19. júní - 01.03.1995, Blaðsíða 14

Geðheilsuvandamál kvenna
Kvíðaröskun, kynltfs-
örðugleikar og fælni
Viðtal: Valgerður Katrín Jónsdóttir
Ljósmyndir: Rut Hallgrímsdóttir
Helga Hannesdóttir geðlæknir
flutti erindi á málþingi KRFÍ
um geðheilsu kvenna. Þar
kom m.a. fram verulegur
munur á geðheilsu kynjanna
samkvæmt nýlegum faraldsfræðilegum
rannsóknum. 19. júní mælti sér mót við
Helgu til að fá nánari upplýsingar um
þetta efni, en samkvæmt alþjóðlegum at-
hugunum eru konur við verri geðheilsu en
karlar, taka inn allt að 70% geðlyfja og
þunglyndislyfja í Bandaríkjunum, og í Sví-
þjóð eru þær taldar helmingi líklegri en
karlar til að greinast með
geðræna örðugleika.
Helga sagði að hægt
væri að leita skýringa að
breyttu á heilsufari
kvenna og lélegri heilsu
til ýmissa félagslegra
breytinga samfélagsins.
Þannig hefði t.d. fæðing-
um kvenna á aldrinum
15 til 44 ára fækkað veru-
lega á síðustu 15-20 ár-
um, fóstureyðingum
hefði hinsvegar fjölgað
allverulega. Hjónaskiln-
uðum hefði fjölgað mjög
mikið, frá 4,7 á 1000 pör
1965 í 11,3 á 1000 pör
1985. Og í kjölfarið hefði
sá hópur barna sem eru á
aldrinum 0-5 ára og býr
hjá einstæðum foreldrum
stækkað verulega, frá
4,7% 1965 í 16% 1990.
Langstærsti hluti ein-
stæðra foreldra eru ein-
stæðar mæður. Utivinna
mæðra hefur einnig aukist allverulega, frá
því að vera 16% mæðra á aldrinum 25 til
54 ára 1960 í 80,5% 1991 og síðan hefur
konum á vinnumarkaði fjölgað enn frekar.
Talsverðar breytingar hafa einnig orðið á
fólksfjölda, fólk hefur í auknum mæli flust
á Reykjavíkursvæðið.
Slysatíðni barna injög há
„Við höfum einnig vitað í mörg ár að
slysatíðni barna er mjög há hér á landi. Og
okkur hefur einnig verið Ijóst að á síðustu
15-20 árum hefur sjálfsvígstíðni ungra
karla á aldrinum 15 -24 ára aukist allveru-
lega, frá því að vera 16 á hundrað þúsund
1970 og upp í 46,6 1990. Þetta eru allt
tölulegar staðreyndir sem gefa okkur til
kynna að það eru verulegar breytingar á
búsetu, líðan og fjölskylduháttum íslend-
inga. Þessar breytingar hafa einnig áhrif á
fjárhaginn og á ýmislegt sem tengist sál-
rænum þáttum og tilfinningalífi allra fjöl-
skyldumeðlima, kvenna, karla og einkum
og sér í lagi barna og unglinga. Konur hafa
einnig lakari stöðu en karlar, oftast lægri
laun þó að þær hafi jafn milda eða meiri
menntun en þeir. Þær eru einnig miklu ver
staddar stöðulega séð, komast lítið sem
ekkert í áhrifa- og stjórnunarstöður.
Þannig eru mjög fáir prófessorar við há-
skólann konur og mjög mikið misrétti inn-
an háskólans þrátt fyrir að konur séu yfir
50% háskólanema. Aðeins 5-7% þeirra
sem eru í kennslustöðum innan háskólans
eru konur. Þetta er hróplegt misrétti og
ófyrirgefanlegt þar sem margar konur hafa
hæfileika og getu til að gegna prófessors-
embætti engu síður en karlar.
Konur hafa einnig margar stundað
mikla rannsóknarvinnu og það er mjög lít-
ið tillit tekið til vinnu þeirra.
Ef karlar hins vegar stunda
rannsóknarvinnu þá fá þeir
brautargengi þegar í stað inn-
an háskólans. Þannig má
líkja rannsóknarstofu í
kvennafræðum við Kvenna-
Iistann í stjórnmálum. Þar
sem konur hafa verið beittar
svo miklu misrétti innan há-
skólans hafa þær þurft að
koma sér upp sinni eigin
rannsóknarstofu. Sömu sögu
er að segja úr stjórnmálun-
um, þar hafa konur verið
beittar það miklu órétti að
þær hafa þurft að koma sér
upp eigin stjórnmálaflokki til
að ná fram rétti sínum.
Allverulegur munur
á gcðheilsu
kynjanna
— Þú komst inn á pað ífyr-
irlestri þínum á málþinginu
að það væri umtalsverður
munur á geðheilsu kynjanna hér á landi.
Mig langar að biðja þig um að segja nánar
frá því.
„Já, það kemur í ljós að það er allveru-
legur munur á geðheilsu karla og kvenna.
Aðalgeðheilsuvandamál kvenna eru kvíða
röskun, almenn kvíðaeinkenni. Rúmlega
„Miklu fleiri kreppur geta átt sér stað hjá konum en körlum. “ Helga Hannes-
dóttir
14