Heilbrigðismál - 01.03.1997, Blaðsíða 21

uosscuof seiupj_
Reyklaust tóbak
Hættulegt eins og annað tóbak
Einhver kann að spyrja: Hvað er
reyklaust tóbak? Það er tóbak sem
ekki er reykt þegar þess er neytt.
Uppruni þess er hinn sami og reyk-
tóbaks (sígaretta, vindla og píputó-
baks), úr blöðum tóbaksjurtarinnar
og innihaldið því frá byrjun hið
sama. í tóbaksblöðum hafa verið
greind um 2000 mismunandi efni.
Blöðin eru síðan flokkuð og unnin
frekar og fara að lokum á markað í
neytendapakkningum, ýmist sem
reyktóbak eða reyklaust tóbak.
Allt tóbak er skaðlegt. Við neyslu
reyktóbaks verður bruni og við
hann myndast ýmis efni, en í sígar-
ettureyk hafa verið greind rúmlega
4000 mismunandi efni. Efnin sem
myndast við brunann koma ekki
við sögu þegar tóbaks er neytt á
annan hátt en að reykja það. Það
þýðir ekki að reyklaust tóbak sé
hættulaust, en skaðleg áhrif þess á
heilsu fólks eru að nokkru önnur
en reyktóbaks.
Nikótm og áhrif þess
í öllu tóbaki er nikótín sem er
fíkniefni og gerir menn háða tób-
aki. Sú staðreynd ein nægir til að
fullyrða að reyklaust tóbak er ekki
hættulaust. Oft er fjallað um tób-
aksneyslu sem einungis slæman
vana, en ekki fíkn. Þegar svo talað
er um tóbaksfíkn er það gjarnan
gert á annan og umburðarlyndari
hátt en fíkn í áfengi og önnur efni.
Á síðustu árum hefur hins vegar
verið sýnt fram á að nikótínfíkn er
að fullu sambærileg við aðra efna-
fíkn, t.d. amfetamínfíkn og kókaín-
fíkn. Einnig hefur komið í ljós að
mikil tengsl eru milli einnar fíknar
og annarrar. Fyrir áfengissjúkling
sem reykir gæti þetta þýtt að væn-
legra sé til árangurs að hætta
hvorutveggja samtímis, en að hætta
bara að drekka.
Nikótín er ekki bara fíkniefni
heldur hefur það líka fjölþætt áhrif
á líkamsstarfsemina. Þau eru þess
eðlis að mjög líklegt er að eftir
Grein eftir Pétur Heimisson
langa neyslu valdi þau heilsuskaða.
Hvort nikótín hefur bein sjúkdóms-
valdandi áhrif er enn umdeilt. Þó
eru vissulega til rannsóknaniður-
stöður sem tengja nikótín sem efni
við sjúkdóma. Á næstu árum má
vænta frekari vísbendinga og sann-
ana í þessum efnum.
Reyklaust tóbak veldur
sjúkdómum
Reyklaust tóbak er ýmist ætlað
til ítroðslu í nef eða munn. Hvort
tveggja, nef- og munntóbak, eru til
í mismunandi gerðum. Auk allra
þeirra efna sem eru í tóbakinu frá
byrjun er við vinnsluna bætt í það
Jafnmikið nikótín er í einni lítilli
dós af fínkornóttu neftóbaki eins
og í fjórum til fimm pökkum af
sterkum sígarettum. Þar með er
ýmsum efnum. Þar má nefna ilm-
efni og bragðefni sem eiga að gera
vöruna meira aðlaðandi fyrir neyt-
endur. Ennfremur er stundum bætt
við salti (t.d. kalsíumkarbónati) í
þeim tilgangi að tryggja að nikótín-
ið fari fljótar og betur inn í æðarnar
í slímhúðinni.
Meira en tvö hundruð ár eru síð-
an fyrst var bent á möguleg tengsl
milli krabbameins og neyslu á
reyklausu tóbaki. Þrátt fyrir þetta,
hafa áhrif reyklauss tóbaks á heilsu
verið mun minna rannsökuð en
áhrif reykinga. Það sem við vitum
um efnasamsetningu tóbaksins seg-
ir okkur að það hlýtur að vera
ekki öll sagan sögð því auk þess
verður ýmislegt til þess að nikó-
tínið í snuffinu kemst mjög auð-
veldlega inn í blóðrásina.
HEILBRIGÐISMAL 1/1997 21