Heilbrigðismál - 01.09.1988, Blaðsíða 21

HEILBRJCÐISMÁL 1 Jói
Fitumýkt
Fjölómettaðar fitusýrur sem hlutfall af mettuð-
um fitusýrum (F/M). Samkvæmt íslenskri
neyslukönnun er þetta hlutfall 0,2 en talið er
æskilegt að það hækki í 0,4.
SOLBLOMAOLIA
MAISOLIA |
ÝSUFLÖK HHH2.3
ÞORSKALÝSI
BORDSMJÖRLIKI
BÖKUNARSMJÖRLIKI §0.3
SMJÖRVI g0.3
KINDAKJÖTSFITA |0.1
SMJÖR 10.04
ÞEYTIKREM 0.01
neyta þeirra í hófi. Ef feitur matur er á borðum er holl-
ara að borða ríflega af kolvetnarfku fæði með, til dæm-
is kartöflur, brauð, baunir eða grænmeti til fyllingar,
en heldur minna af kjötvörunni. Grænmeti, hvort
heldur er hrátt eða soðið, lífgar upp á hvaða máltíð
sem er og eykur hollustuna.
Matreiðsla. Gott hráefni tryggir ekki heilnæma og
lystuga fæðu. Matreiðslan getur svo sannarlega gert
gæfumuninn. Steiktur matur, löðrandi í fitu, er sjald-
an hollur, sama hvað hráefnið nefnist sem flýtur í fit-
unni. Sparið því fituna við matargerð! Bakið matinn,
sjóðið hann eða glóðarsteikið en steikið hann síður r
feiti. Glóðarsteiktur fiskur er hið mesta hnossgæti og
Soðinn eða ofnbakaður fiskur er mun fituminni en
steiktur eða djúpsteiktur fiskur.
einhver fljótlegasta matseld sem völ er á. Bakaður
fiskur býður líka upp á ótal möguleika og þá er alls
ekki nauðsynlegt að hella ævinlega heilum eða hálfum
pela af rjóma yfir fiskréttinn. Kjöt sem borðað er
hversdags nýtur sín best í alls kyns pottréttum, með
miklu grænmeti og jafnvel baunum. Kjötið er þá
gjarnan snöggsteikt í svolítilli olíu fyrst en síðan látið
krauma með grænmetinu við lágan hita. Kartöflur,
hrísgrjón, pasta eða brauð er sjálfsagt með öllum heit-
um réttum og engin ástæða er til að tortryggja eða
forðast sérstaklega þessa mikilvægu sterkjugjafa.
Sósur. Margir virðast halda að sósur séu ævinlega
mesta óhollusta sem beri að forðast í lengstu lög. Sem
betur fer er sú skoðun á misskilningi byggð. Það eru
fyrst og fremst feitar sósur sem teljast óhollar, svo
sem majonessósur, rjómasósur og uppbakaðar kjöt-
sósur. Fituminni sósur eru heppilegri, til dæmis gamla
og góða brúna sósan, sem er fyrst og fremst soð, jafn-
að með svolitlu hveiti eða annarri sterkju. Að öllum
jafnaði er talið æskilegra að nota olíu í staðinn fyrir
smjörlíki eða smjör við sósugerð, rétt eins og flestan
annan matartilbúning. Kaldar sósur, til dæmis með
salati, þurfa heldur ekki að vera mjög feitar. Súrmjólk-
ur- eða jógurtsósur eru ágætar út á salat og ekki síður
edik og olía hrist saman og kryddað. Sýrður rjómi er
töluvert feitari en súrmjólkin, venjulegur rjómi er enn
feitari, en majones, smjör og smjörlíki er allra feitast.
Vatnið er tvímælalaust ákjósanlegasti drykkurinn
með hversdagsmatnum, jafnt fyrir börn sem full-
orðna. Og sé einhver þyrstur, skrúfið þá frá vatns-
krananum.
Laufey Steingrímsdóttir, Ph.D., er næringarfræðingur.
Hún á sæti í Manneldisráði.
Engin fita er í soðnum kartöflum en um 30 g í hverj-
um 100 g poka af kartöfluflögum.
HEILBRIGÐISMÁL 3/1988 21