Heilbrigðismál - 01.03.1997, Blaðsíða 11

Af lífi og sál
Niels Dungal
- aldarminning
Niels Haraldur Pálsson Dungal fæddist á ísafirði 14.
júní 1897. Hann lauk kandidatsprófi frá læknadeild Há-
skóla íslands árið 1921 og var við framhaldsnám í Ber-
gen, Berlín, Breslau, Graz og Kaupmannahöfn. Niels
var skipaður dósent við læknadeild Háskóla íslands og
forstöðumaður Rannsóknastofu Háskólans í meina- og
sýklafræði 1. október 1926 og skipaður prófessor 1.
október 1932 í sjúkdómafræði og réttarlæknisfræði og
gegndi því starfi þar til hann lést 29. október 1965, eftir
tæplega fjörutíu ára gifturíkt brautryðjandastarf. Hann
gegndi ýmsum forystustörfum fyrir íslenska læknastétt
og heilbrigðisyfirvöld. Hann var fyrsti formaður
Krabbameinsfélags Reykjavíkur, sem var fyrsta krabba-
meinsfélagið hér á landi, og hann var formaður
Krabbameinsfélags íslands frá stofnun þess, 1951, til
æviloka.
Niels Dungal var fjölgáfaður, hugmyndaríkur og
framkvæmdasamur og lét yfirleitt ekki sitja við orðin
tóm. Ahugi hans á læknisfræði, öðrum vísindagrein-
um, bókmenntum og listum var nánast ótakmarkaður.
Þórarinn heitinn Guðnason læknir lýsti þessu vel í
minningarorðum sem hann skrifaði að Nielsi látnum:
„Hann bar ótakmarkaða virðingu fyrir vísindalegri
hugsun og vinnubrögðum og fyrirleit af heitu hjarta
allt kukl og hindurvitni. Ég hef fáa menn þekkt sem
áttu jafn brotalausa lífsskoðun, enda var hún honum sá
eldstólpi sem vísaði veginn á hverju sem gekk."
Niels hóf starfsferil sinn sem almennur læknir og
alla tíð síðan hafði hann mikinn skilning á þörfum
fólks fyrir læknishjálp og heilsuvernd. Hann fékkst í
upphafi við bólusetningar og aðrar varnir gegn barna-
sjúkdómunum mislingum, kíghósta og barnaveiki,
skrifaði kennslubók um ónæmisfræði og annaðist
læknisþjónustu við ofnæmissjúklinga. Sem vel mennt-
aður sýklafræðingur stóð hann fyrir því, öðrum frem-
ur, að taugaveiki og barnaveiki var útrýmt á íslandi og
átti mikinn þátt í að berklaveikin dvinaði.
í upphafi hafa vandamál á sviði sýkinga verið höf-
uðviðfangsefni Nielsar Dungal. Síðar mun hann hafa
snúið sér meira að meinagreiningu og þá sérstaklega
greiningu krabbameina sem á seinni hluta starfsævi
hans varð að hans höfuðviðfangsefni og að eldlegu
áhugasviði.
Á sviði réttarlæknisfræði snerust verkefni Nielsar að
mestu um réttarkrufningar og blóðrannsóknir í barns-
faðernismálum. Blóðrannsóknir og blóðflokkanir voru
hluti af menntun hans og starfi. Eftir Niels liggja tugir
vísindalegra tímaritagreina. Hann flutti fyrirlestra um
rannsóknir sínar á fjölda læknaþinga.
Kennsla Nielsar í læknadeild er ógleymanleg þeim
sem hennar nutu. Hann var kennari af guðs náð og
þess gætti alla tíð. Um þetta skrifaði Tómas Helgason
prófessor í eftirmælum: „Kennsla hans var ætíð lifandi
og litrík. Honum var sérstaklega lagið að vekja áhuga
stúdentanna og setja mál sitt fram á eftirminnilegan
hátt. í flestum tímum talaði hann sig upp í hita sem
jafnan hreif stúdentana með."
Dungal var Háskólarektor 1936-1939. Þetta var á
byggingarárum skólans og hefur vafalítið mætt mikið
á rektorsembættinu. Niels Dungal stóð fyrir kaupum
Háskólans á íshúsi við Tjörnina og lét byggja þar
Tjarnarbíó. Þetta gerði hann til þess að afla skólanum
tekna.
Ekki verður rætt né ritað um lækningar og læknavís-
indi þessarar aldar á íslandi án þess að nafn Nielsar
Dungal beri þar einna hæst.
Jónas Hallgrímsson, prófcssor.
Niels Dungal var
fjölgáfaður,
hugmyndaríkur
og framkvæmda-
samur og lét
yfirleitt ekki
sitja við orðin
tóm.
„Honum var
sérstaklega lagið
að vekja áhuga
stúdentanna og
setja mál sitt
fram á eftir-
minnilegan
hátt."
HEILBRIGÐISMÁL 1/1997 11