Fréttablaðið - 18.08.2010, Blaðsíða 16

16 18. ágúst 2010 MIÐVIKUDAGUR
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið er á
móti efni á netfanginu greinar@frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar sem finna
má nánari leiðbeiningar. Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í Fréttablaðinu eða
Vísi eða í báðum miðlunum að hluta eða í heild. Áskilinn er réttur til leiðréttinga
og til að stytta efni.
Grein mín á Pressunni sem bar heitið Venesúela og Kúba fór
fyrir brjóstið blaðamanninum
Magnúsi Þorláki Lúðvíkssyni og
gerði hann hana að umtalsefni á
síðum blaðsins í dálknum Frá degi
til dags. Í greininni rakti ég ýmis-
legt sem ríkisstjórnin hefur gert
sem er þess eðlis að ætti frekar
heima í erlendum fréttum frá þess-
um löndum heldur en sem fréttir
frá Íslandi.
Blaðamaðurinn tilgreindi eitt
dæmi sem ég nefndi sem gæti að
hans áliti alls ekki átt við Venes-
úelu og Kúbu en það er þegar
íslenski utanríkisráðherrann gekk
í að kenna stækkunarstjóra ESB
Evrópufræði, þegar hinn síðar-
nefndi benti Íslendingum á að þeir
gætu ekki fengið varanlegar und-
anþágur frá lögum ESB.
Utanríkisráðherrann okkar fór
yfir það með stækkunarstjóranum,
þetta væri tóm vitleysa hjá honum.
Hann sjálfur vissi betur. Það sem
meira var, þetta þótti ekki frétt-
næmt hjá íslenskum fjölmiðlum!
Það er umhugsunarefni. Er það
ekki frétt að stækkunarstjóri ESB
veit ekki meira um stækkunarferli
ESB en raun ber vitni? Þetta á ekki
einungis við stækkunarstjórann
heldur alla þá forystumenn sem
hafa tjáð sig um þessi mál! Frétt-
in hlýtur að vera að við Íslending-
ar, stjórnmálamenn, fræðimenn og
fjölmiðlafólk vitum betur en þetta
fólk.
Á Kúbu og Venesúela eru fjöl-
miðlar og háskólasamfélagið
nátengd stjórnvöldum og halda
að almenningi upplýsingum sem
er stjórnvöldum þóknanleg. Ef
einhverjir, t.d. útlendingar koma
fram með sín sjónarmið sem ekki
eru í anda rétttrúnaðarins þá mun
enginn samsinna því þvert á móti
eru viðkomandi viðhorf eða stað-
reyndir afgreidd eins og hver
önnur þvæla.
Í þessum ríkjum eru fræðimenn
á beinu framfæri stjórnvalda og
fá dúsur eftir því hversu mikið
þeir mæra viðkomandi stjórnvöld.
Stjórnvöld, fjölmiðlar og fræði-
menn halda því samviskusamlega
rétttrúnaðinum að almenningi.
Getur verið að þetta eigi við
Ísland?
Venesúela, Kúba …
Ísland?
Mikil fagnaðarlæti hafa verið vegna Landeyjahafnar en
ég ætla að leyfa mér að gerast
veisluspillir. Loftmyndir sýna að
þetta hafnarmannvirki er byggt
á sandi í bókstaflegri merkingu.
Landeyjahöfn er góðærisverk-
efni og verður dýrt spaug fyrir
skattgreiðendur. Fjórir milljarð-
ar þegar farnir í verkefnið og það
er væntanlega bara byrjunin. Það
þarf að moka 30 þúsund tonnum af
sandi árlega úr höfninni sem hlýt-
ur að kosta stórfé. Síðan eru nauð-
synlegar vegabætur sem þarf að
ráðast í og gerð aðstöðu fyrir smá-
báta. Viðhald og endurbætur ýmis
konar bæta við reikninginn og hér
er enn ein höfnin sem ríkissjóður
þarf að halda við og reka. Svo hlýt-
ur að vera mikið sandfok þarna við
vissar aðstæður sem gæti skemmt
bíla.
Jarðgöng hefðu verið enn vit-
lausari kostur, svona eins og að
bora jarðgöng í gegnum Eyjafjalla-
jökul. Árna Johnsen hefur verið
þökkuð framkvæmdin og skýr-
ir það margt. Kannski að Árni sé
ekki það sem flestir halda og ekki
má segja, heldur misskilinn snill-
ingur með góða dómgreind. Eyj-
arskeggjar eru jú stórhuga fólk
og til að mynda skuldar einn eyj-
arskeggja um 50 milljarða sem
hann getur auðvitað aldrei borgað
til baka, en lifir samt kóngalífi og
geri aðrir betur.
