Fréttablaðið - 10.12.2010, Blaðsíða 34

34 10. desember 2010 FÖSTUDAGUR
Breytingar þær sem til stend-ur að gera á heimaþjónustu
kvenna eftir fæðingu hafa litla
athygli fengið. Þó er það svo að
sú þjónusta mun taka stakka-
skiptum frá og með áramótum
þar sem hún mun færast frá
sjálfstætt starfandi ljósmæðrum
og inn í heilsugæsluna.
Árið 1994 fór konum hér á
landi fyrst að bjóðast að liggja
sængulegu heima með aðstoð
ljósmóður eftir eðlilega fæð-
ingu. Þessi þjónusta var byggð
upp af hópi ljósmæðra sem unnu
innan einingar sem kallaðist
MFS og hafði samfellda þjón-
ustu við konur í meðgöngu, fæð-
ingu og sængurlegu að leiðar-
ljósi. Það þýddi að leitast var við
að kona fengi sömu ljósmóður í
meðgönguvernd og heim til sín
á sængurlegutímabilinu, auk
þess sem mögulegt var að sú hin
sama gæti tekið á móti barninu.
Varð þessi þjónusta fljótt mjög
vinsæl og komust færri konur
að en vildu. Því vakti það furðu
margra þegar MFS-kerfið var
lagt niður árið 2006. Það var
gert fyrirvaralítið, þvert á vilja
þeirra ljósmæðra sem komu
kerfinu á fót og að sjálfsögðu án
þess að það væri borið undir þær
fjölmörgu konur sem fætt höfðu
innan MFS eða höfðu hug á því.
Þar sem heimaþjónusta eftir
fæðingu er mun hagkvæmari en
sængurlega á sjúkrahúsi var þó
ekki hreyft við henni. Ljósmæð-
ur sem sinna henni í dag gera
hver og ein samning við Sjúkra-
tryggingar Íslands. Þær eru
flestar í öðru föstu starfi, sumar
í mæðravernd en aðrar á fæð-
ingardeildum og því oft hægt
að koma því við að konur fái
til sín ljósmóður sem þær hafa
áður kynnst. Einnig geta konur
óskað eftir ljósmóður að eigin
vali. Þetta vilja ljósmæður fyrir
alla muni halda í því samfelld
ljósmæðraþjónusta hefur marg-
sannað gildi sitt.
Það eru allir sammála um
það að heimaþjónusta eftir fæð-
ingu þarf að vera góð og hún
verður að vera skjólstæðingum
að kostnaðarlausu líkt og hún er
og hefur alltaf verið. Hins vegar
finnst mér það skjóta skökku við
þegar góð þjónusta sem fagfólk
hefur veitt, kostuð hefur verið
af ríkinu og mikil ánægja hefur
ríkt með er sett undir ríkisstofn-
un þó það þýði að skjólstæðing-
ar fái lakari umönnun. Heima-
þjónusta ljósmæðra eins og hún
er í dag er eflaust ekki fullkom-
in. Hins vegar hafa hugmyndir
ljósmæðra um hvernig megi
gera þjónustuna skilvirkari enga
athygli fengið.
Heimaþjónusta eftir fæðingu
er vissulega á sviði heilsugæslu
og henni yrði áfram sinnt af ljós-
mæðrum. Hvers vegna held ég
því þá fram að þjónustan muni
skerðast? Mergurinn málsins er
sá að börn fæðast árið um kring
á öllum tímum sólarhrings.
Þannig virkar heilsugæslan
aftur á móti ekki. Þar er hvorki
unnið á kvöldin, um helgar né
á frídögum. Hvað á til dæmis
að gera við konur sem fæða á
fimmtudagskvöldi og fara heim
seinni partinn á föstudegi? Nú
er svo komið að Landspítalinn
býður ekki lengur upp á sæng-
urlegu fyrir heilbrigðar konur.
Eiga þessar konur og börn
þeirra að bíða heima yfir helgi
þar til ljósmóðir frá heilsugæslu
kemur á mánudagsmorgni? Það
þarf ekki að fjölyrða um öll þau
vandamál sem gætu komið upp
á þessum tíma og ég tala nú ekki
um þá vanlíðan sem slíkt óör-
yggi gæti bakað foreldrunum.
