Faxi - 01.03.1983, Blaðsíða 24

Er skynsamlegt að sameina sveitarfélög á Suðumesjum?
---------------------------------------------------------------Framhald afbls. 67
Hvernig voru hreppamörk
hér á Skaganum
áður fyrr?
Sennilegast er, að í upphafi hafi
aðeins verið þrír hreppar á þessu
svæði, Grindavík, Rosmhvalsnes-
hreppur og Vatnnsleysustrandar-
hreppur. Hafnahreppur hefur
nokkuð fljótlega orðið sérstakt
framfærsluumdæmi innan Rosm-
hvalsneshrepps, skv. áðurnefndu
ákvæði Grágasar, og svo síðar orð-
ið sjálfstæður hreppur, en ekki er
vitað hvenær það varð. Fram til
ársins 1596 munu Njarðvíkur hafa
tilheyrt Rosmhvalsneshreppi, en
það ár voru þær lagðar til Vatns-
leysustrandarhrepps.
Mörk Grindavíkur hafa nánast
ekkert breyst fram á þennan dag.
Sama má segja um mörk Hafna-
hrepps.
Skipting
Rosmhvalsneshrepps
Miklar breytingar hafa hinsveg-
ar orðið á Rosmhvalsneshreppi,
sem nú er reyndar enginn til með
því nafni. Fyrst kvarnaðist Hafna-
hreppur og síðan Njarðvíkur út úr
honum. Þrátt fyrir það var hrepp-
urinn orðinn mjög fjölmennur á
síðari hluta 19. aldar og auk
dreifðrar byggðar voru margir
þéttbýliskjarnar í hreppnum, en
Keflavík þá orðin fjölmennust
þeirra.
Árið 1886 var hreppnum skipt í
tvennt. Orsakir þess eru ekki full-
ljósar, en þó má gera ráð fyrir að
sveitarþyngsli hafi að einhverju
ráðið. í Suðurnesjaannáli er þess
t.d. getið að ómagaframfæri hafi
mjög vaxið í hinum miklu harðind-
um, sem gengu yfir um og eftir
1880, og þá einkum meðal þurra-
búðarmanna í Keflavík. Ekki er
ósennilegt að einhver átök hafi
einnig verið um stjómun svo víð-
lends og fjölmenns hrepps, sam-
göngur voru þá með öðrum hætti
en nú er. Þó ekki væri um fjallveg
að fara, þá voru heiðarnar kenni-
Ieitalitlar og mjög villugjarnar, svo
að margur maðurinn varð þar úti.
En hverjar sem orsakimar voru þá
var hreppnum skipt 1886 í Rosm-
hvalsneshrepp nýja, sem náði yfir
Keflavík og púverandi Gerða-
hrepp (Leiru, Inn- og Út-Garð)
og Miðneshrepp. Miðneshreppur
hefur haldist nánast óbreyttur síð-
an.
Rosmhvalsneshreppur nýi átti
sér hins vegar ekki langa sögu.
Árið 1908 er Keflavíkurkauptún,
sem vaxið hafði upp beggja vegna
marka Rosmhvalsneshrepps nýja
og Njarðvíkurhrepps, gert að sér-
stökum hreppi ásamt með Njarð-
víkurhreppi og hlaut hinn nýi
hreppur nafnið Keflavíkurhrepp-
ur. Rosmhvalsneshreppur nýi, að
Keflavík undanskilinni, verður
áfram sjálfstæður hreppur, en
heitir nú og síðan Gerðahreppur.
Gerðahreppur hefur haldist að
mestu óbreyttur síðan, að því frás-
kildu að árið 1966 var landspilda úr
hreppnum lögð til Keflavíkur-
kaupstaðar. Keflavíkurhreppur
skiptist hinsvegar aftur 1942 í
Njarðvíkurhrepp og Keflavíkur-
hrepp. En báðir hafa þessir hrepp-
ar síðan öðlast kaupstaðarréttindi.
Eins og áður var getið voru
Njarðvíkur sameinaðar Vatns-
leysustrandarhreppi árið 1596. í
Njarðvíkum vom og em enn tvö
byggðahverfi, Innri- og Ytri-
Njarðvík mun svo hafa verið mjög
lengi. Árið 1885 búa íNjarðvíkum
260 manns. Árið 1889 var Vatns-
leysustrandarhreppi skipt og
Njarðvíkurhreppur stofnaður.
Vatnsleysustrandarhreppur hefur
verið óbreyttur síðan að mestu, en
samtvinnuð saga Njarðvíkur-
hrepps og Keflavíkurhrepps hefur
þegar verið rakin.
