Heilbrigðismál - 01.09.1985, Blaðsíða 23

/ r
R þriðja þúsund Islendingar
með hægfara gláku?
Grein eftir Guðmund Björnsson
Sá sjúkdómur, sem veldur mestri
skerðingu á sjón meðal aldraðra er
hægfara gláka. Um 18% blindra
hafa misst sjónina af hennar völdum
og eru karlar tvöfalt fleiri en konur.
Rúmlega helmingur þeirra sem
skráðir eru blindir af völdum gláku
eru alblindir eða því sem næst og
hinn helmingurinn með verulega
skerta sjón og þröngt sjónsvið. Þar
að auki eru margir með drermyndun
í augasteini, sem eykur á sjóntapið.1
Hægfara gláka lýsir sér í því að
taugaþræðir í sjóntaugarósi skemm-
ast smám saman vegna hækkaðs
þrýsings inni í auganu. Þræðir þeir
sem bera boð frá sjónujöðrunr eru
viðkvæmastir og hverfur hliðarsjón-
in fyrst. Mestan þrýsting þola aftur á
móti taugaþræðir frá miðsvæði
sjónu. Halda sjúklingar því oft
skörpu sjóninni, þar til sjúkdómur-
inn er langt genginn og hliðarsjón að
mestu horfin. Að lokum hverfur
einnig skarpa sjónin og augað verð-
ur alblint.
Pessi hægfara þróun veldur því, að
fólk gerir sér ekki grein fyrir skerð-
ingu á sjón fyrr en miklar skemmdir
eru orðnar. Oft er annað augað nán-
ast blint og hitt með byrjandi gláku-
skemmdir, þegar læknis er fyrst
leitað. í þessu sambandi er vert að
taka fram, að augnþrýstingur sem
hækkar smám saman, veldur ekki
verkjum.
Ekki er enn vitað hvað veldur
hægfara gláku. Sumir álíta, að frum-
orsökin sé léleg blóðrás í sjóntaugar-
ósi, sem leiði til hinna einkennandi
sjónsviðsskemmda og að hækkun
augnþrýstings sé aðeins afleiðing
hennar. Aðrir, og þeir eru fleiri,
telja að sjúklegar breytingar á síuvef
í framhólfshorni augans hindri frá-
rennsli augnvatnsins og valdi þar
með hækkuðum augnþrýstingi, sem
aftur þrýsti á taugaþræði í sjóntaug-
arósi og skemmi þá smám saman.
Afleiðingar sjúkdómsins eru vel
þekktar svo sem breytingar á útliti
sjóntaugaróss og skerðing á sjón-
vídd. Auðvelt er einnig að mæla
augnþrýsting. Allt fram á sjöunda
áratug þessarar aldar voru allir taldir
vera með gláku, sem höfðu augn-
þrýsting yfir vissum mörkum (hærri
en 21 mm Hg). Nú vita menn að
augu þola þrýsting misjafnlega vel
og að sumir geta þolað hærri
augnþrýsting (yfir 30 mm Hg)
alllengi, án þess að bíða tjón af, þar
sem aftur á móti aðrir fá gláku-
skemmdir við lægri þrýsting (innan
við 20 mm Hg). Segja má því að
hver einstaklingur hafi ákveðin
þrýstingsmörk og fari þrýstingur yfir
þau verði skemmdir á taugaþráðum.
Líklegt má telja að þessi mörk séu
ættgeng og lækki með aldrinum. f>ví
miður er ekki unnt að mæla þessi
mörk, en víst er, að því hærri sem
augnþrýstingur er, þeim mun meiri
líkur eru á glákuskemmdum. Örugg-
asta leiðin til greiningar hægfara
gláku er nákvæm sjónsviðsmæling
og skoðun á útliti sjóntaugaróss.
Þótt hugmyndir manna um orsakir
ALGENGI OG NÝGENGI
GLÁKU
— ALGENGI — NÝGENGI
hægfara gláku hafi breyst í tímans
rás, hefur meðferðin ávallt beinst að
því að lækka augnþrýstinginn, ýmist
með lyfjum eða aðgerð. Erfitt er oft
að ákveða hvenær hefja skuli með-
ferð t.d. hjá fólki með augnþrýsting í
hærra lagi (25-30 mm Hg) og engar
finnanlegar glákuskemmdir. Þessir
sjúklingar flokkast undir glákugrun
og fá annað hvort lyfjameðferð eða
fara reglulega í eftirlit. I þessu sam-
bandi getur skipt máli hve auðveld-
lega sjúklingurinn nær fundi augn-
læknis, svo og hvort náin skyld-
menni eru með gláku.2
I þeim tilgangi að kanna algengi
gláku hér á land og notkun gláku-
lyfja var fengið leyfi heilbrigðisráðu-
neytisins til að innkalla alla lyfseðla
er hljóða á glákulyf og gefnir voru út
frá septemberbyrjun 1981 til febrú-
arloka 1982.3 Ekki er vitað að slíkri
aðferð hafi verið beitt annars staðar.
Auk þess voru taldir með þeir gláku-
sjúklingar, sem gengist hafa undir
aðgerð vegna hægfara gláku eftir
1970 og voru á lífi í lok 1981, en
notuðu ekki glákulyf. Þær upplýsing-
ar fengust úr sjúkraskrám augn-
deildar Landakotsspítala og Fjórð-
ungssjúkrahússins á Akureyri. í
leitirnar komu samtals 1916 gláku-
sjúklingar. Af þeim höfðu um 20%
gengist undir glákuaðgerð og voru
án lyfja.
1 þessari könnun reyndust 9 af
hverjum 10 glákusjúklingum komnir
yfir sextugt, rösklega tveir þriðju
hlutar yfir sjötugt og tæplega 30%
yfir áttrætt.
Algengið eykst jafnt og þétt með
hækkandi aldri, úr 0,6 af hundraði í
yngsta aldursflokknum í 10,8% í
þeim elsta. Sjúkdómurinn er tíðari
hjá körlum en konum og er munur-
inn marktækur. Heildaralgengi 50
ára og eldri er 3,5 af hundraði (3,8%
hjá körlum og 3,3% hjá konum).
Höfuðborgarsvæðið er nokkuð
undir landsmeðaltali, en með sömu
stígandi í aldursflokkum. Sömu sögu
er að segja um Suðurlandsundir-
lendið. Kann skýringin að einhverju
leyti að felast í því að á könnunar-
tímabilinu var erfiðara að ná þar til
augnlækna en annars staðar.
Vegna eðlis sjúkdómsins mun
nokkuð á skorta að allir glákusjúk-
lingar séu tíundaðir, þar eð sjúk-
HEILBRIGÐISMÁI, 3/1985 23