Samtíðin - 01.09.1944, Blaðsíða 7

SAMTÍOIN
September 1944 Nr. 105 11. árg., 7. heíti
ÚTGEFANDI: SIGURÐUR SKÚLASON MAGISTER. UM ÚTGÁFUNA SJÁ BLS. 32
EGAR HERRA Sveinn Björnsson var
kjörinn ríkisstjóri í fyrsta sinn, 17.
júní 1941, flutti hann mjög athygliverða
ræðu og var skömmu síðar í hana vitn-
að í ritstjórnargrein í þessu tímariti. —
Þann 18. júní s.l. flutti forsetinn fyrir
framan stjórnarráðshúsið í Reykjavík aðra
ræðu, sem telja má afar tímabæra eins
og málum er háttað hér á landi. Vill
Samtíðin leyfa sér að taka upp nokkur orð
úr þessari ræðu, til þess að þau megi
einnig varðveitast hér í ritinu lesendum
þess til athugunar í nútíð og framtíð.
Forsetinn sagði m. a.:
„Viðfangsefnin, sem vér verðum að
glíma við á næstunni, verða auðvitað
ekki talin í stuttu máli svo tæmandi sé.
En þau eru að vmsu leyti svipuð þeim
viðfangsefnum, sem margar aðrar þjóð-
ir hafa þegar gert sér ljóst, að fyrir þeim
liggi, og hafa búið sig undir að glíma við.
Eins og kunnugt er, mæðir þungi styrj-
aldarinnar ekki sízt á nágrannaþjóð vorri,
Bretum. Þeir byggja eyland, eins og vér.
Þeir verða því að fá talsvert af nauð-
synjum sínum frá öðrum löndum og verða
því að geta selt öðrum sem mest af fram-
leiðslu sinni umfram eigin nauðsynjar.
Hér má draga samlíkingar, sem eiga við
hjá oss. En margt er þó ólíkt. Fyrir
styrjöldina var Bretland talið mjög auðugt
land, þar sem fjöldi manns gat veitt sér
meiri lífsþægindi en vér höfurn nokkurn-
tíma þekkt. Bretar hafa reynt að hegða
sér eftir breyttum viðhorfum. Þeir hafa
kunnað að breyta lífsvenjum sínum svo,
að nú er hverjum þar í landi skammtaður
biti úr hendi, bæði um mat og drykk,
klæðnað og annað, sem talið er lífsnauð-
synjar. Þeir hafa gert það upp við sig,
að þessu verði að halda áfram að minnsta
kosti nokkur ár eftir styrjöldina. Allir
vinnufærir Bretar, karlar pg konur, vinna
„með einni sál“ til þess að vinna styrjöld-
ina og vinna friðinn á eftir. Þeir geta
með stolti bent á þá staðreynd, að
þjóðl þeirra hefur, þrátt fyrir tak-
markaðra viðurværi en áður, bætt heilsu-
far sitt á stríðsárunum frá því, sem
áður var, og þó eru flestir sona þeirra.
sem hraustastir eru líkamlega, á vígvöll-
unum. Þeir hafa nú þegar allan hug á ráð-
stöfunum til að auka og tryggja útflutn-
ingsverzlun sína að styrjöldinni lokinni.
Vér Islendingar tölum oft um það, í
ræðu og riti, að land vort sé auðugt. En
framandi mönnum, sem koma frá frjó-
sömum löndum, mun ekki koma land
vort svo fvrir, að það sé auðugt land. Og
þó er það svo auðugt, að hér hefur hald-
izt byggð um meira en þúsund ár, þrátt
fyrir plágur og hörmungar, þrátt fyrir
það, að oss hafi um margar aldir verið
meinað að njóta ávaxta vinnu vorrar,
og þrátt fyrir það rányrkjusnið, scm löng-
um hefur verið á atvinnuháttum vorum,
samanborið við ræktunarmenningu
margra annarra þjóða.
Ég held, að kalla mætti ísland auðugt
land, ef vér gætum þess í sjálfstæðisbar-
áttunni, sem er fram undan, að vinna öll
án undantekningar með aukinni þckkingu
og notfæra oss aukna tækni nútímans.
Það er vinnan, framleiðslan, sem ríður
baggamuninn um auð eða fátækt þjóð-
anna.
Fyrsta skilyrðið til þess að „vinna frið-
inn“, að fengnum umráðum yfir öllum
málum vorum, mætti því lýsa með þess-
um orðum: Vinna og aukin þekk-
i n g.
Þess vegna ber að leggja mikið í sölurn-
ar á þessu sviði. Öllum vinnufærum
mönnum og konum verður að reyna að
tryggja vinnu við þeirra hæfi og reyna
að gefa þeim kost á aukinni þekkingu við