Faxi - 01.01.1989, Blaðsíða 17

KOSTIR OG GALLAR
hLUTAFÉLAGSINS?
I fréttaritinu Raforka, er samband íslenskra rafveitna
gefur út er að finna athyglisverða grein eftir Johan
Ekwall frá Södertálje um það fyrirbæri f Svíþjóð, þegar
rafveitum sveitarfélaga hefur verið breytt í hlutafélög.
Með hliðsjón af þeim breytingum sem átt hafa sér stað
f samstarfi SSS má telja að mörgum kunni að þykja þessi
grein áhugaverð.
RAFORKA
Á aðalfundi SÍR 1988 var eitt við-
fangsefnið að gera grein fyrir kost-
uni þess að breyta rekstrarfyrir-
komulagi raforkuveitna.
Hvergi hefur breyting orkuveitna
sveitarfélaga í hlutafélög verið jafn
hörð og í Svíþjóð. Johan Ekwall
fjármálastjóri Tblga Energi AB í
Södertalje var fenginn til að flytja
erindi um málið. Hafði hann m.a.
þetta að segja.
Til áramóta 1987-1988 var veitan
rekin sem bæjarfyrirtæki. l’á var
Orkuveitu Södertalje, fimmtu
stærstu orkuveitu Svíþjóða, breytt í
Tblga Energei AB.
Um hálft ár tók að undirbúa og
breyta Orkuveitu Södertalje í hluta-
félag. Gerðist það með traustum
stuðningi stjómmálamanna úr
mörgum flokkum. Andstaða var lít-
il. Af 330 veitum í Svíþjóð em 100
reknar sem opinber fyrirtæki, 150
sem hlutafélög.
Stjóm bæjarstofnunar fær umboð
sitt úr höndum bæjarstjómar. í
hlutafélagi fer aðalfundur með
æðsta vald. Þessi skipan þýðir í
framkvæmd að bæjarstjóm ákveður
hver fari með umboð bæjarins á
aðalfundi. Stjóm hlutafélagsins fer
með stjóm fyrirtækisins, ekki hlut-
hafinn. í hlutafélögum em ákvæði
um umboð og ábyrgð stjómar og
framkvæmdastjóra.
Hverjír eru kostir
hlutafélagsins?
Kostur þess að félagið er sérstakt
og afmarkað fyrirtæki er að ákvarð-
analeiðir styttast mjög. Fram-
kvæmdastjóri tekur langflestar
ákvarðanir um rekstrarmálefni.
Stefnumörkun er í höndum stjóm-
ar. Em báðir aðilar ábyrgir fyrir
gerðum sínum.
Um rekstur á vegum sveitarfélags
gilda ákvæði sveitarstjómarlaga.
bau em ekki ströng og nákvæm eins
og hlutafélagalögin. Bæjarfyrirtæki
er ekki ijárhagsleg heild og á ekki
eignir sjálft. Þær em hluti af heild-
areign bæjarfélagsins. Eign hluta-
félags er hinsvegar aðskilin frá eign-
um bæjarfélagsins. Það þýðir að
eignamyndun verður á því afmark-
aða sviði, þar sem þær hafa orðið
eða verða til. Ábyrgðin á því hvemig
tryggja skuli reksturinn verður því
hrein og klár.
Þegar hlutafélag og sveitarfélag
eru aðskildir aðilar að lögum
verður hvorki um dulda skatta á
viðskiptamenn né um óleyfilega
niðurgreiöslu gjaldskrárliða að
ræða.
Hæfni fyrirtækisins að hrinda
hlutum í framkvæmd er betri en áð-
ur. Ákvömnarleiðir em milliliða-
lausar. Nú er hægt að breyta fyrir-
tækinu og samþykkja fjárhagsáætl-
un án þess að fara með málið fyrir
bæjarstjóm.
Eftir að fyrirtækinu var breytt í
hlutafélag hefur Telge Energi fengið
fulla ábyrgð á allri starfseminni í
sínar hendur. Fjárhagur er aðskilinn
frá bænum og ekki hætta á að tekj-
um, annarsvegar frá raforkukaup-
endum og hinsvegar frá skattgreið-
endum sé hrært saman.
í Tblge Energi er að því stefht að
reka fyrirtækið með góðum við-
skiptablæ. Stefnan er að velja þá að-
ferð við hvert verk, sem er í senn fjár-
hagslega og almennt hagkvæm.
Stjóm fyrirtækisins ber í hverju
máli að hugsa um það sem því er
fyrir bestu. í bæjarfélagi er hætt við
að jafnvel sjálf veitustjómin ákveöi
það sem kemur bæjarfélagi betur en
því verkefni sem hún er sett til að
stjóma. Ástæðan getur t.d. verið til-
lit til pólitískra hagsmuna.
í heild hefur það verið Tblge
Energi til góðs að hafa alla stjóm
fyrirtækisins sjálft með höndum.
Það hefur tekist með hagræðingu,
tölvutækni og góðu og samhentu
starfsliði.
Aðferð bæjarins við gjaldfærslu á
þjónustu var ekki reist á viðskipta-
legum forsendum.
Stofnun Tblge Energi auðveldar
fyrirtækinu að afla starfsliðs.
Ástæðan er að launamál em sveigj-
anlegri en áður. Það ásamt ýmsum
aðgerðum í starfsmannahaldi hefur
gert fyrirtækið að eftirsóttari vinnu-
stað.
Hverjir eru þá gallar
hlutafélagsins?
Vinna við starfsmannamál, fjár-
málastjóm og ýmsa aðra stjómun-
arþætti hafa vaxið. Kostur bæjar-
reksturs með sameiginlegan sjóð og
áætlun um greiðslugetu hverfur
þegar hlutafélagið hefur sjóð út af
fyrir sig.
í Södertalje hefur samt tekist að
halda í nokkra kosti fyrra rekstrar-
forms. Við höfum tekið upp sameig-
inlegan sjóð (bæjar og rafveitu) svo
sem um fyrirtækjasamsteypu væri
að ræða. Með því móti má nýta góða
sjóðsstöðu svo sem frekast er unnt.
Samkvæmt samningi bæjarfélags
okkar og hlutafélagsins skal gjald-
skrá ákveðin af bæjarstjóm að
fengnum tillögum hlutafélagsins. í
samningnum er tekið fram að gjald-
skrá megi ekki hækka meira en
svarar til verðbólgu (hitaveitugjald)
og hækkunar á innkaupsverði (raf-
magn).
Bæjarstjóm hefur með þessu tak-
markað vald stjórnar hlutafélagsins
með þeim hætti að vafamál er hvort
það standist gagnvart hlutafélaga-
lögum. Stjóm hlutafélagsins er
ábyrg en ekki hægt að sækja bæjar-
stjóm til ábyrgðar ef þetta leiðir til
of lágrar verðskrár.
Hlutafélagið hefur haft marga
kosti bæði fyrir Tblge Energi og bæj-
arfélagið. Mikilvægast er kannski
hlutafélagsins vegna að stjóm og
framkvæmdastjórn þarf nú ein-
göngu að hugsa um hvað sé best fyr-
ir hlutafélagið, þ.e. fyrir viðskipta-
vinina. Starfsmenn fyrirtækisins
em ánægðir með þær breytingar
sem á fyrirtækinu hafa orðið.
Ég tel að við séum á réttri braut.
Johan iikwall
FAXI 17