Fréttablaðið - 05.08.2011, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 5. ágúst 2011 17
AF NETINU
VITA er lífið
Alicante
VITA | Suðurlandsbraut 2 | Sími 570 4444 | VITA.is
Kynntu þér ferðamöguleikana og
skráðu þig í netklúbbinn á VITA.is
Flugsæti, 10. ágúst
Verð frá 29.900 kr.
Innifalið: Flug til Alicante og flugvallarskattar.
Vikulegt flug út október 2011.
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
V
IT
5
58
63
0
8/
11
Lýðræðið ógn við lýðræðið?
Nái tillögur stjórnlagaráðs um kosningakerfi fram að
ganga mun kjósandi á kjördag
standa frammi fyrir kjörseðli
sem er svipaður þeim sem not-
ast er við nú, að öðru leyti en
því að fyrir neðan listann með
frambjóðendum hvers flokks í
kjördæminu verður annar listi,
svokallaður landslisti, þar sem
verður að finna frambjóðendur
flokksins á landsvísu. Þannig
munu allir landsmenn geta lýst
skoðun sinni á helstu leiðtogum
flokkanna og kosið frambjóð-
endur sem búsettir eru utan
þeirra kjördæmis, bjóði þeir sig
fram á landslista.
Einfalt eða einfaldlega flókið?
Næstum því öll kosningakerfi
eru sögð vera flókin. Í dag not-
ast Íslendingar við endurtekn-
ar D‘Hondt-reglur til að reikna
út þingstyrk, gráðugan algó-
riþma til að reikna út jöfnunar-
þingsæti og einhvers konar
Borda-aðferð til að reikna út
hver eigi að sitja á þingi.
Samanborið við þetta er það
kosningakerfi sem stjórnlaga-
ráð leggur til talsvert einfald-
ara. Jöfnunarsætahringekjan
er úr sögunni. Reglurnar um
uppgjör „breyttra kjörseðla”
eru mun einfaldari. Kjósendur
sem vilja hafa áhrif á hvaða
frambjóðendur veljast til þing-
setu krossa við nöfn í stað þess
að fara í einhvern númeringar-
og útstrikunarleik. Eftir sem
áður munu kjósendur geta
mætt í kjörklefann og merkt
við einn lista og líklegt er að
flestir kjósendur nýti sér þann
kost, til að byrja með.
Stjórnmálaflokkar veiktir?
Eitt helsta einkenni tillagna
stjórnlagaráðs er að kjósendur
munu ráða öllu um hvaða fram-
bjóðendur flokkanna ná kjöri.
Þetta er töluverð breyting frá
því sem nú er þar sem listar
flokkanna eru raðaðir fyrir-
fram. Stuðningsmenn persónu-
kjörs vonast gjarnan til að með
því verði auðveldara að losa
sig við vonlausa þingmenn auk
þess sem flokksræðið muni
minnka. Andstæðingarnir
benda á móti á að flokksagi
sé ekki af hinu vonda, heldur
auki stjórnarfestu, persónukjör
geti leitt til sundrungar innan
flokka og haft neikvæð áhrif á
kjörsókn.
Í stuttu máli virðist sem
jafnt stuðningsmenn sem
andstæðingar persónukjörs
ofmeti áhrif þess á gangverk
stjórnmálanna. Samkvæmt
rannsókn Lauri Karvonen frá
2004 virðist ekki sem persónu-
kjör hafi marktæk áhrif á póli-
tískan stöðugleika, endurnýjun
meðal þingmanna, flokksaga,
fylgissveiflur eða kosningaþátt-
töku. Endurnýjun meðal þing-
manna er t.d. meiri á Íslandi en
í Finnlandi, sem býr við fullt
persónukjör.
Flokksagi á Írlandi, þar sem
kjósendur geta valið frambjóð-
endur þvert á flokka, er mjög
mikill.
Hér ber auðvitað að hafa í
huga að lönd eru ólík, kosn-
ingar tiltölulega sjaldgæfar
og því ekki oft sem unnt er að
álykta hluti með tölfræðilegri
vissu. Hins vegar verður ekki
séð að sú fullyrðing að það að
kjósendur en ekki flokkar ráði
uppröðun framboðslista sé sér-
stök ógn við lýðræðið eigi við
sérstök rök að styðjast. Mörg
nágrannalanda okkar búa við
slíka tilhögun. Að auki má
nefna að að flestir stærstu
stjórnmálaflokkar landsins
velja framboðslista sína í próf-
kjörum, sem eru ákveðin útgáfa
persónukjörs. Hafi persónukjör
innan flokka slæm áhrif á lýð-
ræðið, þá eru þau slæmu áhrif í
það minnsta löngu komin fram.
Sveiflur minnka?
Í tillögum stjórnlagaráðs er
opnað á þann möguleika að
kjósendur geti valið frambjóð-
endur af listum fleiri en eins
flokks. Á það hefur verið bent
að slíkt fyrirkomulag geti dreg-
ið úr sveiflum milli stjórnmála-
flokka. Hér er um ágæta ábend-
ingu að ræða, til dæmis virðist
sem sveiflur í Sviss, þar sem
slíkar hlaðborðskosningar eru
notaðar séu vissulega tiltölulega
litlar. Hér er þó rétt að hafa í
huga að rannsóknir í þessum
efnum virðast torfundnar. Í
ljósi alls þessa ákvað stjórn-
lagaráð að rétt væri að fela
þinginu úrslitavald um hvort
kosningar þvert á lista væru
leyfðar, þó svo að meirihluti
ráðsmanna hafi haft þá skoðun
að svo ætti að vera.