Samgönguráðherra mætti í
veisluna í Landeyjahöfn í hlut-
verki jólasveinsins og lofaði nýrri
ferju. Hann ætlar að skipa starfs-
hóp sem mun komast að þeirri fyr-
irfram gefnu niðurstöðu að brýn
nauðsyn sé á nýrri og flottri ferju
og mun rökin ekki skorta. Þetta lá
í orðum jólasveinsins. Ekki veit
ég þó hvaða alvarlegu vankantar
eru á núverandi ferju eða hvaða
jólasveinn gaf grænt ljós á Land-
eyjahöfn. Við höfum talsmann
neytenda en hvað með að setja
á laggirnar embætti talsmanns
skattborgaranna! Hann gæti þá
gripið til varna þegar stjórnmála-
menn bregða sér í hlutverk jóla-
sveinsins, en það er nú alltaf þægi-
legt að vera örlátur á annarra fé.
Ef ég þyrfti að fara oft á milli
höfuðborgarsvæðisins og eyja þá
sé ég nú ekki kostinn við Land-
eyjahöfn. Það er tæplega einnar
klukkustunda þægilegur akstur
til Þorlákshafnar í lítilli umferð,
en að keyra austur í Landeyjar er
annað mál og yfir Hellisheiðina að
fara og um alla Kambana og mik-
ill umferðarþungi almennt á þjóð-
veginum austur í Landeyjar. Það er
um 4 klukkustunda þreytandi akst-
ur til höfuðborgarsvæðisins og til
baka og fjarlægðin er samtals um
270 kílómetrar. Ef Þrengslin eru
farin þá er vegalengdin samtals um
290 kílómetrar. Það eru ekki nema
um 50 kílómetrar á milli Reykja-
víkur og Þorlákshafnar og akstur
því samtals um 100 kílómetrar.
Ég myndi hiklaust velja Þor-
lákshöfn sem ferjustað og slaka
svo á um borð í ferjunni. Að hafa
ferjustaðinn í Landeyjahöfn er
gott fyrir suma en ekki aðra og ég
held að margir eyjarskeggjar gætu
verið mér sammála. Ég held að það
renni tvær grímur á marga eyjar-
skeggja þegar þeir þurfa að keyra
í 4 klukkustundir til að komast til
höfuðborgarsvæðisins og til baka.
Mig grunar að endirinn á málinu
verði sá að ferjan muni fara jafnoft
til Þorlákshafnar eins og til Land-
eyja. Fyrir Árna Johnsen er Land-
eyjahöfn þó góður kostur því hann
er greinilega æviráðinn þingmað-
ur og getur heilsað upp á atkvæðin
sín á leiðinni á milli Landeyja og
Reykjavíkur.
Landeyjahöfn
og jólasveinninn
Ánægjulegt er þegar einhver skrifar um íslenskt mál og
veltir fyrir sér stöðu tungu-
málsins og þróun þess, jafn-
vel þótt skoðanirnar, sem fram
koma, séu skrýtnar, en tungan
er dýrmætasta eign þjóðarinn-
ar auk landsins og sögu þjóðar-
innar. Davíð Þór Jónsson hefur
nú skrifað tvær greinar í Frétta-
blaðið um „norðlenska flámæl-
ið“. Skrif hans eru skrýtin og
jafnvel skemmtileg, enda hefur
hann vafalaust ætlað sér að vera
fyndinn og skemmtilegur eins
og hann er vanur.
Mönnum er nokkur vandi á
höndum þegar skera skal úr um
rétt mál og rangt, enda skipt-
ar skoðanir um, hvernig standa
skal að málrækt. Sumir æringjar
ganga svo langt að segja að allt
sé rétt mál sem skilst. Frjáls-
hyggjumenn í málfarsefnum
telja þýðingarlaust að reyna að
hafa áhrif á „þróun“ tungunnar
– markaðurinn sjái um það. Svo
er hópur íhaldsmanna sem engu
vill breyta. Flestir málfræðingar
miða dóma sína hins vegar við,
að orð, beygingar, setningaskip-
an – og framburður séu í sam-
ræmi við reglur málsins, mál-
fræðina, svo og málvenjur sem
skapast hafa í tímans straumi.
Það er fræðilegur grundvöllur
málverndar og málræktar.
En málvöndun hefur orðið að
láta undan síga síðustu áratugi.
Ástæður eru margar. Nefni ég
þrennt. Í fyrsta lagi aukin erlend
áhrif þegar sífellt fleiri erlend
orð eru notuð í daglegu tali sem
sumum þykir bera vitni um lær-
dóm og víðsýni. Í öðru lagi veld-
ur miklu ófullnægjandi menntun
kennara og áhugaleysi háskóla
og opinberra stofnana eins og
Ríkisútvarpsins og Þjóðleik-
hússins. Er áberandi þekkingar-
leysi margra, sem nota málið á
opinberum vettvangi, afsprengi
þessa. Í þriðja lagi virðist áhugi
málsmetandi manna minni á
málvernd og málrækt og sumt
ungt fólk vandar lítið mál sitt –
og er þar um að ræða tískufyrir-
bæri: það er töff að sletta.
