Heilbrigðismál - 01.09.1985, Blaðsíða 4

Þúsundir mannslífa
í veði
Okkur stendur ógn af krabbameini. Enginn kemst hjá
því að kynnast beint eða óbeint þeim hörmungum sem
þessi sjúkdómur veldur. Flest kjósum við að loka augun-
um og leita á vit gleymskunnar. Einhver annar verður að
takast á við vandann. En hvað gerir þú lesandi minn ef
þér er falið að hafast eitthvað að sem máli skiptir til að
berja á þessum sjúkdómi? Þú leggst undir feld og hugsar
ráð þitt. Þú sérð að vandamálið er stórt. Rúmlega 700
Islendingar kynnast krabbameini í líkama sínum á ári
hverju. Hnípnir vandamenn og vinir skipta þúsundum.
Og vandinn er mikill. Það er við slægan óvin að etja og
þú þekkir ekki lögmál hans. Eða hvað? Þekkir þú ekki
eina orsök og þá sem mest munar um? Þér hleypur kapp
í kinn undir feldinum. Neysla tóbaks veldur allt ad þriðj-
ungi krabbameina. Það munar um minna. Aftur er um
að ræða hundruð sjúklinga og þúsundir vandamanna. En
nú snýst málið um að firra þá kynnum við krabbameinið.
Þessi uppgötvun þín gerir þig samábyrgan. Þú mátt ekki
sofna undir feldinum. Nú höfum við verk að vinna.
En hvað hefur verið gert í málinu fram að þessu?
spyrð þú. Merkileg tíðindi hafa gerst. Alþingi samþykkti
ný lög um tóbaksvarnir á Islandi og þau öðluðust gildi
um síðustu áramót. Hvað með það? heyrist í þér undan
feldinum. Þar með hafa heilbrigðisyfirvöld tekið af
skarið. Tóbaksvarningur er banvæn neysluvara og nú
merktur í samræmi við það. Þessi aðgerð hefur mælst
misjafnlega fyrir. Innanlands höfum við skiptst á skoð-
unum um kosti og galla slíkrar löggjafar. I hjarta okkar
erum við þó sannfærð um að heilsunni er betur borgið án
tóbaksneyslu.
Erlendis er annað uppi á teningnum. ísland er allt í
einu í fararbroddi með aðgerðir gegn þessari farsótt
ávanans sem árlega sviptir milljónir jarðarbúa heilsu og
lífi. Við erum talin eiga betri möguleika en nokkur
önnur þjóð að losna undan þessu oki. Þar fylgjast að
smæð þjóðarinnar og góð menntun hennar. Þegar kaldar
staðreyndir liggja fyrir tökum við tillit til skynseminnar.
Við stöndum saman þegar á reynir. Við sköpum for-
dæmi. Gott fordæmi.
En er björninn þá ekki unninn?, heyrist í þér undan
feldinum. Ónei! Nú komum við að vandamálinu okkar.
Það eru miklir hagsmunir í veði fyrir aðra. Tóbaksfram-
leiðendur hafa illan bifur á tiltæki íslendinga. Mjög illan.
Neytendamarkaðurinn hér er óverulegur og fram-
leiðendur munar ekki hót um hann. Þá munar heldur
ekki um að gefa tóbak út á þetta sker til að viðhalda
neyslunni. Er nú ekki heldur barnalegt að óttast þetta? -
heyrist undan feldinum. Ja, hver eru viðbrögðin? Nú
flœða inn á íslenskan markað ódýrar sígarettur sem á
nokkrum mánuðum hafa orðið söluhœstar. Allt í einu
eru reykingar orðnar ódýrari óhollusta en fyrir ári síðan.
Þessar sígarettur eru jafnvel seldar undir vöruheitum
sem enginn kannast við utan myrkviða Afríku. Þannig
reyna tóbaksframleiðendur að gera lítið úr áhrifum lög-
gjafarinnar svo að aðrar þjóðir fari ekki að fordæmi
okkar.
Og enn eigum við undir högg að sækja. Nú heyrast
raddir um að rétt sé að ríkið sleppi því taki sem það
hefur haft á dreifingu og sölu tóbaks. Þrátt fyrir ný-
breytnina yrðu ríkissjóði tryggðar óskertar tekjur af
tóbaksneyslu í landinu. Með því að einblína aðeins á
stundarhagsmuni ríkissjóðs firra menn sig þeirri ábyrgð
að horfa á vandamálið í heild sinni. Engin ákvœði eru til
um lágmarksverð tóbaks. Ef sömu markaðslögmál eiga
að gilda um tóbaksvörur og aðrar neysluvörur, hvað
varðar sölu og dreifingu, má búast við að þær verði
boðnar á tilboðsverði og þá helst þar sem unga kynslóðin
leggur leið sína. Augljóst er hvað af því leiðir. íslensk
þjóð mun ekki fitna af viðskiptum sínum við tóbaksfram-
leiðendur og bandamenn þeirra. Einnig er ljóst að gróði
ríkissjóðs mun rýrna þegar að afborgunum kemur.
í grein hér í blaðinu lesum við að á fimmta þúsund
íslendingar muni látast af völdum reykinga á næstu 15
árum. Hvað heldur þú að það kosti ríkissjóð að hjálpa
þessu fólki við að deyja? Er ekki mál að linni? Þú sérð að
það er tímabært að þú komir undan feldinum. Við eigum
verk að vinna!
4 HEILBRJGÐISMÁL 3/1985
Svala Jónsdónu