En gallarnir við fyrirhugaðar
breytingar eru fleiri. Að mínu
mati er ótækt hversu erfitt verð-
ur að tryggja að sama ljósmóðir-
in komi í öll skiptin. Séu fleiri en
ein ljósmóðir að sinna sömu fjöl-
skyldunni verður þjónustan ekki
aðeins sundurslitin hvað varðar
andlegan stuðning heldur gefur
augaleið að eftirlit með móður
og barni torveldast mikið. Þar
að auki er hætt við að fræðsla
verði ómarkvissari. Konur sem
eru nýorðnar mæður og nýbur-
ar þeirra eru líka viðkvæm-
ur hópur skjólstæðinga. Konur
þurfa oftast að hleypa ljósmæðr-
um mjög nærri sér – bókstaf-
lega inn á rúmgafl. Það að þær
geti valið hver sinnir þeim eftir
fæðingu er því atriði sem ekki
má fórna.
Þó svo að ég geri ráð fyrir
því að í nýju kerfi verði reynt
að tryggja samfellu er ljóst að
slíkt er ekki hægt nema að hætt
verði að bjóða ljósmæðrum
upp á að vera í hlutastarfi, eða
þá að heimsóknum til kvenna
verði fækkað verulega. Er það
kannski það sem stefnt er að?
Fyrir fólk sem hefur eytt
mörgum árum í að byggja upp
góða þjónustu á faglegum for-
sendum er gífurlega sárt að sjá
hana rifna niður. Nú liggur líka
fyrir að ekki mun sparast fé við
þessar breytingar. Hví þá að ana
af stað án þess að skoða málin af
yfirvegun og taka tillit til allra
hlutaðeigandi? Sú ómælda vinna
sem ljósmæður hafa lagt á sig á
undanförnum árum til að bæta
þjónustu við nýbakaðar mæður
er að engu höfð með þessu móti
og síðast en ekki síst er heldur
engin virðing borin fyrir þörf-
um eða löngunum kvenna og
fjölskyldna þeirra. Finnst heil-
brigðisráðherra eðlilegt að tekin
sé stjórnvaldsákvörðun um
breytingar á þessari viðkvæmu
þjónustu án samráðs við þær
konur sem þiggja hana né held-
ur við þær sem veita hana? Ég
fyrir mitt leyti er orðin þreytt
á því að breytingar á þjónustu
við konur í barneignarferlinu
séu gerðar fyrirvaralaust og
án þess að reynt sé að ná neinni
heildarsýn.
Hvað á að verða um
heimaþjónustu eftir fæðingu?
Heimaþjónusta
Erla Rún
Sigurjónsdóttir
hjúkrunarfræðingur og
ljósmóðir
Konur þurfa oftast að hleypa ljósmæðr-
um mjög nærri sér – bókstaflega inn á
rúmgafl. Það að þær geti valið hver sinn-
ir þeim eftir fæðingu er því atriði sem ekki má fórna.
AF NETINU
Hundsa ráðleggingar frá útlöndum
Að minnsta kosti tvisvar beindi ECRI (Evrópunefndin gegn
kynþáttamisrétti) því til íslenskra stjórnvalda að erlendar
konur sem giftust íslenskum karlmönnum væru settar í
hræðilega aðstöðu ef þær ættu það á hættu að vera vísað úr
landi færu þær fram á skilnað. Í skýrslu ECRI sem unnin var
2006 sést að íslensk stjórnvöld tala niður vandann, gera lítið
úr honum. Nú kemur á daginn með hjálp Wikileaks að bandaríski sendiherr-
ann leit þetta sömu augum og ECRI. Enn á ný kemur í ljós að Íslendingum
þótti ófínt að hlusta á ráðleggingar erlendis frá. Er það svo enn?
blog.eyjan.is/baldurkr
Baldur Kristjánsson
Allt fast á Suðurnesjum
Svo virðist sem ekkert sé að gerast varðandi fyrirheit ríkisstjórn-
arinnar um flutning verkefna til Suðurnesja. Ekki er enn búið,
samkvæmt heimildum, að stofna nefnd um flutning Landhelg-
isgæslunnar. Í því máli er sagt að talsvert beri milli félaganna
Össurar utanríkisráðherra og Ögmundar dómsmálaráðherra.
