
ugt við nikótín, geta hamlað umbrot-
um ýmissa lyfja og þannig lengt
verkun þeirra. Við langvarandi
notkun kannabis virðist þó sem um-
brot margra lyfja verði hraðari og
meiri og verkun þeirra kunni að
styttast.
Að lokum skal þess getið, að frjó-
agnir karlkyns kannabisplantna eru
meðal þeirra frjóagna, er einna
mestum ofnæmisviðbrigðum valda í
vitum manna.
Dr. Porkcll Jóhannesson er prófess-
or í lyíjafrædi vid læknudcild Háskóln
íslands. I lann er læknir og sérfræðing-
ur í lyfjafræði og eiturefnafræði. Por-
kell er forstöðumuður Rannsókna-
stofu í lyfjafræði og formaður eitur-
efnanefndar.
Fyrri liluti þessarar greinar birtist í
síðasta tölublaði.
34 HEILBRIGÐISMÁL 3/1983