Fréttablaðið - 09.09.2010, Qupperneq 2

2 9. september 2010 FIMMTUDAGUR
MENNING Útskornir taflmenn úr rost-
ungstönnum sem eru meðal merk-
ustu gripa skáksögunnar kunna að
hafa verið gerðir á Íslandi ef marka
má Guðmund G. Þórarinsson, verk-
fræðing, skákfrömuð og fyrrver-
andi alþingismann.
Taflmennirnir fundust um árið
1830 á strönd Lewis-eyju sem til-
heyrir Suðureyjum undan Skot-
landi. Samtals eru gripirnir 93. Búið
var um þá í skríni úr steini. Talið
hefur verið að
taflmennirnir
hafi líklegast
verið skornir út
í Þrándheimi í
Noregi á tólftu
öld.
Guðmundur
G. Þórarins-
son segir hins
vegar sterkar
vísbendingar
vera um að tafl-
mennirnir hafi
verið gerðir á
Íslandi, og nefn-
ir þar sérstak-
lega Margréti
hina högu sem
bjó í Skálholti.
Aðallega byggir
Guðmundur til-
gátu sína á því
að biskupa sé að finna í taflsettinu.
Aðrar þjóðir hafi á þeim tíma ekki
gert taflmenn í líki biskupa eða yfir-
leitt tengt þá við kirkjuna. Einnig
má nefna þau rök að hestar riddar-
anna hafi höfuðlag íslenskra hesta
og samsvari þeim í stærð.
Ekki náðist í Guðmund í gær en
fram kemur í vefútgáfu New York
Times að hann hyggist kynna niður-
stöður sínar betur fyrir þátttakend-
um á þingi um Lewis-taflmennina
sem hefst í Skotlandi á laugardag.
Í tölvuskeyti frá félaga Guðmund-
ar, Einari S. Einarssyni, fyrrver-
andi forstjóra Visa á Íslandi, kemur
fram að Guðmundi hafi verið neit-
að um að ávarpa þingið þar sem
mælendaskránni hafi fyrir löngu
verið lokað. „En kenningin hans
er nú orðin kunn og varla hægt að
„afhjúpa“ sannleikann um uppruna
þessara fornminja án þess að taka
afstöðu til hennar,“ segir í skeytinu
frá Einari.
Dr. Alex Woolf, stjórnandi stofn-
unar miðaldafræða í Háskólanum
í St. Andrews, er afar vantrúaðar á
tilgátur Guðmundar þótt hann segi
ekki algerlega útilokað að hún geti
verið rétt. Í svari til Fréttablaðsins
segir Woolf meðal annars að jafn-
vel ríkustu höfðingjar og biskupar
hafi líklega ekki getað fjármagn-
að smíði svo margra gripa úr rost-
ungstönnum. Nákvæmni í búnaði og
vopnum taflmannana sé einnig slík
að ólíklegt sé að þeir hafi verið gerð-
ir á Íslandi. „Nútímanotkun á orðinu
löber fyrir taflmanninn sem þekktur
er í Englandi og á Íslandi sem biskup
er næstum örugglega afleiðing mik-
illa þýskra áhrifa á Noreg og Ísland
á öldunum eftir Kalmarsamband-
ið og er frá því eftir þann tíma sem
taflmennirnir voru gerðir. Nafngift-
in biskup var notuð í Englandi og sú
hugmynd að hún hafi einhvern veg-
inn farið beint til Íslands en ekki til
Noregs virðist ósennileg,“ segir dr.
Woolf. gar@frettabladid.is
Frægir taflmenn frá
12. öld sagðir héðan
Guðmundur G. Þórarinsson telur að sögufrægir taflmenn frá tólftu öld geti
verið frá Íslandi. Breskur fræðimaður segir þetta afar ólíklegt því hér hafi skort
bæði ríkidæmi og kunnáttu. Sennilega séu gripirnir frá Þrándheimi í Noregi.
GUÐMUNDUR G.
ÞÓRARINSSON
ALEX WOOLF
LEWIS-BISKUP OG RIDDARI Mikilvægustu og frægustu gripir í sögu skáklistarinnar,
segir New York Times um þessa fagurlega útskornu gripi úr rostungstönnum sem
Guðmundur G. Þórarinsson færir nú rök fyrir að hafi verið gerðir á Íslandi á 12. öld.