Hér hefur aðeins verið stiklað á
stóm. Það er athygli vert hversu
margháttaðar breytngar á hreppa
mörkum haf orðið innan hins elsta
Rosmhvalsneshrepps, þannig að á
rústum hans eru nú 5 sveitarfélög,
með um 11.300 íbúa. Þessar marg-
víslegu breytingar hafa í gegnum
tíðina verið taldar skynsamlegar af
íbúum svæðisins. En nú er manni
spurn hvort ekki sé jafnskynsam-
legt að snúa þessari skiptingarsögu
við, og endurreisa hið forna sveit-
arfélag, ef slík sameining ætti ekki
að ná til allra sveitarfélaganna sjö
á Suðurnesjum með um 14 þúsund
íbúa.
Samstarf sveitarfélaga á
Suðumesjum er mikilvægt
Ég ætla ekki hér að rekja allt
það margvíslega samstarf, sem
tekist hefur nú síðustu árin milli
sveitarfélaganna á Suðurnesjum
um hin ólíkustu málefni byggðar-
laganna, ég nefni þó hitaveitu,
sorpeyðingarstöð, sjúkrahús,
heilsugæslu, dvalarmál aldraðra,
fjölbrautaskóla, brunavarnir,
landgæslu, svo nokkuð sé nefnt.
Okkur hefur verið það ljóst að
slíkt samstarf hefur gert kleift að
leysa ýms vandamál, sem hvert
sveitarfélagana, eitt og sér, hefðu
ekki haft bolmagn til að leysa, eða
flýtt því að árangur næðist. Ég full-
yrði að þetta samstarf hefur frá
öndverðu verið heilt og undir- ‘
hyggjulaust, en hagsmunir svæðis-
ins látnir sitja í fyrirrúmi. Ég tel að
slík samstarfsþróun sé mikilvægur
undanfari þess, að sveitarfélög,
sem hafa órofa sameiginlegra
hagsmuna að gæta, sameinist. Og
ég tel raunar, að sameining sveit-
arfélaganna hljóti nánast að veröa
nauðsynlegur endapunktur á slíkri
víðtækri samstarfsþróun, einfald-
lega vegna þeirra mikilvægu fjár-
hagslegu ákvörðun sem taka verð-
ur og hlýtur að þurfa að hverfa
undir einn og sama stjórnarhatt ef
stjórnunin á að verða fljótvirk og
árangursrík. Það er mín skoðun að
þróun í átt til sameiningar sé
heppilegri heldur en stjórnvalds
aðgerð að ofan, þó slíkt hafi verið
gert í nágrannalöndum okkar.
Það hefur oft verið bent á að '
stærri og fjölmennari sveitarfélög
væru betur í stakk búin til að taka
við auknum verkefnum, og slíkt
væri nánast nauðsynlegur undan-
fari þess að slík valddreifing gæti
átt sér stað sem fólgin væri í því að
sveitarfélög fengju aukna tekju-
stofna en tækju jafnframt að sér
aukin verkefni úr hendi ríkisvalds-
ins, en með því fengi fólkið í land-
inu aukin íhlutunarrétt um málefni
Auðvitað geri ég mér ljóst að
margur vandi hlýtur að verða á
vegi sameiningarmála, en þyngst
gæti ég trúað að yrði á metunum
ótti um hvar þungamiðja stjóm-
unarinnar lenti.
Ég vil að lokum undirstrika að
sjálf sameining sveitarfélaga er
auðvitað ekki markmið, og síst af *
öllu í mínum huga, ef slíkt beindist
einkum að því að auka þrýstihóps-
kraft slíks stækkaðs sveitarfélags
gegn sameiginlegum sjóðum þjóð-
félags okkar.
Ég legg á hinn bóginn áhersluna
á það, að sameining sveitarfélaga,
við skynsamlegar aðstæður, getur
tvímælalaust verið rétt leið að
markmiðinu, því markmiði, að
skapa íbúum sveitarfélagsins bætt
skilyrði til andiegrar og efnahags-
legrar starfsemi, að færa þeim vax-
andi hagsæld, aukið öryggi, auð- '
ugra mannlíf og meiri lífsham-
Frá Almannatiyggingum
í Keflavtk, Grindavík,
Njarðvík og Gullbringu-
sýslu.
Mjög áríðandi er að tilkynna emb-
ættinu strax breytingu á heimilis-
fangi, til að komast hjá erfiðleik-
um í útsendingu bótamiða.
Bæjafógetinn í Keflavík,
Grindavík og Njarðvík.
Sýslumaðurínn í Gullbríngu-
sýslu
ingju.
sín.
80 - FAXI