Fréttablaðið - 19.07.2010, Blaðsíða 13

MÁNUDAGUR 19. júlí 2010 13
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið er á
móti efni á netfanginu greinar@frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar sem finna
má nánari leiðbeiningar. Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í Fréttablaðinu eða
Vísi eða í báðum miðlunum að hluta eða í heild. Áskilinn er réttur til leiðréttinga
og til að stytta efni.
Under Armour Spectre II
miðvikudag í Smáralindinni
fimmtudag í Kringlunni
milli 14:00 - 17:00
HOLTAGÖRÐUM O GLÆSIBÆ O KRINGLUNNI O SMÁRALIND O WWW.UTILIF.IS
ÚTSALA
allt að 50% afsláttur
Sérfræðingur frá Under Armour
veitir aðstoð við val á hlaupaskóm.
Á hlaupum á Akureyri sér maður haft í DV eftir
Jóhannesi Jónssyni í Bónus að
Hagar séu barnið hans. Og sárt
að horfa upp á skiptingu fyrir-
tækisins. Honum væri nær að
fagna því að vera loksins laus
við þetta skrýmsli.
Óskiljanlegt er að leyft skyldi
á sínum tíma að sameina Bónus
og Hagkaup í eitt allsherjarein-
okunarfyrirtæki. Enn óskilj-
anlegra er að yfirvöld skyldu
heimila innlimun 10/11 búðanna
í þetta veldi. Samkeppni var
markvisst útrýmt á matvöru-
markaðnum eftir að hafa ríkt í
nokkur ár, milli Bónusbúðanna
og Haugkaups.
Eins og við vitum er frjáls
samkeppni óbærilegt ástand
fyrir kaupmenn. Enginn hagn-
ast á frjálsri samkeppni nema
kannski almenningur – og hverj-
um er ekki sama um hann?
Við tók þykjustusamkeppni
sem við þekkjum svo vel hjá
olíufélögum og símafyrirtækj-
um þessa lands; Öskjuhlíðar-
samkeppni. Og um árabil höfum
við búið við samkomulag um að
þessi búð sé alltaf með krónu
ódýrara en hin búðin um leið og
þess hefur verið vandlega gætt
að halda matvöruverðinu nægj-
anlega uppi til að hægt sé að
greiða sómasamlegan arð. Fyrir
arðinn af því að selja Íslending-
um mat virtist á tímabili hægt
að kaupa heilu og hálfu heims-
borgirnar. Seinna kom að vísu í
ljós að til stóð að kaupa heim-
inn út á krít en það breytir því
ekki að gróðinn af því að selja
Íslendingum gulrætur og papr-
ikur, pillur, kóka kóla, og seinna
hlutabréf í genunum í sjálfum
sér, fyllti á tímabili unga menn
– sem allir voru vinir – slíkri
ofsatrú á sjálfum sér að þeir
héldu að þeir kynnu fleiri klæki
en nokkur annar kaupsýslumað-
ur í heiminum. Það reyndist
ekki svo.
Allt hafði annan róm …
Fram að veldisdögum Bónuss
og Hagkaups þar á undan höfðu
heildsalar og innflytjendur og
matvælaframleiðendur að vísu
haft kverkatak á kaupmönn-
um hér á landi. Á haftaárun-
um störfuðu heildsalarnir með
sérleyfi frá Sjálfstæðisflokkn-
um og smáfurstakerfi hans og
guldu honum líka sinn skatt í
skýlausum trúnaði og beinhörð-
um peningum. Verð á landbún-
aðarvörum var ákveðið af sér-
stökum nefndum sem gættu í
orði kveðnu hagsmuna bænda
en þó einkum valda- og einokun-
arkerfis sem byggt var kringum
hitt smáfurstabandalagið sem
þjóðin mátti þola, Framsóknar-
flokkinn.
Öll var þessi umsýsla
þunglamaleg og þunghent og
þjóðinni dýrkeypt en hún gerði
þó að verkum að í hverfinu
þar sem ég ólst upp, Vogun-
um í Reykjavík, voru um skeið
að minnsta kosti sex verslanir
í stuttu göngufæri fyrir lítinn
dreng að sendast fyrir mömmu
sína, mjólkurbúðir með misjafn-
lega hvefsnum konum; kjötbúðir
með kátum köllum í hvítum og
skítugum sloppum og fiskbúð-
ir með fyrrverandi sjómönnum
sem voru hálfgalnir af viðþols-
leysi að komast aftur út á sjó.
Að ógleymdri Teitsjoppu bless-
aðri þar sem mátti sjá ungling-
ana verða til. Það var mannlíf í
kringum þetta allt saman, þetta
var ákveðin borgarmenning
sem manni finnst stundum eins
og fokið hafi út í buskann þegar
bílaöldin útrýmdi öllu eins og
gróðurinn sem fýkur burt í upp-
blæstri, og ekkert verður eftir
nema grátt malbik, þögul bíla-
stæði og fólkið fokið burt.
Vild og vild
Hagkaup var uppreisn gegn
hinu niðurnjörvaða kerfi og
þar tókst með hugkvæmni og
vinnusemi – og góðum sambönd-
um – að ná niður verði. Þangað
flykktist fólk og þegar fyrir-
tækið óx og óx upp í ógurlegt
veldi var ekki nema eðlilegt að
glúrnir feðgar sæju sér leik á
borði með nýja hugmynd að lág-
vöruverslunarkeðju – Bónus. Sú
verslun hefur líka sinn sérstaka
karakter og var stofnuð vegna
þess að það var eyða á mark-
aðnum, og naut líka mikilla vin-
sælda hjá almenningi, rétt eins
og Hagkaup hafði þar á undan.
Það var raunveruleg vild. Eftir
því sem gervivildin óx í bók-
haldinu þvarr hins vegar raun-
vildin hjá fólkinu.
Fólk kaus Bónus unnvörpum
með buddunum. Þeir Bónus-
feðgar fengu mikið frá íslensku
þjóðinni – þeim var trúað fyrir
miklu. Þeir keyptu sér snekkjur
og hurfu inn í tilbúinn heim.
Það er náttúrlega tabú að tala
um, en í raun og veru er það svo
að íslenskir kaupsýslumenn þola
ekki frjálsa samkeppni. Þeir eru
friðlausir uns hægt er að stöðva
hana. Þegar Hagar voru stofn-
aðir – og síðar útfærðir frekar –
var þess jafnframt gætt að kítta
upp í allar glufur á markaðnum.
Sú eyða sem Bónus-feðgar höfðu
fundið – var vandlega fyllt.
Bónus-feðgarnir glúrnu sáu til
þess að engir viðlíka hugkvæm-
ir og þeir kæmust inn á mark-
aðinn til að keppa við þá. Sjálfir
voru þeir á snekkjunum sínum.
Og það fór sem fór.
Öskjuhlíðar-
samkeppni
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
Í DAG
Fólk kaus Bónus unnvörpum með
buddunum. Þeir Bónusfeðgar fengu
mikið frá íslensku þjóðinni – þeim
var trúað fyrir miklu. Þeir keyptu sér
snekkjur og hurfu inn í tilbúinn heim.