Íslendingur - 21.12.1946, Blaðsíða 33

JÓLABLAÐ ÍSLENDINGS
1946
Góður þegn
(Framhald af 4. síðu).
þakka fólkinu fyrir gjafir þess og
góðvild. Kom þá í ljós, svo leitt sem
það var, að áman var barmafull -—
af vatni. Ábótinn varð auðvitað mjög
hissa. En gefendurnir þurftu ekki
að sækja skýringuna langt. Hver um
sig hafði hugsað sem svo: „I svo
miklu magni af allra-bezta ávaxta-
víni, sem hinir koma með, gætir þess
ekki, þótt ég láti bara vatn“. Ekki
svo að skilja, að þessum Provence-
búum væri það ekki rnjög kært, að
hinn mæti maður væri heiðraður
og áman hans fyllt með kostavíni.
En þeir voru allir ráðnir í að ná
þeim lofsverða tilgangi þannig, að
kostnaðurinn og fyrirhöfnin leggð-
ist á annarra herðar. Hver hlífði
sjálfum sér, og ætlaði öðrum að
gera það, sem gera þurfti. Utkoman
varð eftir því.
Hamingja mannfélagsins þykir á
vorri tíð víða nokkuð „vatnsbland-
in“, vægast sagt. Engan þarf að
furða á því. Próvence-hugarfarið er
svo útbreitt. Menn láta sér sjást yfir
tvennt. Fyrst það, að það er minnk-
un og mannskemmd hverjum þeim,
sem getur verið veitandi, að vera
aðeins þiggjandi. í öðru lagi það,
að máttur samfélagsins til að þjóna
einstaklingnum felst í því, að ein-
staklingurinn þjóni samfélaginu —
að þegn sé þjónn. Þar sem einstakl-
ingurinn laumast frá drengilegri
skyldu, lætur sinn hlut eftir liggja og
ætlar öðrum að hirða hann, þar
kiknar samfélagið að lokum undan
byrðum sínum og allsherjar ógæfan
dynur yfir.
Hlédrægni manna og aðgerðaleysi
þarf ekki alltaf að vera af illum toga
spunnið, heldur bara af yfirlætis-
leysi og auðmýkt hjartans. Kunn-
ingi minn vestan hafs, sem ég karp-
aði oft við, félagshæfur vel, en óvirk-
ur félagslega, lét einu sinni svo um
mælt, að þeir menn mættu hafa
meira sjálfsálitið, sem alltaf væru á
þönum við félagsmál. Satt er það,
að af öllu góðu má ofmikið gera, og
í félagsfórnum ber að gæta skýnsam-
legs meðalhófs. Og auðmýktin —
hún er í sannleika göfug dyggð og
alltof sjaldgæf. En hún getur líka
orðið afar þœgileg dyggð, þ. e. þeg-
ar hún sparar manni ómök og legg-
ur til sannfæringu um það, að rétt
sé að leggja eigin byrði á annars
bak.
I Gamla testamentinu er eitt af-
burðafagurt dæmi þegnskapar, sem
lítt hefir verið á lofti haldið. Það er
í frásögunni af Davíð konungi, Bat-
sebu hinni fögru og.manni hennar,
"rrrFffiffgfcrin—frdTrLt -jirfnrm-cH -
að ícgurð Batsebu og íólskubrögð-
urn Dayíðs. Það er ]*ó i sjálfu sér
ekkcrt merkismál, þvi að ekki skort-
ir sögur um fagrar konur og vífna
menn. Þáttur Úría er aftur á móti
fágætur. Davíð kallar hann úr stríð-
inu heim til hallar sinnar og segir:
„Farðu heim til þinnar fögru konu,
og láttu þér líða vel“. En’ Úría fer
hvergi, og situr áfram á hallartröpp-
unum. Þegar Davíð gengur til hans
öðru sinni og spyr hann hvers vegna
hann fari ekki heim, svarar Úría á
þessa leið: „Þjóð mín á í ófriði. Úti
á vígvöllunum eru bræður mínir að
berjast. Og þar er örkin, helgidómur
þjóðarinnar, í hættu. Hvers vegna
skyldi ég þá fara heim og njóta
hvíldar?“
Hinn óvirka þegn mætti kalla illan
þegn. En ekki er líklegt að sá skiln-
ingur hafi vakað fyrir Agli á Borg,
er hann yrkir Sonartorrek og telur
sér það helzt til huggunar, að í syni
hans hafi ekki verið „ills þegns efni
vaxið“. Egill var ágjarn einstaklings-
hyggjumaður og engan veginn til
fyrirmyndar um hugulsemi við ná-
ungann. Þó má sýna fram á að vík-
ingur þessi bar skyn á gildi félags-
liyggju og þegnskapar. Um það ber
vott 20. vísan í Arinbjarnarkviðu
(vísan hér færð til nútímamáls):
Það hann vinnur,
er þrjóta mun
flesta menn,
þótt fé eigi;
því að eigi er skammt
milli skata liúsa
né auðskeít
almaiina spjót.
Hér er Arinbirni svo lýst, að hon-
um safnist sá auður, er aðra menn
skorti, þótt ríkir séu að fé; að hann
láti sig ekki muna um spölinn yfir í
grannans garð (í erindum vinsemd-
ar og liðsemdar); að hann vilji
skefta „almanna spjót“, þ. e. leysa
hvers manns vandræði. Þegar vér
lesum Eglu, ættum vér að taka vel
eftir Arinbirni hersi. Hann var glæsi-
menni, tiginborinn og hraustur,
manna sættir, óspar á sjálfan sig —
í sannleika góður þegn.
