Heilbrigðismál - 01.06.1984, Blaðsíða 11

Kalt vatn til lækninga
Um miðja síðustu öld var enn lítið um lyf í þeim
skilningi' sem nú er lagður í það orð. Þá reyndu
menn að nýta ýmislegt sem tiltækt var og töldu að
kalda vatnið kæmi oft að notum. Um það orti Guð-
mundur Einarsson sýsluskrifari (f. 1823, d. 1865)
eftirfarandi vísu:
Kalda vatnið kemur mér upp,
kippir doða’ úr taugum,
verkir sjatna’ um hrygg og hupp,
hverfur roði’ af augum.
Langlífi á átjándu öld
íslendingar erlendis
íslenskir læknar sem sett-
ust að í Danmörku munu
hafa haft á sér hið besta orð
fyrir góða menntun í sinni
grein og ástundunarsemi
sem læknar, og með því
orðið þjóð sinni til sóma.
Einn af frægustu læknum
Dana á síðasta manns-
aldrinum, Niels R. Finsen,
var í föðurætt af ágætu ís-
lensku bergi brotinn og
hafði fengið undirbúnings-
menntun sína hér á landi.
Dr. Jón Helgason: íslendingar
í Danmörku fyr og síðar.
Reykjavík 1931.
Spítali lærðra manna
Fyrir presta er haldið
uppi lærðra manna spítala
að Gaulverjabæ í Flóa, þar
sem prestar, er þrotnir eru
að fé sökum elli eða sjúk-
leika, eiga athvarf.
Öldin scxtánda, 1501.
Þessi mynd er úr bókinni
„Islandsferð J. Ross
Browne 1862“ og sýnir að
tóbaksnotkun er engin ný
bóla hér. Tóbakstiskan
hefur hins vegar breyst
eins og annað.
I bókunum Annálar
1400-1800 er á tveim stöð-
um sagt frá fólki sem náði
mjög háum aldri. Gríms-
staðaannáll getur þess árið
1706 að „maður deyði í
Hjaltadal 107 ára“. í
Hvammsannál árið 1727
segir: „Guðbjörg kerling dó
í Brokey, að aldri 109 ára,
svo gömul var hún.“
Báðir þessir öldungar
hafa því átt að vera á
manntalinu sem tekið var
árið 1703, Hjaltdælingurinn
104 ára og Guðbjörg í
Brokey 85 ára. Á Stóru-
Fellsöxl í Skilmannahreppi,
Borgarfjarðarsýslu, er
„Guðbjörg Auðunsdóttir,
kerling, 84 ára“, samkvæmt
manntalinu sem þar var tek-
ið 2. apríl 1703. Hugsanlega
er hér um sömu konu að
ræða, þó útilokað sé að
staðfesta að aldurinn sé rétt
skráður. Hins vegar finnst
enginn Norðlendingur sem
orðinn var aldargamall í
upphafi átjándu aldar. Elsti
íslendingurinn árið 1703
var Árni Gíslason, ómagi í
Holtamannahreppi, Rang-
árvallasýslu. Hann var
sagður vera 110 ára, en ekki
er talið mark á því takandi.
Hæsti staðfesti aldur ís-
lendings er 108 ár og 43
dagar. Það var Halldóra
Bjarnadóttir á Blönduósi
sem varð svo gömul, en hún
lést árið 1981. -jr.
Fjölbreytt fæðuval
Menn geta lifað við góða
heitbrigði á dýrafæðu einni,
meira að segja einu saman
kjöti, á jurtafæðu einni, svo
og á alla vega blandaðri
fæðu úr dýra- og jurtaríki.
Er og hætt við að saga
mannkynsins hér á jörð
hefði orðið drjúgum styttri
og æði miklu fáskrúðugri,
ef því hefði ekki verið svo
frjálslega í hendur búið að
þessu leyti sem raun ber hér
vitni um.
Vilmundur Jónsson:
Heilsuvernd á íslandi.
Heilbrigt líf, 1944.
Heilbrigðisástand
á Héraði
fyrir 110 árum
Úr sóknarlýsingu Hall-
ormsstaðarsóknar árið 1874:
Það er allseridis einn
læknir af konungi settur í
öllum Austfirðingafjórð-
ungi, milli Skeiðarár og
Langaness og‘ Helkundu-
heiðar, og býr hann að
lögum í Eskifjarðarverslun-
arstað, þar sem breiðar
heiðar og verstu vegir skilja
hann frá meginbyggð
Austurlands. Fyrir utan
þennan eina lækni eru tveir
aðrir, sem lækningaleyfi
hafa, og einn maður sem
stundar smáskammtalækn-
ingar.
Yfirsetukonur eru engar í
sókninni, er yfirheyrðar séu
og engar sem ljósmóður-
leyfi hafa. Bjargast menn
við konur, sent þessa iðn
hafa stundað.
Engir sjúkdómar eru hér
almennir nema kvefsóttir,
og landfarssóttir koma hér
við, eins og annars staðar
þegar þær ganga um land. f
einstökum mönnum er hér
heilsubrestur, eins og í öðr-
um mönnum, til að mynda
verkir í útlimum tímum
saman, er menn kalla gigt,
tíðaóregla kvenna, maga-
veiki, sullaveiki í örfáum
(ekki 1 af 30). Beinkramar
og eitlaveiki verður hér
mjög lítið vart.
Innlend lækningameðul
eru hér notuð dálítið, svo
sem helst kalt vatn við bólg-
um og verkjum, kaldir
vatnsþvottar til sóttvarnar,
seyði drukkið af blóðbergi
og eini til svita- og tíðaörv-
unar, trifoliu- og heimulu-
seyði við magaveiki og lifr-
arveiki, sortulyngsseyði við
niðurgangi og við flatsæri
útvortis og fleiri grös við
ýmsu öðru.
GAMALT
HEILBRIGÐISMAl 2/1984 11