Heilbrigðismál - 01.09.1985, Blaðsíða 12

auka líkur á sjúkdómnum eru
reykingar, innivera og hreyfing-
arleysi, léleg næring, og þá fyrst og
fremst lítið kalk og D vítamín, og
mikil áfengisneysla.
Beinþynning og afleiðingar henn-
ar, sem eru beinbrot, og þá aðallega
mjaðmarbrot, eru mun tíðari meðal
kvenna en karla, en þó virðist bilið
milli kynja vera að styttast. Mjaðm-
arbrotum hefur fjölgað verulega
víða á Vesturlöndum hin síðari ár.
Rannsóknir frá Gautaborg sýna til
dæmis að tíðnin eykst um 10% á ári
hverju þar í borg, og svipaða sögu er
að segja frá öðrum borgum og bæj-
um. Hins vegar hefur ekki orðið vart
við slíka aukningu í sveitum.
Hvað veldur þessari fjölgun
mjaðmarbrota? Svarið er alls ekki
ljóst, en að öllum líkindum leggja
allir fyrrgreindir áhættuþættir sitt af
mörkum. Meiri hreyfing og útivist,
minni reykingar, og ekki síst holl og
kalkrík fæða væri rökrétt leið til að
stemma stigu við beinþynningu,
enda þótt fáir eða engir láti sig
dreyma um að slíkt nægi til að út-
rýma sjúkdómnum.
íslenskar rannsóknir benda til
þess að beinþynning og mjaðmar-
brot séu síst fátíðari hér á landi en
víðast annars staðar. Samt sem áður
er kalkneysla íslendinga mikil, sé
hún borin saman við flestar aðrar
þjóðir. Samkvæmt neyslukönnun
Manneldisráðs 1979—1980 var
meðalneysla kalks fyrir ofan ráð-
lagðan dagskammt í öllum aldurs-
flokkum beggja kynja. Hátt meðal-
tal tryggir að sjálfsögðu ekki að allir
fái nóg, og því er mjög sennilegt að
margt fólk, bæði börn og fullorðnir,
og þá sérstaklega fullorðnar konur,
mættu auka kalkneysluna verulega.
Margt fullorðið fólk forðast mjólk-
urvörur vegna mettuðu fitunnar,
sem þar er að finna. Mettuð fita
hækkar kólesteról í blóðinu og eykur
þar með líkur á æðakölkun. Einhver
mikilvægasti boðskapur um hollustu
fyrir Vesturlandabúa er einmitt sá
að minnka mettaða fitu í fæðunni,
og þetta atriði má ekki gleymast í
umræðunni um kalk og beinþynn-
ingu. Fullorðnu fólki er því eindreg-
ið ráðlagt að borða magrar mjólkur-
vörur, til dæmis léttmjólk, und-
anrennu og skyr. Raunar er öllum
aldurshópum hollt að stilla í hóf
neyslu á fituríkum mjólkurvörum.
Hver telst þá hæfileg neysla
mjólkur eða mjólkurmatar fyrir full-
orðið fólk? Svarið er líklega um það
bil 2-3 glös af fiturýrum mjólkur-
drykkjum, eða samsvarandi magn af
öðrum mjólkurvörum. Til dæmis er
meira kalk í tveimur 20 gramma
ostsneiðum en í fullu glasi af mjólk
eða undanrennu. Sumt fullorðið fólk
þarf á meira kalki að halda til að
vega upp á móti miklum kalkmissi
og á það sérstaklega við um kven-
fólk eftir tíðahvörf. Við slíkar að-
stæður er yfirleitt ráðlagt að taka
kalktöflur, frekar en að auka mjólk-
urmatinn enn frekar. Ástæðan er
fyrst og fremst sú, að það er engum
manni hollt að borða mjög einhæft
fæði. Verði mjólkin allsráðandi er
blátt áfram ekki rúm fyrir aðra holla
fæðu, og afleiðingin verður annað-
hvort skortur á þeim næringarefnum
sem ekki er að finna í nægilegu
magni í mjólk, svo sem járni, C-
vítamíni og trefjaefnum, eða þá hitt,
að mjólkurneyslan bætist ofan á
aðra fæðu, en það leiðir til ofneyslu
og offitu. Hófsemi og fjölbreytt
fœðuval er ennþá kjarninn í öllum
boðskap um hollustu.
Dr. Laufey Steingrímsdóttir er
dósent í næringarfræði við verk-
fræði- og raunvísindadeild Háskóla
íslands og á sæti í Manneldisráði.
Hugsar þú nógu vel um heilsuna?
„Hver er sinnar gæfu smiður". Þetta gamla
spakmæli á við um heilsuvernd, ekki síður en
annað. Þó að sum áföll séu óviðráðanleg er víst
að við getum haft góð áhrif á líðan okkar og
heilsu með hollum lífsháttum. Áreiðanleg fræðsla
um heilbrigðismál hjálpar okkur að skilja þetta og
taka réttar ákvarðanir. Fréttabréf um heilbrigð-
ismál kom fyrst út fyrir 36 árum og hefur síðan
frætt landsmenn um orsakir, einkenni og með-
ferð sjúkdóma, en ekki síst um það á hvern hátt
megi koma í veg fyrir veikindi. Þetta tímarit heitir
nú Heilbrigðismál og fjallar um öll svið heilbrigð-
ismála og um heilsusamlega lifnaðarhætti. Það
hefur áunnið sér miklar vinsældir sem vandað og
virt rit, ætlað öllum almenningi.
Ef þú vilt gerast áskrifandi að tímaritinu
Heilbrigðismál getur þú fyllt út í reitina hér fyrir
neðan, klippt út seðilinn og póstlagt hann til
Krabbameinsfélagsins, Pósthólf 5420, 125
Reykjavík. Einnig er hægt að panta áskrift í síma
(91) 62 14 14. Áskriftargjaldið árið 1985 er að-
eins 400 krónur fyrir fjögur tölublöð, og verður
það innheimt með gíróseðli.
Nalnnumer
Heimili
Naln
Postnumer
Slaður
12 HEILBRIGÐISMÁL 3/1985