Samtíðin - 01.04.1941, Síða 9

SAMTlÐIN
5
færustu sérfræðinga. Þar eru breiðar
götur, og eftir gangstéttunum endi-
löngum eru gróðursettar raðir af
reisilegum trjám. Öll bvggingarstarf-
sem var licr háð byggingarsam-
þykktum, og mikil rækt var lögð
við að gera framhliðar húsanna sem
fegurstar, þar sem hver gluggi í röð
er jafnhátt frá jörðu. Þessir bæir eru
eins og fullkomnir flatarmáls-upp-
drættir, og enginn mátti reisa þar
hús, sem bryti hið minnsla i hág við
hið fullkomna skipulag bæjanna.
Gott dæmi um þess konar bæi eru
Karlsruhc í Þýzkalandi, Gliickstadt
i Slésvík-Holtsetalandi (sem Kristján
IV. Danakonungur lét reisa), Versal-
ir og lielztu borgarhlutar Parísar i
Frakklandi og Washington i Banda-
ríkjunum.
Þá má nefna þriðju bæjartegund-
ina, sem er eins konar sambland af
þeini tveim bæjargerðum, sem ég
hef áður drepið á. í London er mið-
haerinn t. d. byggður á miðaldavisu,
en umhverfis hann eru yngri bæjar-
hlutar, sem reistir hafa verið sam-
kvæmt nákvæmu skipulagi. Sama
niáli gegnir um Stokkhólm, þar sem
elzti bæjarhlutinn „bærinn milli
brúnna“ (Staden mellan ljroarna) er
sköpunarverk miðalda-skipulagsleys-
isins, en yngri bæjarhverfin eru reist
samkvæmt nákvæmu skipulagi. SVip-
uðu máli gegnir um Reykjavik, enda
þótt elzti hluti hennar, miðbærinn,
sé alls ekki frá miðöldum, heldui'
niiklu yngri.
Það, sem nú hefur verið talið, er
allt og sumt, sem við Vestur- og
Norður-Evrópumenn höfum við að
stvðjast af bæjarskipulagi fortíðar-
innar, þegar við reynum að skapa
þess háttar borgir, er eiga að full-
nægja kröfum nútímans. Eftir á að
hyggja finnst reyndar því miður,
bæði í Englandi og víðar, fjórða bæj-
artegundin. Þar á ég við hinar miklu
iðnaðarborgir jiessi nýtizku
skuggahverfi — sem illu heilli hafa
þotið upp skipulagslaust á 19. og 20.
öldinni. Þess háttar fvrirbrigði finn-
ast ekki á Norðurlönum, og því get-
um við hlaupið vfir þau hér. Eg vil
aðeins taka það fram, að þessar stóru
verksmiðjuborgir eru þjóðfélags-
vandamál, sem bíður úrlausnar.
Hvað ber einkum að leggja á-
berzlu á við sköpun nýtizku bæjar?
Síðan um miðja lí). öld, er húsa-
meistarar tóku að gera uppdrætti að
hæjum frá sjónarmiðum, sem voru
óháð fortíðinni, hefur menn deilt
mjög á um tvennt: 1) Hvort Ieggja
beri til grundvallar bæjarskipulag
endurreisnartímabilsins með nútíma
viðaukum, 2) hvort hverfa eigi frá
skipulaginu, sem sumir telja ósam-
rímanlegt mannlegri hentisemi og
leggja beri mjóar og krókóttar götur
um ný bæjarhverfi, sem ætla megi,
að.henti mönnum vel. — Þessi tvö
sjónarmið hafa að vísu breytzt all-
mjög, frá því er þau voru fyrst sett
fram, en þó ber fylgjendum þeirra
enn mjög á milli. Nú vill annar aðil-
inn, að allir búi i smá-íbúðum i vold-
ugum skýjakljúfum, er reistir séu i
skipulegum stórborgahverfum, þar
sem ekkert er liirt úin sérkröfur ein-
staklinganna. Hér rikir sama sjónar-
mið og hjá Hausmann baróiii er hann
gerði uppdrátt sinn að lrinum frægu
strikbeinu breið.strætum’ •geghúm