Musica - 01.03.1949, Blaðsíða 18

M'ikl'ir tónsnillingar VIII.:
Arturo Tosconini
Það er æfing hjá sinfóníuhljómsveit New York
borgar, tónlistarmennirnir eru að stemma og tala
saman og æfingarsalurinn hljómar eins og fuglabjarg,
enn allt í einu þagnar allur hávaðinn, það verður
grafarkyrrð og inn gengur, sá maður er hljóðfæra-
leikararnir óttast mezt af öllum, enn virða þó meir
enn nokkurn annan, Arturo Toscanini, mezti hljóm-
sveitarstjóri sem uppi hefir verið, maðurinn sem
aldrei ér ánægður með leik hljómsveitanna, maðurinn
sem stefnir að því ómögulega, og hvers hrós nægir
til að skapa listamanni heimsfrægð á svipstundu.
Hann slær í púltið sem hann stendur við og
„Partítúrinn" liggur óopnaður fyrir framan hann, og
er hljómsveitin hefur leik sinn opnar hann ekki
„Partitúrinn" hann þarf þess ekki, hinir níu sinfóníur
Beethovens og söngleikir Verdis t. d. kann hann utan
að til hlítar og . . . nei augnablik nú slær Toscanini
af „Herrar mínir“ segir meistarinn „það var áherzla
í brötschunum, sem ekki á að vera“.
„Enn það stendur í nótunum" segir konsertmeistar-
inn.
Hægt opnar Toscanini „partitúrinn“ og ber hann
upp að nærsynum augunum og segir „Þetta er mis-
skilningur hjá yður herrar mínir það er enginn
áherzla hér i parítúrnum".
Enn daginn eftir kemur Toscanini með eldri
„partítúr" af verkinu og segir „Þér höfðuð rétt fyrir
yður herrar mínir, áherzlan átti að vera, enn í hinni
nýrri útgáfu sem ég hafði með mér í gær, hafði
gleymzt að innfæra "hana“.
Það er ekki nóg með, að Toscanini þekki hina
gömlu meistara til hlítar, heldur hefir hann stjórnað
frumuppfærzlum margra verka hinna nýrri tónskálda
t. d. 2. og 7. sinfóníu Schostakowitsch, „Rhapsodie
in lilue“ eftir Gershwin með Benny Goodman sem
einleikara auk verka eftir Stravinsky. Stravinsky
segir um Toscanini í endurminningum sínum „Toscan-
ini hefir ótrúlegt minni, enginn hlutur fer fram
hjá honum, ég 'hefi aldrei hjá neinum hljómsveitar-
stjóra fyrirhitt slíka sjálfsafneitun, slíkan listrænan
heiðarleik og samviskusemi".
Þrátt fyrir að Toscanini stjórni hinum nýrri tón-
smíðum með hinni venjulegu snilli sinni, segir hann
þó, að hann taki hina gömlu meistara fram yfir hina
yngri, „Mér yngri menn eiga að stjórna verkum
nýju tónskáldanna" segir meistarinn ávalt.
Það er sagt að tónlistarmennirnir séu ofsalega
hræddir við Toscanini, enn þeir virða hann meir
enn nokkurn annan mann því að Toscanini gagn-
rýnir aldrei að óþörfu, og gagnrýni hans er svo vel
uppbyggð, að allir verða að beygja sig fyrir henni
með aðdáun og undrun.
A æfingum hjá Toscanini kemur það iðulega fyrir
að hann svívirði hljóðfæraleikaran á grófasta hátt,
hann kastar stólum og brýtur fjölda taktstokka, stund-
um kastar hann sér á hné fyrir framan hljómsveitina
og grátbiður þá „Gefið þér mér nú píanissimo, herrar
mínir, í guðs bænum, píanissímo", og þessi bæn endar
1 8 MUSICA