UTANRÍKISMÁL Jóhanna Sigurðar-
dóttir, forsætisráðherra, og Kaj
Leo Johannessen, lögmaður Fær-
eyja, undirrituðu á fundi sínum
í gær viljayfirlýsingu um aukið
samstarf milli ráðuneyta sinna.
Það mun einkum taka til jafn-
réttismála og verkefna varðandi
breytingar og þróun í stjórnsýslu
og ráðuneytum.
Jóhanna fundaði einnig með
ráðherrum færeysku ríkisstjórn-
arinnar þar sem meðal annars
var farið yfir stöðu efnahagsmála
og væntanlegt stjórnlagaþing.
Hún þakkaði, í lok ferðar,
góðar viðtökur og lagði áherslu
á áframhaldandi traust samband
milli Íslands og Færeyja. - þj
Forsætisráðherra í Færeyjum:
Vilja auka sam-
starf þjóðanna
BANDARÍKIN Feisal Abdul Rauf,
íslamski trúarleiðtoginn sem er í
forsvari fyrir byggingu umdeildr-
ar mosku í New York, segist ætla
að halda ótrauður áfram að láta
reisa moskuna.
Samtök hans hafa fengið leyfi
stjórnvalda auk yfirlýsts stuðnings
bæði Baracks
Obama forseta
og Michaels
Bloomberg,
borgarstjóra í
New York. Beðið
hefur verið eftir
afstöðu Raufs,
sem hafði látið
á sér skilja að
hugsanlega yrði
hætt við bygg-
inguna vegna
harðrar andstöðu sem hún hefur
mætt.
Moskan verður hluti af félags-
miðstöð á Manhattan-eyju skammt
frá Ground Zero, staðnum þar sem
tvíburaturnarnir stóðu til 11. sept-
ember 2001. - gb
SPURNING DAGSINS
Hollusta á góðu verði

Árni, eru þetta ekki bara
tæknileg mistök þarna í Land-
eyjahöfn?
„Nei, þarna eru bara óvænt náttúru-
öfl að verki.“
Herjólfur getur ekki lagt að Landeyjahöfn
vegna þess að framburður úr Markarfljóti
hefur grynnkað hana um of. Árni Johnsen
er þingmaður úr Vestmannaeyjum.
FEISAL ABDUL
RAUF
Imam heldur ótrauður áfram:
Moskan verður
að veruleika
HAFRANNSÓKNIR Makríll er mun
dreifðari og göngur hans við
Ísland teygja sig lengra til vest-
urs en áður hefur sést. Þetta stað-
festa niðurstöður úr vistfræði-
rannsóknum í kringum Ísland,
Færeyjar og í Norska hafinu í
júlí og ágúst.
Í sumar tók rannsóknaskipið
Árni Friðriksson þátt í leiðangri
ásamt einu skipi frá Færeyjum
og tveimur frá Noregi. Mark-
miðið var að rannsaka vistfræði,
umhverfi og kortleggja útbreiðslu
og magnmæla makríl, síld og kol-
munna í kringum Ísland, Fær-
eyjar og í Noregshafi austur af
Íslandi allt að ströndum Noregs.
Magn makríls á rannsóknasvæð-
inu öllu er talið vera fjórar til fimm
milljónir tonna, þar af um 650
þúsund tonn á svæðinu sem Árni
Friðriksson fór um innan íslensku
landhelginnar. Skekkjan á þessu
mati er hins vegar ekki vel þekkt.
Norsk-íslenska síld var að finna í
minna magni nú en árið á undan og
var dreifing hennar einnig nokkuð
frábrugðin fyrri árum.
Sameiginleg skýrsla um niður-
stöður leiðangursins er til skoðun-
ar hjá vinnuhópi innan Alþjóðahaf-
rannsóknaráðsins sem vinnur að
mati á stærð þessara fiskistofna.
- shá
Niðurstaða vistfræðirannsóknar staðfestir breytingar í göngumynstri fisktegunda:
Makríll mun dreifðari en fyrr
Í LANDI Rannsóknir Hafrannsóknastofn-
unar og systurstofnana staðfesta mikið
magn makríls innan íslensku fiskveiði-
lögsögunnar. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
HEILSA „Í fyrra gataði ég tvær
konur á mánuði miðað við sextán
konur á mánuði nú,“ segir Seselía
Guðmundsdóttir, gatari hjá Tatt-
oo og skarti, sem segir verulega
aukningu hafa
orðið í kynfæra-
götun kvenna á
árinu.