Fátt þykir fegra í heimi tóna og
hugsjóna en „Söngur Solveigar“ í
leikriti Ibsens, „Pétur Gautur“.
Söngur Solveigar er lausnaróður
kærleikans yfir manni, sem hafði
komizt í tröllahendur. Tröllin þau
vissu sínu viti. Þau höfðu sínar á-
kveðnu skoðanir á lífinu. Vizku
sína og metnað boða þau með þess-
um orðum:
..Fn -jntr - sem- myrk- erti---
öll dæguv,
er máltækið: l’ursi, ver
sjálfum ]>ér niegur“.
I líkingaskáldskap táknar tröll eða
áljur æviidega það, sem ómennskt
er eða hálfmennskt aðeins — hið
óþíða, einræningslega, kaldrifjaða,
sérgóða. í þeirri fylkingu á heima sú
Þökk, er grætur þurrum tárum, þeg-
ar mannlegt félag er í hættu statt og
reynir, felmtrað og fálmandi, að
bjarga ljósi sínu og hamingju
(,,Baldri“).
Tvennt er það með þessari þjóð,
sem á nálægum tíma' hækkar kröf-
urnar um almenna þegnlund og fé-
lagshug. Annað er veiting mjög víð-
tæks kosningarréttar. Hitt er fulln-
aðarskrefið til sjálfstæðis og lýð-
veldis. Til þess að slik höfuðréttindi
reynist ekki óverðskulduð og beint
hættuleg, verða rnenn að skilja, að
þeir eru verði keyplir, dýru verði,
og að almannavelferð er undir því
komin, að hver kynslóð sýni vakandi
og vaxandi félagshyggj u, góðgirni
og fórnfýsi, — í smámunum hvers-
dagslífsins, í stórmunum foryztunn-
ar.
• Friðrik A. Friðriksson.
Tíbet
Frh. af 13. síðu
hersveitir þeirra fengju að fylgja
honum. Tíbetbúar höfnuðu þeirri
kröfu, og „hans rósemi“, Tashi
Lama, tók sér aftur bólfestu í Austur-
Tíbet, rétt utan við landamæri Tí-
bétríkis. Þar andaðist hann í nóv-
ember 1937, og Tíbet átti nú hvorki
andlegan né veraldlegan drottnara.
Þann 20. júlí 1939 var frá því
skýrt í Chungking, að munkar í Tíbet
hefðu, í samræmi við erfðavenj una,
fundið Dalai Lama endurfæddan.
Fannst hann í þorpinu Taherze í aust
urhéraði landsins Koko-Nor. Dreng-
ur þessi hafði fæðst í sömu klukku-
stund og Dalai Lama hafði gefið upp
andann. Svipur hans var mildur og
ástúðlegur, og prestarnir lýstu því
yfir, að enginn efi væri á því, að
hann bæri merki þess að eiga sál
Dalai Lama. 1 febrúar 1940 var
hann krýndur veraldlegur stjórnari
Tibet og gefið nafnið Jampel Gyat-
sho.
Val hins fjórtánda Dalai Lama var
opinberlega viðurkennd af stjórn-
inni í Chungking, sem að nafni til
drottnar enn yfir Tíbet. Kínversku
yfirvöldin önnuðust líka að mestu
leyti flutning drengsins til Lasha, og
29
••áHttð-—wrr* að— l:ini.'ci~ska~—stjúrnin
myndi gera aðra tilraun lil þess að
nú stjórn landsins í sínar hendur.
I fyrsta sinn í mörg ár hefir nú
kínversk sendinefnd aðsetur í Lasha,
og tíbetönsk sendinefnd hefir aðset-
ur í Koko-Nor, vestasta héraði Kína.
En jafnvel í hinu afskekkta Tíbet
má finna merki þess, að nútímahug-
sjónir séu að ryðja sér til rúms.
Vegna ýmissa stjórnarviðburða hef-
ir nýlega verið stofnaður í landinu
þjóðernisflokkur, sem er andvígur
Lamastjórninni og vinnur að því að
breyta Tíbet í „nútíma ríki“.
Loðfeldurinn
Framh. af 23. síðu.
um sendi starfssystur sinni í
silkikjólnum ibyggið augnaskot.
Á leið til hádegisverðar rakst
Julius Jensen á vin sinn banka-
gjaldkerann.
— Eg vona, að ég hafi ekki
tafið þig mikið, sagði hann. —
Eg veit, að þú ert önnum kaf-
inn, en þessi frú Svane var sann
arlega ásjáleg.
— Langt frá því, kæri vinur,
— ekki hið minnsta — ég vil
gjarnan gera þér greiða. Stuttu
eftir að þú hringdir kom reynd-
ar frúin sjálf .og tók alla þá pen-
inga, sem hun átti í bankanum.
Hún sagðist ætla að ferðast til
útlanda með lestinni núna klukk
an tvö.
— En hvað er þetta, kæri
Jensen — er þér að verða illt?
SVÖR
r við „Hver samdi lagið“
1. Bizet, 2. Sibelius, 3. Verdi, 4.
Bach, 5. Lehár, 6. Strauss, 7. Beet-
hoven, 8. Tsjaikovski, 9. Mozart, 10.
Puccini.
Fyrst. . . .
Pappír úr hör og ullardulum var
fyrst búinn til árið 1000, en úr hálmi
árið 1800.
#
Póstafgreiðsla var til í fornöld, en
lagðist seinna niður. Komst á fót
aftur reglubundin á Frakklandi 1462,
á Englandi 1581 og í Vesturheimi
1710.
#
Frímerki voru fyrst notuð á Eng-
landi af Rowland Hill 1840.