Halla Gunnarsdóttir, samstarfskona Ögmundar, vill að Land-
helgisgæslan fari undir Isavia. En Össur ekki. Meðan gerist fátt.
Miðjan.is
Sigurjón M. Egilsson
Ákvörðun Sjúkratrygginga Íslands, um að leggja af
heimahjúkrun langveikra og fatl-
aðra barna, hefur víða vakið hörð
viðbrögð. Sumir sem um málið
hafa fjallað tala um að hreinlega
sé um mannvonsku eða heimsku
að ræða. Líklegra er að ákvörðun-
in sé byggð á skorti á skilningi á
aðstæðum þeirra barna sem njóta
þjónustunnar.
Í 23.grein Barnasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna, sem var stað-
festur fyrir Íslands hönd árið
1992, kemur eftirfarandi fram:
„Aðildarríki viðurkenna rétt fatl-
aðs barns til sérstakrar umönn-
unar, og skulu þau stuðla að því
og sjá um að barni sem á rétt á
því, svo og þeim er hafa á hendi
umönnun þess, verði eftir því sem
föng eru á veitt sú aðstoð sem
sótt er um og hentar barninu og
aðstæðum foreldra eða annarra
sem annast það.“
Ákvörðun Sjúkratrygginga
Íslands er augljóst brot á þess-
ari grein. Nauðsyn niðurskurðar
og ástæður hans eru þjóðinni vel
kunnar. Ríkisstjórn Íslands stend-
ur frammi fyrir gríðarlega erfið-
um ákvörðunum og ekki er rétt að
draga í efa allar þær ákvarðanir
um niðurskurð sem teknar hafa
verið. Engum líkar niðurskurð-
ur, sér í lagi ekki þegar um er að
ræða mikilvæga þjónustu sem
fólk hefur hingað til notið góðs
af, en einhvers staðar verður að
draga línuna.
Forgangsröðun er afar mikil-
væg þegar veigamiklar ákvarð-
anir eru teknar um niðurskurð.
Huga þarf sérstaklega að því,
þegar slíkar ákvarðanir eru tekn-
ar, að ekki sé brotið á réttindum
barna eða fullorðinna. Þar sem
heimahjúkrun langveikra eða
fatlaðra barna er nauðsynleg
öllum þeim er hana þiggja, hefur
niðurskurður þessarar þjónustu í
för með sér gríðarlega skerðingu
á lífsgæðum þessara barna.
Ungmennaráð er liður í starfi
Barnaheilla – Save the Children
á Íslandi sem eru leiðandi og
frjáls félagasamtök sem vinna
að mannréttindum barna um
allan heim. Meðlimir ungmenna-
ráðsins eru ekki fullorðnir held-
ur ungmenni. Við viljum endur-
spegla sjónarmið barna til hinna
ýmsu mála sem varða börn og þar
með okkur sjálf. Ungmennaráðið
hefur sent Heilbrigðisráðuneyt-
inu og Sjúkratryggingum Íslands
áskorun um að beita sér fyrir end-
urskoðun þessarar ákvörðunar.
og er það mín ósk að rödd okkar,
ásamt öllum þeim, sem berjast
fyrir rétti þessara barna, verði
heyrð.
Niðurskurður má ekki
koma niður á mannréttindum
Heimahjúkrun
María Gyða
Pétursdóttir
í ungmennaráði
Barnaheilla – Save the
Children á Íslandi
Þar sem heimahjúkrun langveikra eða
fatlaðra barna er nauðsynleg öllum þeim
er hana þiggja, hefur niðurskurður þess-
arar þjónustu í för með sér gríðarlega skerðingu á
lífsgæðum þessara barna.
KAFFIVÉLAR - MATVINNSLUVÉLAR - POTTAR & PÖNNUR
SAFAPRESSUR - ELDHÚSÁHÖLD
fást í Eirvík
JÓLIN KOMA
Kynntu þér málið hjá sölumönnum Eirvíkur