19. júní - 01.10.1993, Blaðsíða 5

3. TBL. 1993
5
Grein Amal Qase vakti mikla at-
hygli almennings og reiði
meðal þeirra sem fannst að sér
vegið, bæði karla sem í hlut
eiga og margra kvenna frá Asíu
sem fannst þær fá á sig óréttmætan stimpil
og bylgju fordóma og andúðar gegn sér
sem hóp.
Blöðin fylgdu máliriu eftir með ýmsum
hætti og a.m.k. einn stjórnmálamaður lét
það til sín taka, Björn Bjarnason alþingis-
maður, sem velti fyrir sér í grein í Morg-
unblaðinu hvort hægt væri að gera ís-
lenskukunnáttu að skilyrði fyrir veitingu
ríkisborgararéttar. Niðurstaða hans var sú
að varla væri stætt á því.
Samfara umræðunni um þessi mál gerð-
ist það að sérhannað námskeið í íslensku
fyrir nýbúa á vegum menntamálaráðuneyt-
isins og Reykjavíkurborgar var haldið í
fyrsta sinn, í samvinnu við Námsflokka
Reykjavíkur. Námskeiðinu veittu forstöðu
Ingibjörg Hafstað, verkefnisstjóri í málefn-
um nýbúabarna á íslandi, og Guðrún
Halldórsdóttir, skólastjóri Námsflokka
Reykjavíkur, sem stóð að fræðslu fyrir
mæður barnanna.
Ráðstefna KRFÍ
Laugardaginn 25. september gekkst
Kvenréttindafélag íslands fyrir ráðstefnu
um stöðu erlendra kvenna á íslandi. Stefn-
an var haldin í Rúgbrauðsgerðinni og var
vel sótt bæði af íslenskum og erlendum
konum. Fundinn sóttu líka noldtrir eigin-
menn kvenna frá Asíu. Fundarstjóri var
Lára V. Júlíusdóttir, framkvæmdastjóri
ASÍ, en frummælendur voru eftirtaldar
konur: Ingibjörg Þorsteinsdóttir, lögfræð-
ingur, María Pricilla Zanoria, verltfræðing-
ur frá Filipseyjum, Hólmfríður Gísladóttir
frá Rauða krossi íslands, Guðrún Halldórs-
dóttir, skólastjóri Námsflokka Reykjavík-
ur, og Salvör Nordal, heimspekingur og
framkvæmdastjóri íslenska dansflokksins.
Að framsöguerindum loknum spunnust
líflegar umræður og margar hinna erlendu
kvenna sem voru á fundinum tóku til
máls. Það gerðu einnig hérlendar konur.
Niðurstaða fundarins var sú að ýmislegt já-
kvætt sé að segja um samskipti íslendinga
og innfluttra útlendinga og nýbúa, en
margt megi líka betur fara. Að sumu leyti
stafa vandræði af því að stjórnvöld hafa
ekki markað nægilega skýra stefnu í því
hvernig taka beri á móti erlendu fólki sem
vill eða neyðist til að setjast hér að. Ekki er
nægilega ljóst hvaða kröfur samfélagið ger-
lr til þeirra sem hingað flytja né hverjar
skyldur samfélagsins eru gagnvart nýbúum.
En fordómar og andúð sem rekja má til fá-
fi'æði og skorts á umburðarlyndi eru einnig
vandamál hér sem annars staðar þar sem
fólk af ólíkum uppruna, ólíkum kynþátt- I
Ung kona frá Sómalíu, Amal Qase, hóf
umraðuna um málefni erlendra kvenna á
Islandi með mjög umdeildri blaðagrein.
Irene Bang Möller frá Danmörku kvartaði
undan því að stundum virðist sem íslensk
tunga sé notuð sem kiígunartœki gagnvart
útlendingum.
í máli Margo Renner frá Bandaríkjunum
kom fram að það sé réttur hverrar móður
að tjá sig við börn sín á móðurmálinu.
um og með ólíkan menningararf í fartesk-
inu þarf að búa saman.
Lagaleg staða
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, lögfræðingur í
fjármálaráðuneytinu, var fyrsti málshefj-
andi og ræddi um lagalega stöðu erlendra
kvenna á íslandi. (Sömu lög gilda að sjálf-
sögðu um karla.) Hún rakti með hvaða
hætti útlendingar öðluðust dvalarleyfi, at-
vinnuleyfi og ríkisborgararétt hér á landi.
Hún tók fram í upphafi máls síns að þær
reglur sem hún greindi frá giltu um alla
aðra en Norðurlandabúa og að sérreglur
giltu um pólitíska flóttamenn. Lögin um
eftirlit með útlendingum eru nr. 45 frá ár-
inu 1965 og það er útlendingaeftirlitið sem
afgreiðir umsóknir um dvalarleyfi. Skilyrði
fyrir veitingu þess eru: 1) gilt vegabréf, 2)
vegabréfsáritun í þeim tilfellum sem þess er
krafist, 3) sýnt sé fram á að umsækjandi
hafi nægilegt fé til að framfleyta sér áætlað-
an dvalartíma. í þeim tilfellum þar sem
umsækjandi hefur hvorki atvinnuleyfi né
nægilegt fé til að framfleyta sér á dvalar-
tímanum er hægt að uppfylla þetta síðast-
talda skilyrði með því að væntanlegur maki
eða sambýlismaður ábyrgist framfærslu
umsækjanda.
Dvalarleyfi eru venjulega veitt til eins
árs í senn og síðan er sótt um árlega fram-
lengingu með sömu skilyrðum. Eftir
tveggja ára búsetu getur kona (karl) sem þá
er í sambúð eða hjónabandi sótt um
ótímabundið dvalarleyfi sem gildir þangað
til hún (hann) sjálf(ur) kýs að yfirgefa
landið.
Greiður aðgangur, cn. . .
Ingibjörg lýsti þcirri skoðun sinni að þessar
reglur veittu útlendingum tiltölulega greið-
an aðgang að landinu. En hún gat þess
jafnframt að útlendingaeftirlitið hefði tekið
upp þá vinnureglu að krefjast þess þegar
sótt væri um dvalarleyfi fyrir konur frá As-
íu að væntanlegur eiginmaður eða sambýl-
ismaður sýni fram á að hann hafi áður hitt
konuna. Þetta sé gert í þeirn tilgangi að
koma í veg fyrir að konur komi hingað til
lands án þess að vita hvað bíður þeirra.
Lögin um atvinnuréttindi útlendinga
eru nr. 26 frá árinu 1982. Ingibjörg gat
þess að það gæti verið nokkuð erfiðara að
fá atvinnuleyfi en dvalarleyfi hérlendis. At-
vinnuleyfi er veitt af félagsmálaráðuneytinu
og um þau er annað hvort sótt af atvinnu-
rekanda sem óskar af sérstökum ástæðum
eftir erlendu vinnuafli eða af einstakling-
unum sjálfum. En það er ekki fyrr en eftir
3 — 5 ára búsetu sem einstaklingur á
möguleika á að fá sjálfstætt atvinnuleyfi.
Ingibjörg sagði það stefnu stjórnvalda á
síðustu árum að gefa fremur út sjálfstæð