Enda þótt málvöndun hafi
orðið að láta undan síga hefur
íslensk tunga aldrei staðið sterk-
ar sem lifandi þjóðtunga en nú.
Staðhæfingu mína reisi ég á
þeirri staðreynd, að undanfarna
áratugi hefur verið ritað um
fleiri þekkingarsvið á íslensku
en áður. Skáldsagnagerð, leik-
ritun, ljóðagerð og önnur orð-
list stendur með miklum blóma.
Nýmæli hafa komið fram í ljóða-
gerð og vísnasöng svo og í aug-
lýsingagerð þar sem frumleiki
hefur auðgað tunguna með orða-
leikjum sem áður voru óþekkt-
ir í málinu. Vandaðar bækur um
fjölbreytt efni eru gefnar út og
nýyrðasmíð er enn öflug.
En nú virðist sem sagt hilla
undir breytingar. Afleiðingarn-
ar eru að málið breytist hratt.
Áherslur eru að breytast, bæði
í orðum og setningum, brott-
fall í áherslulausum atkvæðum
er áberandi [fosstráðherrann,
hljósstinn] – og hljóðrof og tafs
er orðið algengt – og þykir fínt.
En svo ég víki aftur að upp-
hafinu. Davíð Þór skipar sér
með skrifum sínum í þann hóp
manna sem hæðist að málvernd
og málrækt og snýr hlutunum á
haus. Ég nefni þrennt. Í fyrsta
lagi notar hann orðið flámæli
um breytingar á samhljóðum.
Orðið hefur hins vegar verið
notað um breytingar á sérhljóð-
um, þ.e.a.s. þegar sérhljóð verða
opnari eða falla saman. Frænd-
ur mínir á Mjóafirði sögðu skEr
bæði um mjólkurmatinn skyr og
steina og björg, sker, sem stóðu
upp úr sjónum og fyrir austan
var lengi spElað á spEl.
Í öðru lagi virðist Davíð Þór
telja raddaðan harðhljóðsfram-
burð aðskota í málinu. Radd-
aður harðhljóðsframburður er
hins vegar upphaflegur, barst til
landsins með máli landsnáms-
manna, norskunni, en íslenska
er upphaflega mál norskra inn-
flytjenda eins og menn þekkja.
Í þriðja lagi er íslensk stafsetn-
ing ekki framburðarstafsetning
og hefur aldrei verið. Réttmæti
raddaða harðhljóðsframburðar-
ins ræðst því ekki af stafsetn-
ingu, eins og Davíð Þór telur,
heldur af því að sá framburður
er upphaflegri en sunnlenska
linmælið, s.s. gaDa.
Vonandi verða skrif Davíðs
Þórs til þess að vekja til umhugs-
unar um þróun íslenskrar tungu
og grundvöll málverndar og
málræktar, enda þótt skrifin séu
gerð af stráksskap og tilgerðu
þekkingarleysi sem einkennir
suma íslenska fyndni.
Íslenskt mál og íslensk fyndni
Íslenska
Tryggvi
Gíslason
fyrrverandi
skólameistari
Landeyjarhöfn
Einar Gunnar
Birgisson
rithöfundur
Stjórnmál
Guðlaugur Þór
Þórðarson
alþingismaður
AF NETINU
Laskað fley
Fley ríkisstjórnarinnar er mikið
laskað þegar Alþingi kemur
saman nú til funda í byrjun
september. Það er ekki nóg
með að stjórnin sé með allt
niður um sig í smærri og stærri
málum. Uppákomur sumarsins
hafa stórskaðað svo stjórnina,
að trúverðugleiki hennar er
enginn.
Þetta sér auðvitað hvert
mannsbarn og varla verður
öðru trúað lengur en að ráð-
herrar og þingmenn hennar
geri sér grein fyrir þessari stöðu.
Kokhreysti þeirra og tilburðir til
annars, verða bara að skoðast
sem innantóm mannalæti.
Þær eru að verða svo margar
uppákomurnar í stjórnarsam-
starfinu að ein kaffærir alltaf
aðra, þegar þær dúkka upp.
ekg.blog.is
Einar K. Guðfi nnsson
Söngskólinn í Reykjavík
í allar deildir skólans fara
fram föstudaginn 27. ágústINNTÖKUPRÓF
Allar nánari upplýsingar eru veittar á skrifstofu skólans
að Snorrabraut 54, sími 552-7366 kl. 10-16 alla virka daga www.songskolinn.is
Meira í leiðinniWWW.N1.IS / SÍMI 440 1000
Skólatöskurnar fást í verslunum og á þjónustustöðvum N1
FLOTTAR
SKÓLATÖSKUR
x4
Skólatöskur fyrir
stelpur og stráka.
Íþróttataska, nestisbox
og brúsi fylgja.
3.990 kr.
auk 1000 punkta
Safnkortshafar borga aðeins
Fullt verð: 7.990 kr.
Punktar
gilda fjórfalt