Sameiningin - 01.07.1927, Page 13

203
tröð á þjóðina. Og íslendingar hafa síðan sopið seyðið af því.
Saga íslendinga ber þetta með sér. Þegar þeir urðu viðskila við
s'inn norræna átrúnað áttu þeir lengi ekkert, sem í hans stað kom
og hafa ef til vill aldrei beðið þess bætur. Beztu menn þjóðar-
innar heima hafa nýlega vakið eftirtekt á þessu. Orð þeirra eru
þung á metum þó í áminstum fyrirlestri sé það kallað goðgeir að
tala um trúmál frá sannsögulegu sjónarmiði.” þHkr. 29. ág.
1923/
Eg vona að menn hafi athugað orðalagið, andann, staðhæf-
ingarnar og hina heiðnu skoðun, er hér birtist. Eg hefi getið
þessa hér, til að sýna, hve örðugt er að eiga orðastað um kristin-
dómsmálin við suma nútíðar fslendinga, og hve þeir gera kristin-
dóminum hátt undir höfði.
Þungamiðan í þessum staðhæfingum, er fáar kristnar þjóð-
ir munu neyddar til að hlusta á nema vér fslendingar, á víst að
vera sú kenning, að saga íslendinga sanni, að þeir hafi aldrei beð-
ið þess bætur, að þeim var boðaður kristindómur í stað heiðin-
dóms; að kristindómurinn sé suðrænn gufu-hugsunarháttur, er
drap allan dug þjóðarinnar og reyndist henni martröð ; en heiðinn
átrúnaður íslendinga hafi verið norrænn, og frá honum stafi þrek
og menning þjóðar vorrar, og beztu menn heimaþjóðarinnar hafi
nýlega vakið athygli á þessu. — Þessi stóridómur 20. aldarinnar
verður hér að nokkuru athugaður.
Ekki er þó unt að ræða slíkt stórmál til hlítar í einu erindi.
Og við það skal þegar kannast, að aðrir hafi sama rétt til þess að
vera heiðnir, sem vér að vera kristnir. En afkomendur Steinunnar
ættu þá að kannast við sinn heiðindóm. Drengilegir heiðingjar
lýstu vígum á hendur sér. Og samkvæmt þessari lýsing á kosturn
heiðindómsins eru engir úrkynjaðir ættlerar þar innan virkis.
En úr því að hér er vísað til sögunnar og trúmál vor eiga að
ræðast frá “sannsögulegu sjónarmiði,” tel eg mig náunga mínum
jafn réttháan til að rifja upp ýms atriði sagna vorra er snerta
þetta efni. Mér er, hvort sem er, meinilla við öfugan sögulestur
á fræðum vor íslendinga.
En eg ítreka, að það er engan veginn efi mannshjartans, er
spyr og leitar, setu þráir aukna trú, meira ljós andlegan þroska,
aukið umburðarlyndi og einkum fullvissu í eilífðarmálunum, sem
eg amast hér við. En það er neitunin, sem er ánægð með myrkr-
ið, heiðin uppreist, er í raun réttri hatar kristindóminn, ósvtfið
guðlast, er ekki þyrmir því allra helgasta, orðagjálfrið, um frjáls-
lyndi, vísindi, sannsöguleg sjónarmið og niðurstöður þekkingarinn-