Meginmarkmið stjórnlaga-
ráðs í kosningamálum voru að
jafna vægi atkvæða og að auka
val kjósenda um það hverjir
sætu á þingi. Um leið var
reynt að tryggja að öll svæði
og bæði kyn ættu sér fulltrúa
meðal þingmanna. Kosninga-
tillögur stjórnlagaráðs endur-
spegla þessar áherslur. Hefði
stjórnlagaráð viljað ýkja upp
fylgissveiflur og stuðla að eins
flokks ríkisstjórnum þá hefði
ráðið lagt til aðra leið.
Landinu hefði þá verið skipt
upp í 63 einmenningskjördæmi
að breskri og bandarískri fyrir-
mynd. Sú leið var ekki farin.
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Um leið var reynt að tryggja að öll
svæði og bæði kyn ættu sér fulltrúa
meðal þingmanna. Kosningatillögur
stjórnlagaráðs endurspegla þessar áherslur.
Árni Páll að átta sig!
Árni Páll er að átta sig á raunverulegu viðfangsefni
ríkistjórnarinnar þegar hann segir:
„Við þurfum að hugsa upp á nýtt hvert umfang ríkis-
rekstrar á að vera og skilgreina þrengra þau grund-
vallarverkefni sem við viljum að ríkið sinni.”
Það er verst að hann virðist sá eini í ríkisstjórninni
sem fattar þetta.
Þá er einnig algjörlega rétt hjá Árna Páli þegar
hann segir:
„Okkar bíður að sanna að við ráðum við það verk-
efni sem mörg önnur ríki eru nú að heykjast á – að
tryggja samkeppnishæfni atvinnulífs, laga útgjöld að
tekjum og takast á við sérhagsmuni og kyrrstöðuöfl í
hverri grein. Er það á okkar færi?”
Þetta er málið!
Því miður bendir allt til þess að það sé ekki á færi
núverandi ríkisstjórnar að ráða við verkefnið.
Það sem verra er að það bendir heldur ekkert til
þess að stjórnarandstaðan ráði við verkefnið.
blog.eyjan.is/hallurm
Hallur Magnússon
Nýlegur úrskurður Persónu-verndar um nafnabirtingu
umsækjenda í sumarstarf hjá RÚV
sýnir enn og aftur þær villigötur
sem nafnabirtingar í opinberum
ráðningum leiða opinber fyrir-
tæki á. Umsækjandi um starfið
vildi ekki að nafn hans yrði birt,
enda starfandi hjá samkeppnis-
aðila RÚV. Persónuvernd úrskurð-
aði engu að síður að birting nafns,
heimilisfangs og starfsheitis
umsækjanda væri í samræmi við
lög.
Umsækjandinn stendur því líkt
og margir aðrir, sem íhuga að
sækja um störf hjá hinu opinbera,
frammi fyrir tveimur kostum.
Að sækja um og eiga á hættu að
umsóknin geti haft neikvæð áhrif
á framgang hans í núverandi starfi
þegar og ef af umsókninni fréttist,
eða sleppa því hreinlega að sækja
um starfið. Báðir kostirnir eru
slæmir fyrir umsækjandann. Ann-
aðhvort þarf hann að leggja fram-
gang sinn í núverandi starfi að
veði eða fórna þeim starfstækifær-
um sem í boði eru hjá opinberum
fyrirtækjum.
Því miður er það svo að fjöldi
hæfra umsækjenda um opinber
störf velur þann kost að draga
umsóknina til baka frekar en að
eiga á hættu að fá nafn sitt til
umfjöllunar í fjölmiðlum, á ættar-
mótum og annars staðar þar sem
fólk kemur saman. Reynsla okkar
hjá Capacent sýnir að um 15-20%
umsækjenda um opinber störf
draga umsókn sína til baka þegar
kemur að opinberri nafnabirtingu.
Þessu til viðbótar eru svo þeir sem
leggja ekki inn umsókn vegna
reglna um nafnabirtingar. Stærð
þess hóps er óþekkt en vafalaust
er þar um nokkurn fjölda að ræða.
Þetta þýðir að í landinu eru að
myndast tveir hópar; þeir sem
geta sótt um opinberar stöður og
þeir sem geta það ekki. Þetta hefur
annars vegar í för með sér að opin-
ber fyrirtæki missa af hæfum
umsækjendum og hins vegar að til-
teknum hópi einstaklinga er haldið
utan opinberra starfa.
Að baki nafnabirtingu ligg-
ur m.a. sú hugmyndafræði að
almenningur geti séð hverjir
sækja um starf og þannig dragi úr
þeim tilvikum þar sem því er hald-
ið fram að hæfasti einstaklingur-
inn hafi verið ráðinn, án þess að
almenningur viti hverjir voru til
samanburðar.
Gagnsæi er mikilvægt en það
má ekki leiða til mismununar –
nafnabirting umsækjenda býður
upp á mismunun. Sumir geta sótt
um, aðrir ekki.
Ekki er við Persónuvernd að
sakast í þessu máli, enda hlutverk
hennar að túlka og framfylgja
fyrirliggjandi lögum og reglugerð-
um um nafnabirtingar. Þeim verð-
ur að breyta þannig að allir hafi
tök á að sækja um opinber störf án
þess eiga á hættu að fórna núver-
andi starfi. Markmiði laganna þarf
að ná fram með öðrum hætti.
Nafnabirting mismunar
umsækjendum
Starfsumsóknir
Gunnar
Haugen
framkvæmdastjóri
Capacent Ráðninga
Gagnsæi er mikilvægt en það má ekki
leiða til mismununar – nafnabirting
umsækjenda býður upp á mismunun.