Samtíðin - 01.04.1941, Side 19

SAMTÍÐIN
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
Arfgengi
og úrkynjun
ERFÐAFRÆÐIN er ung vísinda-
grein á öru vaxtarskeiði. Er
stöðugt byggt á liinum trausta gruud-
velli, sem Gregor Mendel lagði á síð-
ara hluta 19. aldar. Byggingin verður
æ fullkomnari,
eftir því, sem
tímar líða, og
nýjar álmur
bætast við. Gerð-
ar bafa verið
erfðarannsóknir
á fjölda jurta- og
dýrategunda. —
Ýmis merkileg
erfðalögmál eru fuudiu og það er
niargsannað, að fjölmargir eiginleik-
a>' ganga frá kyni til kyns eftir föst-
uni reglum. Þessi vitneskja er afar
mikilsverð og hefir liina mestu liag-
uýta þýðingu við kynbælur jurta og
dýra. Hefir þegar náðst mjög mikill
arangur á þessu sviði. Ný dýrmæt
JUrta- og dýraafbrigði eru stöðugt
framleidd með bjálp erfðafræðinn-
ar nú á tímum. En hjá mönnunum
befir sáralítið áunnizt. Samt er vit-
að, að sömu erfðalögmál gilda hjá
JUrtum, dýrum og mönnum. Augna-
htur, liörundslitur og ótal önnur lík-
andeg einkenni ganga að erfðum. Þá
eru blóðrannsóknir í barnsfaðernis-
málum alkunnar. Ýmsir kvillar eða
veilur, t. d. litblinda .og blæðingaveiki,
ganga einnig í ættir. Andlegir eigin-
15
leikar eru líka arfgengir, en erfða-
lögmálin eru flókin og er enn þá að-
eins greitt úr þeim að litlu leyti.
Vandlega þarf að greina milli eðlis-
fars og svipfars eða útlits. Aðeins
eðlisfarið hljótum við í vöggugjöf.
En bæði eðlisfar og kjör skapa útlil
einstaklingsins. Hið áunna, t. d. lær-
dómur, bæklun vegna slvsa, eða ann-
að, sem kjörin skapar, gengur aftur á
móti ekki að erfðum. Það er þess
vegna þýðingarlaust að ala einhverja
skepnu svo vel, að hún beri af öðr-
um í kynbotaskyni. Venjuleg kjör,
góð eða ill, brevta ekki erfðunum.
Abrif sumra geisla, t. d. radíum- og
Röntgengeisla, geta samt stundum
valdið stökkbreytingum, þ. e. snögg-
um, arfgengum breytingum. Þessir
geislar geta verið varasamir, einkum
fvrir kynkyrtlana, hvað erfðabreyt-
ingar snertir. Stökkbreytingar eru
venjulega til liins óhraustara og. lak-
ara. Breyttu eiginleikarnir eru oftast
ríkjandi og koma ekki fram í fyrstu
kvnslóð, held.ur síðar, ef þeir mætast
bæði frá föður og móður. — Lítum
nú á búféð og nytjajurtirnar. Þar
hefir víða náðst undraverður árang-
ur með úrvali og kynbótum. Aðeins
eðlisbeztu einstaklingarnir eru látnir
tímgast og viðhalda kyninu. Hinum
lélegu er bægt frá. Þannig má beina
þróuninni inn á ákveðnar og beppi-
legar brautir. Tömdu hænsnin eiga
t. d. kyn sitt að rekja til tegunda,
sem að eins verpa 15—20 eggjum á
ári. Vegna kvnbóta eru nú til korn-
tegundir, sem þrífast mun norðar en
áður var o. s. frv. Hvarvetna í nátt-
úrunni er geysileg samkeppni. Að-
eins þeir eins.taklingar, sem bezt. eru