Heilbrigðismál - 01.09.1998, Blaðsíða 14

Morgunblaðið / Ólafur K. Magnússon
Embættíð verður að vera trútt skyldu sinni
segir Olafur Olafsson sem var landlæknir í aldarfjórðung
Ólafur Ólafsson lét af
störfum sem landlæknir í
lok nóvembermánaðar
1998, nýlega orðinn sjö-
tugur. Hann tók við af Sigurði Sigurðssyni haustið
1972, fyrir rúmum aldarfjórðungi. Ólafur féllst á að líta
aðeins um öxl og ræða þennan langa starfstíma í einu
af virðulegustu embættum landsins.
Að gömlum og góðum
sið barst talið fyrst að ætt
og uppruna Ólafs. Hann
er fæddur í Brautarholti á
Kjalarnesi 11. nóvember 1928, sonur Ólafs Bjarnasonar
bónda og hreppstjóra þar og Ástu Ólafsdóttur konu
hans. Móðurættin er úr Dalasýslu og Hafnarfirði en
föðurættin úr Austur-Húnavatnssýslu. „I minni ætt
voru bændur og embættismenn," segir Ólafur. Afi
hans í föðurætt átti ellefu börn og sendi alla syni sína í
skóla. „Þetta var almennt þar í héraði," segir Ölafur og
minnir á að margir læknar hafi verið Húnvetningar, til
dæmis Guðmundarnir þrír, Björnsson, Hannesson og
Magnússon. Sjálfur segist Ólafur vera í sjötta lið frá
Steinunni, systur Bjarna Pálssonar, sem varð fyrstur
landlæknir árið 1760.
f september 1979, þegar tvö hundruð ár voru síðan
Bjarni Pálsson, fyrsti landlæknirinn, lést, var afhjúp-
aður minnisvarði um hann við Nesstofu á Seltjarnar-
nesi. Við það tækifæri var þessi mynd tekin af Ólafi
Ólafssyni og Sigurði Sigurðssyni, sem var landlækn-
ir á undan honum.
En hvers vegna valdi
Ólafur nám í læknis-
fræði? Hann segir að
áhugi hafi farið að vakna
á því á síðustu árum í menntaskóla og neitar ekki að
það hafi haft áhrif að þau systkinin af Kjalarnesi
dvöldu mikið á heimili Vilmundar Jónssonar land-
læknis og Kristínar Ólafsdóttur læknis, konu hans, en
hún var móðursystir Ólafs.
Þegar í læknadeild kom segir Ólafur að það hafi ver-
ið skemmtilegur tími á margan hátt, „en mér leiddist
líffærafræðin." Af kennurum er prófessor Niels Dungal
einna minnisstæðastur. „Dungal var leiftrandi af
skemmtilegheitum. Annar kennari hafði mikil áhrif á
mig, Ólafur Sigurðsson, síðar yfirlæknir á Akureyri, en
hann var stundakennari í lyflækningum."
Að loknu námi í lækna-
deild var Ólafur staðráð-
inn í því að fara í fram-
haldsnám til útlanda og
langaði að taka kandídatsárið sitt einnig þar. Það var
ekki til siðs og kennararnir lögðu honum frá því. Engu
að síður fór hann beint til Kaupmannahafnar, gekk á
fund landlæknis Dana og var kominn í vinnu næsta
dag og bauðst fljótlega föst staða. „Þetta skildi eng-
inn," segir Ólafur, „en ef til vill hefur það skipt máli að
yfirlæknirinn var af íslenskum ættum."
Árið eftir fór Ólafur til
Svíþjóðar en kom svo
heim og vann á Landspít-
alanum í tvö ár. Síðan fór
hann aftur til Svíþjóðar í framhaldsnám og var í Esk-
ilstuna og Stokkhólmi, síðast sem aðstoðaryfirlæknir á
Karólínska sjúkrahúsinu. Árið 1965 fékkst Ólafur við
rannsóknir á heilsufari fólks í Södermanlandsléni, með
sérstöku tilliti til hjarta- og æðasjúkdóma og fór í nám í
faraldsfræði í London árið eftir. Þegar Hjartavernd var
að undirbúa hóprannsókn sína var leitað ráða hjá Ólafi
vegna reynslu hans af hliðstæðum rannsóknum. Vorið
1967 var hann síðan ráðinn fyrsti yfirlæknir rannsókna-
stöðvar félagsins.
Embætti landlæknis
var auglýst laust til um-
sóknar sumarið 1972, þeg-
ar Ólafur hafði verið yfir-
læknir hjá Hjartavernd í fimm ár. „Mér kom ekki til
hugar að sækja, en fór að velta þessu fyrr mér eftir að
nokkrir góðir vinir mínir hvöttu mig til þess. Alvaran
var ekki meiri en svo að ég hafði ráðið mig til Svíþjóð-
ar og skrifaði umsóknina nóttina áður en ég hélt utan."
Ólafur var valinn úr hópi fimm umsækjenda og tók við
embættinu 1. október.
Aldarfjórðung
í embætti
Bóndasonur
af Kjalarnesi
Heimagangur
hjá landlækni
Kandídatsár
í Kaupmannahöfn
Rannsóknastöð
komið á fót
Hvattur til
að sækja um
14 HEILBRIGÐISMÁL 3/1998