Fréttablaðið - 28.12.2010, Blaðsíða 22

28. DESEMBER 2010 ÞRIÐJUDAGUR2 ● fréttablaðið ● fl ugeldar
● Stærsta rellublys í heimi var
25,95 m í þvermál og var hannað
af Newick Bonfire Society Ltd. Á
því var kveikt 30. október 1999 í
Village Green í East Sussex í Bret-
landi.
● Í stærstu flugeldasýningu
heims voru notaðir 66.326 flug-
eldar. Metið var sett af Macedo’S
Piro tecnia Lda. á Madeira hinn 31.
desember 2006.
● Lengsti blysfoss heims var „Ni-
agara-fossinn“ sem var 3.125,79
metrar að lengd. Á honum var
kveikt 24. ágúst 2003 í Fukuoa í
Japan.
● Í tíundu bresku flugeldakeppn-
inni í Plymouth í ágúst 2006 var
sett heimsmet í því hve mörgum
flugeldum var hægt að skjóta á loft
á hálfri mínútu. Metið setti Fant-
astic Firework sem skaut á loft
56.405 flugeldum á 30 sekúndum.
● Stærsta brenna heims var 1.401,6
rúmmetrar að stærð. Brennan var
byggð af Colinc Furze í Leicester í
Bretlandi í október 2006.
● Hæsta brenna heims var 37,5
metrar að hæð og stóð á átta fer-
metrum. Hún var alls 800 rúm-
metrar að stærð. Kveikt var í
brennunni í febrúar 2003 í Hiros-
hima í Japan. Var hún hluti af at-
höfn sem ætlað er að bæta heilsu
og stuðla að góðri uppskeru.
Stærsta og lengsta flugeldasýning heims var haldin á eyjunni Madeira hinn
31. desember 2006. NORDICPHOTOS/GETTY
Heimsmetin slegin
Fyrstu heimildir um notkun flug-
elda eru frá tólftu öld í Kína. Þar
voru þeir fyrst notaðir til að hræða
illa anda svo þeir legðu á flótta, en
einnig til að biðja fyrir hamingju og
velsæld.
Smátt og smátt þróaðist gerð flug-
elda yfir í sjálfstæða atvinnugrein.
Í Kína til forna nutu flugeldagerð-
armenn mikillar virðingar fyrir þá
hæfni sína að geta skapað stórkost-
legt sjónarspil ljóss og hljóðs.
Síðan hefur merkisatburðum um
allan heim verið fagnað með því
að skjóta upp flugeldum. Afmæli,
dauði, brúðkaup, krýning og gaml-
árskvöld urðu allt tilefni til flug-
eldasýninga.
Stórborgir víða um heim standa
fyrir stórfenglegum flugeldasýning-
um á gamlárskvöld, þótt sú gamla
hugsun að hræða illa anda frá því
að komast inn í nýja árið hafi fallið
í gleymsku. Samt sem áður eru það
enn þeir flugeldar sem gefa frá sér
mestan hávaða og skærustu ljósin
sem njóta mestra vinsælda.
Í Vestur-Evrópu er almenn sala
á flugeldum bönnuð nema síðustu
viku ársins. Það kemur þó ekki í
veg fyrir það að fólk birgi sig upp
af flugeldum á þeim tíma og geymi
til að nota við önnur tækifæri. - fsb
Hræða burt illa anda
● SAGA FLUGELDA Flugeldur er nokkurs konar hylki eða rör úr
pappír með púðri í. Uppruni þeirra er á reiki, sums staðar er því hald-
ið fram að þeir hafi verið fundnir upp í Kína, aðrir segja á Indlandi. Þeirra
er fyrst getið í skriflegum heimildum um 1200, þá voru þeir helst notað-
ir til að fæla burt illa anda og biðja guði um gæfu
og hamingju. Fyrst var púður gert úr viðarkol-
um, brennisteini og saltpétri en framleiðend-
ur flugelda nota önnur og kraftmeiri efni í dag,
sterkju, sykur og efni unnin úr jarðolíu, og kalí-
umklórat er notað í staðinn fyrir saltpétur. Til að
byrja með voru allir flugeldar hvítir á litinn. Seinna var farið að
nota stál- eða járnflögur til að framkalla liti.
heimildir: wikipedia.org og visindavefur.hi.is
● ÞJÓÐTRÚ TENGD ÁRAMÓTUM
Ýmis þjóðtrú tengist áramótunum og þá sérstaklega nýársnótt og þrett-
ándanum. Þá er talið að selir fari úr hömum sínum, kirkjugarðar rísi, álfar
flytjist búferlum og kýr tali mannamál.
