Faxi - 01.01.1993, Blaðsíða 29

Reykjanesviti - fyrsti viti á íslandi, reistur 1878.
það ekki tilviljun að fyrst var ráðist í
gerð hafskipabryggju á Isafirði. Arið
1868 lét Bendix Wilhelm Sass kaup-
maður í Neðstakaupstaðnum smíða
bryggju sem stór þiljuð seglskip gátu
lagst að. Er þetta talin fyrsta haf-
skipabryggja á Islandi. Arið 1883
keypti Asgeir G. Asgeirsson kaup-
maður Neðstakaupstaðinn og fylgdi
bryggjan þá með í kaupunum. A
Seyðisfirði er afbragðs höfn frá nátt-
úrunnar hendi. Ein hin besta á land-
inu.
Þar er mikið aðdýpi og bryggju-
gerð auðveld. Þar lét Mandahls-
kompaníið norska gera hafskipa-
bryggju, líklega á árunum 1871-6.
Bæði Sass-bryggjan á ísafirði og
bryggjan á Seyðisfirði voru Ur skips-
skrokkum sem var sökkt og þeir síð-
an fylltir grjóti. Umhverfís skrokk-
ana voru síðan reknir niður staurar er
mynduðu þil og landgang. Ofan á
voru lagðir plankar sem gólf. Er leið
á 19. öld og útgerð þilskipa óx voru
bryggjur í verslunarstöðunum stund-
um lengdar svo rninni skip gætu lagst
þar.
Er enginn vafi á því að góð
bryggjustæði stuðluðu að velgengni
verslana vestanlands og austan á
seinni hluta 19. aldar ásamt því að
auka vöxt kaupstaða. Ekki er t.d.
ósennilegt að þessi góða aðstaða hafí
átt drjúgan þátt í að gera Asgeirs-
verslunina að því stórveldi sem hún
varð. Að minnsta kosti var mikill
spamaður af því að geta lagt skipum
að landi á meðan kaupmenn sunnan-
lands börðust við hafnleysi og fluttu
allt á bátum. Eitt fyrsta sveitarfélagið
sem réðst í bryggjugerð var Akureyr-
arbær. Vorið 1889 hófst smíði bryg-
gju úr steini í Innbænum „sunnan við
lækinn". Lauk smíðinni haustið
1890.
Var bryggjan um 100 álnir á lengd
en of stutt fyrir stór skip. Hún var því
lengd 1902-1903. Eftir það gátu
gufuskip lagst að henni. Arið 1895
lét Pöntunarfélag Fljótsdalshéraðs
smíða bryggju á Seyðisfirði. Var hún
talin ein hin vandaðasta hér við land.
Gátu a.m.k. 1500 lesta gufuskip lagst
þar upp að. Árin 1899 og 1900 stóð
Garðarsfélagið fyrir gerð hafskipa-
bryggju á Seyðisfirði. Sú bryggja
varð árið 1901 eign Seyðisfjarðar-
bæjar.
Fram á fyrsta tug 20. aldar var
bryggjugerð nær eingöngu í höndum
verslunar- og útgerðarfélaga. En
þegar leið nær aldamótum varð
mönnum ljóst að eðlilegt var að hið
opinbera léti fé renna til slíkra fram-
kvæmda. Fyrsta bryggjan sem hlaut
styrk af landsfé var á Blönduósi. Ár-
ið 1894 veitti Alþingi til hennar 5000
kr.
Vitar
Allt til ársins 1878 voru strendur
Islands myrkvaðar og án nokkurs
leiðarljóss. Var því reynt að haga
siglingum eftir því. Mestar voru þær
á sumrin en sjómönnum var lítið um
þær á vetuma. Jafnvel eftir að gufu-
skip fóru að sjást hér við land eftir
1860. Ljóst er þó að fyrr á öldum var
seglskipum leiðbeint hér inn á hafnir
og legur. Þannig var það t.d. í Kefla-
vík. Þar var kveikt bál yst á Hólnts-
bergi á nípu er Brenninípa heitir. Sést
þaðan vel út á flóann. Þar era norð-
austur mörk víkurinnar og eftir bál-
inu gátu skipstjórar áttað sig á hve-
nær beygt skyldi inn á víkina og akk-
erum kastað. Bálið á nípunni var í
miðinu “Stakkur laus við Brennin-
ípu“ sem var rniðið fyrir legu stórra
skipa á Keflavík. Lítil skip gátu lagst
innar á víkina.
Fyrsta ábending um vita
Árið 1847 kom jámvarða með
póstskipinu til Reykjavíkur. Var hún
flutt suður á Garðskaga og kontið
fyrir á 15 álna háum grjótstöpli er
hlaðinn hafði verið. Var varðan
hugsuð sjófarendum til leiðbeining-
ar. Ekkert ljós var þó á vörðunni.
Stilhoff hét skipstjórinn á danska
póstskipinu „Sæljóninu", sem gekk á
milli Kaupmannahafnar og Reykja-
víkur. Hann fórst með skipi sínu und-
ir Svörtuloftum 1857. Stilhoff hafði
stundað þessar ferðir í mörg ár og
þekkti af eigin raun hvílík hætta
vofði yfir sjómönnum við ljóslausa
strönd. Hann sendi því dönsku
stjóminni bréf 1854 og benti á nauð-
syn ljósvita á Garðskaga. Jafnframt
því óskaði hann eftir dufli á Reykja-
víkurhöfn og á Akureyjar-rifi. Tunna
var sett út á rifinu strax 1855 en af
framkvæmdum á Garðskaga varð
ekki að sinni. Mun duflið við Akurey
eitt fyrsta sjómerki er sett var í sjó
hér við land til leiðbeiningar skipum.
Viti á Reykjanesi
Strax og Alþingi hafði hlotið fjár-
forræði 1874 sendi það konungi er-
indi um vitabyggingu á Reykjanesi.
Þar var viti sfðan reistur 1878 og
kveikt á honum í fyrsta sinn 1. des.
sama ár.
Vitum fjölgar
Snemma í júlí 1895 hafði Otto
Wathne útgerðarmaður á Seyðisfirði
sent efni og áhöld út á Dalatanga til
vitabyggingar. Kostaði hann verkið.
Var kveikt á vitanum í fyrsta sinn 1.
september það ár.
Þegar leið fram á níunda tug 19.
aldar fóru amtsráðum að berast
beiðnir frá einstaklingum og sýslu-
nefndum urn að leggja fram fé af
fjárlögum til að ryðja og lagfæra
uppsátur og koma upp leiðarljósum
við þau.
Hinn 1. október 1884 var kveikt á
ljóskeri á vörðu yst á Garðskaga.
Næstu árin fjölgaði slíkum leiðar-
ljósum við Faxaflóa. Þannig var í
nóvember 1885 kveikt á ljóskeri við
Valhús á Seltjamamesi. í mars 1886
var kveikt á þremur ljósum, tveimur
á Álftanesi og einu á Gerðistanga á
Vatnsleysuströnd. Þar kom síðar viti.
Árið 1897 var kveikt á þrernur nýj-
um vitum við flóann og miklar end-
urbætur gerðar á Reykjanesvita.
Nýju vitamir voru á Garðskaga,
Gróttu og innsiglingarviti til Reykja-
ÞIN TRYGGING
FYRIR GÆÐUM 0G
GÓDRIÞJÓNUSTU
FAXI 29