Faxi - 01.09.1989, Qupperneq 9

Jóhannes á
Gauksstöðum
rifjar upp sitthvað
frá liðinni ævi
Cftirfarandi grein birtist í
Sjómannadagsblaðinu 1972,
en þá var blaðið 35 ára. Við
hjá Faxa teljum að margir
rnuni hafa gaman af að lesa
þessa frásögn og því birtum
við hana hér. Jóhannes
Jónsson var fæddur að
Gauksstöðum í Garði 4. apríl
1888. Þar ólst hann upp með
systkinum sínum og fóstur-
systkinum og þar átti hann
alla tíð heima. Foreldrar hans
voru Guðrún Hannesdóttir frá
Prestshúsum og Jón
Finnsson frá Sólheimum,
bæði ættuð úr Mýrdal, og
mun því Jóhannes hafa átt
mikið frændalið bæði í
Rangárvalla- og
Skaftafellssýslu.
Þau Helga og Jóhannes
giftust árið 1912 og voru því
búin að vera gift í rúmlega
hálfa öld þegar Helga lést.
Þeim varð 14 barna auðið en
tvö dóu ung. Afkomendur
þeirra eru í dag hátt á annað
hundrað. Helga
Þorsteinsdóttir var fædd í
Melbæ í Leiru 22. júlí 1892
og ólst hún þar upp.
Poreldrar hennar voru Kristín
Porláksdóttir, ættuð úr
Kjósinni, og Þorsteinn
Gíslason, ættaður úr
Borgarfirði, kominn frá séra
Snorra frá Húsafelli. í Melbæ
ólst Helga upp en síðar
fluttist fjölskylda hennar að
Meiðastöðum í Garði.
Hér hef ég alla
ævi mína dvalið
Garöur heitir strandlengjan frá
Rafnkelsstaðabergi og út að Garð-
skagatánni og byggðin upp af henni.
Fiskur hefur oftast gengið grunnt á
þessum slóðum og því hefur verið
útræði í Garðinum svo lengi sem
sögur herma. Það hafa þó um allar
aldir sem sögur og annálar ná til
verið áraskipti að fiskigengd á mið-
um Garðmanna og eins gaf hann sig
misjafnlega vel til á færi, sem lengi
var helzta veiðarfærið, þó að nóg
virtist af honum. Þegar við þessi
misjöfnu aflabrögð bættist að stór-
bændur ellegar kirkjan og síðar sel-
stöðukaupmenn hirtu afraksturinn
af útræðinu, þá er það svo sem við
er að búast, að á ýmsu hefur gengið
fyrir þessum útræðisstað sem öðr-
um við ísland.
Ekki verður hér rakin saga Garð-
veija, enda er þeirra hlutur ekki svo
mjög afleitur í sagnagerðinni miðað
við ýmis önnur sjávarpláss, því að
þeir hafa látið setja saman bók um
byggðarlag sitt.
Nú eru um 700 manns búsettir í
Garðinum og Garðvetjar fram-
leiddu síðastliðið ár útflutnings-
verðmæti fyrir um 300 milljónir kr.
Það var algeng þumalfingursað-
ferð við að áætla afköst að reikna
með fimmta hveijum íbúa fullvinn-
andi og kemur þá 2ja millj. kr. fram-
leiðsluverðmæti til útflutnings á
hvem slíkan í Garðinum. Á það er
vitaskuld að líta, að þar sem Garð-
verjar kaupa mikið af fiski til verk-
unar af bátum í öðmm plássum eiga
fleiri hlut að þessu mikla útflutn-
ingsverðmæti staðarins. En fyrir
sama kemur. Garðveijar standa fyr-
ir sínum hlut í þjóðarbúinu.
Árið 1970, og síðastliðið ár var
eitthvað svipað, voru fryst, söltuð
og hert samtals 10.900 tonn af fiski
uppúr sjó og var þá Garðurinn eins
og reyndar jafnan, með hæstu fisk-
verkunarplássum á landinu, til
dæmis hærri en bæði Sandgerði og
Hafnarfjörður.
Gaukstaðir em ævagamalt útræð-
isbýli í Inn-Garðinum, en Inn-Garð-
ur kallast frá Rafnkelsstaðaberginu
og út að Gerðum. Á Gaukstöðum
hefur alið allan sinn aldur, 84 ára,
útvegsbóndinn Jóhannes Jónsson.
Hann var kvæntur Helgu Þorsteins-
dóttur (Meiðastöðum) og áttu þau
hjón 14 böm og lifa nú 11 þeirra og
staðfestust synimir í Garðinum og
Keflavík við sjósókn og útgerð svo
sem faðir þeirra, en dætumar gift-
ust nema ein í fjarlæga staði.
Þau hjón, Helga og Jóhannes,
hýstu bæ sinn vel og gerðarlega og
allur var þeirra búskapur bæði til
sjós og lands með hinum mesta
myndarbrag. Gaukstaðaheimilið
naut álits og virðingar í heimaslóð-
unum og allra þeirra sem til þess
þekktu. Helga er látin fyrir tveimur
ámm en Jóhannes er enn ofar
foldu, hress í anda þrátt fyrir sinn
háa aldur og langa og stranga vinnu-
dag, en fætumir tóku að láta sig,
þegar þeir höfðu pjakkað þessa ver-
öld í meira en átta tugi ára og er það
nú hið eina sem angrar gamla
manninn. Kjarkurinn er þó síður en
svo þrotinn, það á aldeilis ekki að
leggja áramar uppí bátinn fyrr en
allt um þrýtur, hann ætlar að taka
upp baráttuna við fótameinið af
fúllum krafti.
Frá Jóhannesi er sagt í bókinni:
Undir Garðskagavita einnig hefur
nokkð verið ritað um framgöngu
hans, þegar Jón forseti fórst 1928.
Það er vandséð hveija Sjómanna-
dagsblaðið ætti fremur að ræða við
á Sjómannadaginn en slíka öld-
unga, sem hafa nú ,,dregið nökkv-
ann í naust,“ eftir æfilangan bam-
ing og síðan farsæla landtöku. Jó-
hannes rifjar nú upp hér á eftir sitt-
hvað frá liðinni ævi.
... Ég er fæddur og uppalinn
hér á Gaukstöðum og hér hef ég alla
ævi mína dvalið, aldrei farið af hóln-
um - nema til róðra. Hér á Gauk-
stöðum bjó einnig faðir minn, Jón
Finnsson, en Finnur afi minn bjó
hér úti í Gerðahverfinu. Hann var
ættaður austan úr sýslum, Skafta-
fells eins og margir Garðveijar.
Hann náði sér hér í prestsdóttur frá
Útskálum og staðfestist síðan hér.
Móðir mín Guðrún Hannesdóttir
var frá Prestshúsum hér í Út-Garð-
FAXI 197