Fleiri húð-
flúrarar á höf-
uðborgarsvæð-
inu taka undir
orð Seselíu. Þeir
segja algengast
að konur á aldr-
inum 18 til 40
ára sækist eftir kynfæragötun
og virðist sem aukningin sé mest
meðal ungra kvenna. Þessu sé
öfugt farið víða erlendis þar sem
dregið hafi úr eftirspurn eftir
þessari þjónustu.
- þlg / sjá Húð, hár og heilsu
Fleiri konur vilja líkamsgötun:
Kynfæragötun
færist í vöxt
LÖGGÆSLA Lögreglan mun á næstu
vikum leggja sérstaka áherslu á
eftirlit með farsímanotkun öku-
manna án handfrjálss búnað-
ar og notkun stefnuljósa. Þá mun
lögreglan fylgjast með og gera
athugasemdir við þá ökumenn sem
ekki eru með tvö skráningarmerki
á ökutækjum sínum eins og reglur
segja til um eða skráningarmerk-
in eru ógreinileg einhverra hluta
vegna. Ökumenn geta búist við
sektum og að verða boðaðir með
ökutæki sín til skoðunar séu þessi
atriði ekki í lagi. - jss
Lögregla herðir eftirlit:
Fylgjast með
notkun farsíma
REYKJAVÍK Sóley Tómasdóttir, odd-
viti Vinstri grænna í Reykjavík,
hefur óskað eftir því að ummæli
Jóns Gnarr borgarstjóra um
klámnotkun hans verði tekin til
umræðu í borgarráði í fyrramál-
ið. Jón Gnarr var spurður að því
í viðtali við frönsku fréttastof-
una AFP hvað hann skoðaði helst
á netinu og svaraði Jón hlæjandi.
„Aðallega klám.“
Spurð hvort þetta hafi ekki
einfaldlega verið saklaus
brandari hjá Jóni svarar Sóley:
„Brandari kannski en ég get
ekki fallist á að hann sé saklaus.
Svona brandari gerir ekkert
annað en að normalísera klám,“
sagði Sóley meðal annars í sam-
tali við Vísi. -eh
Fulltrúi Vinstri grænna:
Vill ræða um
klámummæli
borgarstjóra
SESSELÍA
GUÐMUNDSDÓTTIR
VELFERÐARMÁL Húsfyllir var á opnum borgara-
fundi aðgerðarhóps um bætt samfélag, BÓT, sem
haldinn var í Ráðhúsi Reykjavíkur í gær.
Markmið fundarins var að fátækt verði viður-
kennd og að gripið verði til aðgerða gegn henni.
Ögmundur Jónasson, ráðherra dóms-, mann-
réttinda og samgöngumála, og Guðbjartur Hann-
esson, ráðherra velferðarmála, mættu til fundar-
ins fyrir hönd ríkissstjórnarinnar, en auk þeirra
mættu þingmenn, forsvarsmenn verkalýðshreyf-
ingarinnar, umboðsmaður skuldara og fleiri.
Aðstandendur fundarins og frummælendur
fóru yfir þá bágu stöðu sem bótaþegar og aðrir
búa við og þrýstu á um aðgerðir til að bæta þeirra
hag.
Í máli þeirra kom meðal annars fram að tug-
þúsundir heimila eigi í miklum fjárhagserfiðleik-
um og tíu þúsund börn lifi við fátækt á meðan enn
sé hægt að greiða útvöldum hópi ofurlaun.
Áhersla var lögð á að benda á lausnir í stað
sökudólga en engu að síður var deilt hart á
aðgerðaleysi ríkisstjórnarinnar sem var sögð
bregðast trausti kjósenda. - þj
Húsfyllir var á opnum borgarafundi um bætt samfélag í Ráðhúsinu í gær:
Heimta aðgerðir gegn fátækt
FJÖLMENNI Hugur var í fundargestum sem létu vel í sér heyra.
FRÉTTABLAÐIÐ/DANÍEL