Musica - 01.03.1949, Síða 15

S i nf ó níuút s \ý r i n gar II.
W. A MOZART
Sinfónía no. 39 í Es-Dúr
Mozart samdi eithvað um 50 sinfóníur, enn aðeins
4 þeirra eru uppfærðar að staðaldri, enn það eru D-Dúr
sinfónían (menúettslausa sinfónían) og svo hinar þrjár
stóru sinfóníur Es-Dúr, g-moll og D-Dúr sem eru
samdar á lýgilega stuttum tíma, eða frá miðjum
júní, til miðs ágústmánaðar árið 1788.
Þessar þrjár sinfóníur hafa hlotið viðurnefnin
„Svanasöngurinn“ (39.) „Tragiska’ (40.) og Hin guð-
dómlega“ (41.), og bygging þeirra og innihald nær
yfir alla strengi hinnar mannlegu sálar, allt frá gáska
og léttileik 39. sinfóníunnar yfir alvöru og sárbitra
þrá 40. 'sinfóníuinnar til guðdómlegs hreinleiks og
fegurðar 41. sinfóníunnar. 39. sinfónían var skrifuð
fyrst af þessum þrem sinfóníum og lauk Mozart við
hana 26. júní. Að formi til og innihaldi minnir hún
mikið á Haydn, og þótt hún bendi ekki framávið
á tónskáldabraut Mozarts og boði að engu leyti nein
þáttaskifti í tónsmíðagerð hans, er efni hennar svo
fagurt og skemmtilegt að mörgum langar eflaust
til að kýnnast byggingu hennar.
1. Kafli Adagio, Allegro C. %.
Byrjar hægt, er byrjunnin fögur og nærri því
eftirvæntingarfull, enn Aðalthemað er með bjartara blæ
og eftir endurtekninguna kemur sterklegt og nærri
því hetjuleg tónmyndun í f-moll, sem lyftir kaflanum
upp, fram í 2. thema sem er dásamlega fagurt í
Dómkirkjan var troðfull af ungu fólki, enn það mátti
telja á fingrum sér það fólk sem þar var yfir þrítugt,
hvað veldur?
Þessir hljómleikar Páls verða undirrituðum ógleym-
anlegir, sérstaklega fyrir túlkun á Bach og Reger.
Verk Bachs minna á glitvefnað, smágerðar perlur,
hver einasti tónn, hver einasti kafli felur í sér æðri
fegurð, hreinleika og ró sem gerir hvern þann er
á hlýðir að betri manni, göfgar hann með flekkleysi
sínu og hreinleik, og veitir honum augnablikshvíld,
frá þeim hraða og óróa er einkenna nútímann.
Það er ekki lvin mikla tækni Páls, er gerir hann.að
tregablöndnum léttleik sínum. Gegnumfærzlan er
mjög stutt.
2. Kafli, Andante, 2/4.
Byrjar á aðalthema sem minnir á Haydn með
hinum rólega og harmóniska, marskenda takti, enn
tónmyndun í f-moll rýfur hið rólega samhengi, enn
blásturshljóðfærin koma blíðlega inn og afstýra hinni
yfirvofandi ólgu.
3. kajli, Menuet, Allegro 3/4.
Themað er svona:
og er sérkennilegt vegna áherzlunnar á fyrsta taktinn,
og hinar snildarlegu hækunar tónraðarinnar, og hinn
fallegi rythmi menúetssins samlagast hinum létta persó-
nuleika Mozarts, og í tríóunu skapar klarnetteinleikur-
inn og ástaráhrif flautunnar eitt af þeim fallegustu
köflum er Mozart hefir nokkru sinni samið.
Finale, Allegro 2/4.
Enn aðalthemað er svona:
Mozart vinnur nær eingöngu úr þessu thema allan
kaflann út. Honum hefir ekki þótt þurfa neitt 2. thema.
Hvernig Mozart hefir unnið úr þessu thema er
slík snilld, að það hljómar nær ótrúlega hvernig
hann í léttum leik þyrlar tónregninu kringum sig,
stundum kátur, enn stundum alvarlegur já jafnvel
„dramatízkur", kontrabassarnir koma með þjóðleg tón-
brigði í sterkum strokum — og allt er búið.
þeim Bach- túlkara er hann er, heldur skilningur hans
á Bach og þeim tímum er hann var uppi á.
Páli er ekki nóg að ná til fulls valdi yfir ytra borð
verkanna heldur leitar hann lengra, leitar af alvörunni
og hinum innri kjarna þess.
Það eina sem olli mörgum vonbrigði við þessa
hljómleika var að Páll lék aðeins eitt verk eftir sjálfan
sig, enn það var Passacaglia í f-moll. Þetta verk
hefir ekki ‘heyrst fyrr hér á landi svo að ég viti
til, enn er sérstaklega vel byggt og formfast.
Væri ánægjulegt að heyra fleiri af verkum Páls
á seinni hljómleikum hans. T. A.
MUSICA 15