Í þjóðsögum Jóns Árnasonar er sagt frá ýmsum kredd-
um sem tengjast áramótum og veðurfari. Menn
héldu að ef fyrsti dagur í janúar félli á sunnudag
yrði veturinn spakur og staðvindasamur, sumarið
yrði þurrt, heyskapur mikill, vöxtur góður í nautum,
kerlingadauði, nægð og friður. Verra var ef fyrsti jan-
úar féll á laugardag, eins og nú. Þá var talið að sauðfé
myndi farast og að gamlir menn myndu deyja.
Vignir Hreinsson undirbýr
skotgleði gamlárskvölds í
marga mánuði. Nágrannarnir
eru hættir að skjóta upp sjálfir
og horfa frekar á „sýningu“
Vignis.
Augljóst var í hvað stefndi á
fyrstu áramótum Vignis Hreins-
sonar húsasmíðameistara. Móðir
hans átti í mesta basli með að
halda aftur af honum á gamlárs-
kvöld, svo mikill var áhuginn á
þessum dularfullu leiftrum og
ljósum sem sprungu út með mikl-
um hvelli. „Þetta er samt ekki í
genunum,“ staðhæfir Vignir. „Ég
er sá eini í fjölskyldunni sem er
svona skotglaður, þannig að ég
veit eiginlega ekki hvaðan þetta
kemur.“
Árin liðu og ekki minnkaði
áhuginn á skothríðinni. Vignir óx
úr grasi, fékk sér vinnu (eins og
gerist og gengur með unga menn)
og gekk loks í raðir stórskota-
liðsins.
„Ég læt það nú vera að
nefna einhverjar tölur en
bíllinn er ansi vel hlað-
inn þegar ég kem heim
með flugeldana frá honum
Magga í Gullborg,“ játar
Vignir. „Þetta tekur líka dá-
gott pláss í bílskúrnum allt
fram að þrettándanum.“
Gamlárskvöldi eyðir Vignir
ásamt stórfjölskyldunni í Kópa-
voginum heima hjá foreldrum
sínum. Flugeldafjall Vignis er
ómissandi partur af kvöldinu
og nýtur hann dyggrar aðstoðar
annarra fjölskyldumeðlima við
að kveikja í herlegheitunum. Að
öðrum kosti entist honum ekki
kvöldið þótt hann gerði fátt
annað en að kveikja í.
„Ég hef ekki verið að fara
út í neinn sjálfvirkan kveikju-
búnað eða neitt slíkt, enda er
skemmtilegast að kveikja í
þessu sjálfur,“ segir Vignir
og glottir. „Ef gamlárskvöld-
ið dugar ekki, ef það er leið-
indaveður eða eitthvað slíkt,
þá geymi ég bara flugeld-
ana fram á þrettándann og
þá hefur þetta yfirleitt haf-
ist og ég klára flugeldana.“
Vignir ver miklum tíma
ekki bara í sjálf skotin,
heldur einnig í rannsóknar-
vinnu, ef svo mætti að orði
komast.
„Ég er farinn að grúska
í þessu marga mánuði fyrir
áramót. Hvað á að kaupa,
hvernig flugeldarnir virka
og hvað fer best saman. Ég
hef skoðað þetta mikið á net-
inu og svo hef ég komist yfir
bækur um efnið einu sinni eða
tvisvar,“ segir Vignir. „Þetta
er áhugamál sem nær yfir
miklu lengri tíma en bara gaml-
árskvöld og þrettándann.“
tryggvi@frettabladid.is
Fékk skotáhugann eins árs
Vignir segir nágranna sína löngu vera hætta að kaupa flugelda sjálfir, enda hverfa sprengjur þeirra innan um herlegheitin hjá
honum. Þess í stað njóta þeir bara skotgleði hans, sér að kostnaðarlausu. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA