Heilbrigðismál - 01.09.1985, Blaðsíða 18

Lungnakrabbamein orðið
mannskæðasta krabbameinið
Afleiðingar aukinna sígarettureykinga
á fímmta og sjötta áratug aldarinnar?
Grein eftir Sigurð Árnason og Jónas Ragnarsson
Síðustu árín hefur tíðni lungna-
krabbameins aukist mjög hér á
landi. Nú greinast meira en 70 ný
tilfelli á ári, en fyrir þremur áratug-
um greindust aðeins 10—15 tilfelli á
ári. Ár hvert deyja um 60 Islending-
ar úr þcssum sjúkdómi, eða að jafn-
aði meira en einn á viku. Er nú svo
komið að fleiri íslendingar deyja úr
lungnakrabbameini en nokkrum
öðrum illkynja sjúkdómi. Gildir
þetta um bæði kynin. Um orsakir
lungnakrabbameins þarf ekki að
fjölyrða. Reykingar eiga þar lang-
stærstan hlut að máli og eru
sígarettureykingar fremstar í flokki.
Á Vesturlöndum má rekja 85—95%
af öllu lungnakrabbmeini til
reykinga. Aðrar helstu orsakir eru
loftmengun frá iðnaði, asbestryk og
geislun. Pessir síðastnefndu þættir
valda litlu hér á landi.
Fágætt fyrrum. Lungnakrabba-
mein var nær óþekktur sjúkdómur
hér á landi á fyrri hluta aldarinnar.
Þá greindust aðeins 1-2 ný tilfelli á
ári. En með vaxandi reykingum fóru
vísir menn að sjá hættuna fyrir.
Þannig skrifaði prófessor Niels
Dungal í Fréttabréf um heil-
brigðismál í október 1950: „Hér hafa
sígarettureykingar ekki aukist
stórkostlega fyrr en á síðasta ára-
tugnum. Hingað til höfum við verið
að heita má lausir við krabbamein í
lungum. En ef þessú heldur áfram
verðum við að gera ráð fyrir að sá
sjúkdómur aukist hér stórlega á
næstu árum“. Niels Dungal reyndist
sannspár. Reykingar jukust mjög á
fimmta og sjötta áratugnum, fyrst
hjá körlum en svo hjá konum eftir
1960. Sé miðað við að tóbaks-
maðurinn þurfi að jafnaði að reykja
290 kg af tóbaki1 (þ.e. einn síga-
rettupakka á dag í 40 ár, eða tvo
pakka í 20 ár) til að fá lungnakrabba-
mein má enn búast við að sjúkdóms-
tilfellunum fjölgi.
Vaxandi tíðni. Lungnakrabba-
mein eykst mjög mikið hjá báðum
kynjum hérlendis. Sjúkdómurinn er
nú þrisvar sinnum algengari en fyrir
aldarfjórðungi (sjá töflu). Aukning-
in er að meðaltali 7,5% á ári hjá
körlum en 11,7% hjá konum. Til
samanburðar má geta þess að aukn-
ing á öðrum krabbameinum á þessu
sama tímabili er að meðaltali 0,7% á
18 HEILBRIGÐISMÁL 3/1985