Sameiningin - 01.07.1927, Page 19

209
bo’Öanna íslenzku var af kristnum kynstofni, víöförull og vaskur
maður, er kendi konungum um hætti annara höföingja út um
heim. Ekki gerði kristin' trú Noregs konunga duglausa menn.
Ekki brast Jón Ögmundsson, prestinn íslenzka, einurð né orðgnótt
við Magnús konung berfætta. Og um íslenzkan biskup, Gizur,
sagði Haraldur Sigurðsson, að í honum væri nóg efni í þrjá
þjóðhöfðingja: víkinga höfðingja, konung og biskup.
Dæmin eru óteljandi. Eg er hræddur um að menn skilji það
ekki alment, að flestar hetjur og leiðtogar íslendinga hafa verið
kristnir menn.
1 því sambandi vil eg gera þessa athugan :
Ef til vill hefir Steinunn flutt Þang-Brandi svipaða kenning
um kveifarskap kristinna manna, sem eg hefi hér átt við. Er þá
ekki sennilegt, að Þang-Brandur hafi beitt vígfimi sinni sem á-
þreifanlegri sönnun þess, að kristnir menn væri eins vopndjarfir
sem hinir fornu Æsir? — Að því leyti yrði ábyrgðin fyrir víg og
róstur þá, heiðninnar megin, eins og það er engum vafa bundið,
að skyldar stefnur hafa einatt síðan neytt kirkjuna og kristna
menn inn í þrætur og andlegar ógöngur.
Vafalaust fýsir ýmsa að heyra dæmi þess, hvað hinar merku
og stórfrægu fornsögur vorar segja um hinn mikla atburð í lífi
þjóðarinnar, kristnitökuna, einkum þegar hún er talin slík hnign-
unar uppspretta, og það vor á meðal. —Orðum sagnanna lýtur að
jafnaði íslenzk fræðimenska. —■ Auk þess er þekkingin víst nokk-
urn veginn samdóma um það, að höfundar hinna heldri íslenzku
fornsagna sýni dæmalausa eða dæmafáa óhlutdrægni og dóm-
greind í frásögunum. —
“Heiðarvíga saga hefir verið talin ein af hinum merkustu ís-
lendingasögum,’’ segir V. Ásmundarson í formála útgáfunnar frá
1899. Um siðaskiftin segir Heiðarvíga saga:
“í þann tíma gerðust þau góð tíðendi á landi hér, at forn
trúa var niður lögð, en réttir siðir upp teknir.”—
Saga Gunnlaugs ormstungu leggur einna greinilegastan dóm
á siðaskiftin. Igm þá sögu segir V. Ásmundarson: “Gunnlaugs
saga hefir ávaff verið talin ein af hinum merkustu íslendinga-
sögum. Hún kemur víða saman við aðrar sögur, og er engin á-
stæða til að rengja hana í neinu.”
Hin elztu handrit sögunnar segja, að Ari fróði Þorgilsson
hafi samið hana. En Ari sá er fyrstur og efstur á blaði allra ís-
lenzkra rithöfunda í öllum skilningi.'—■
Um kristnitökuna segir þessi saga: