Morgunblaðið - 06.07.2009, Blaðsíða 17

17MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. JÚLÍ 2009
MANNKYNIÐ hef-
ur í gegnum aldirnar
verið óþreytandi við
að spinna upp og
segja sögur af ofur-
hetjum – fólki með
ofurmannlega eig-
inleika. Gunnar á
Hlíðarenda átti að
geta hoppað mann-
hæð í herklæðum,
Jesús var sagður geta
breytt vatni í vín og
hver hefur ekki heyrt um Súper-
mann sem er allt í senn sætur,
sterkur og getur flogið. Og nú
virðist sem íslenskum náms-
mönnum sé ætlað að slást í hóp
með ódauðlegum hetjum heimsins.
Fyrir skömmu voru undirrit-
aðar nýjar úthlutunarreglur LÍN
þar sem kveðið er á um að fram-
færsla námsmanna verði ekki
hækkuð um krónu. Framfærslan,
100.600 kr., er þriðjungi lægri en
atvinnuleysisbætur og töluvert
undir fátæktarmörkum (m.v. mið-
gildi tekna í árslok 2008). Stúd-
enter eiga því að lifa á sömu
framfærslu og áætlað var að þeir
gætu skrimt á í ársbyrjun 2008.
Síðan þá hefur matarkarfan
hækkað um 30%, verð á fatnaði og
skótaui um tæp 23%, á hús-
gögnum hefur orðið um 24%
hækkun og allt hækkar þetta enn.
Leiga á stúdentagörðum hækkar í
samræmi við vísitölu og hefur því
hækkað um tæp 12%. Til að kór-
óna þetta allt saman er svo ekkert
tillit tekið til breyttra atvinnuað-
stæðna í hinum nýju úthlut-
unarreglum en þar er gert ráð
fyrir að meðalstúdent hafi um
eina milljón króna í árstekjur.
Nokkuð bjartsýn spá það í þessu
árferði. Ætli einhver sér að lifa á
þeirri upphæð sem stúdentar fá í
framfærslulán verður viðkomandi
hreinlega að geta mettað sjálfan
sig og alla fjölskyld-
una með örfáum rún-
stykkjum og tveimur
silungum á mánuði.
Segjum sem svo að
Jóhanna Sigurð-
ardóttir, forsætisráð-
herra, hygðist leggja
stund á B.A. nám í
kínversku í haust.
Segjum einnig að hún
fengi fulla framfærslu
upp á 100.600 kr. frá
LÍN (þar með hunds-
um við alla tekju-
skerðingu) og að hún
þyrfti ekki að borga bönkunum
kostnað við vexti af fram-
færslulánum. Jóhanna er stál-
heppin stúdína og kemst að á
stúdentagörðum í Skuggagörðum
þar sem leigan er 68.323 krónur.
Það þýðir að eftir húsaleigubætur
á Jóhanna 50.000 krónur þann
mánuðinn. LÍN miðar við að fæði
fyrir einstakling kosti um 895
krónur á dag eða um 28.000 krón-
ur á mánuði. Til samanburðar má
nefna að kostnaður fæðis fyrir
hvern fanga á Íslandi var ríflega
1600 krónur á dag síðastliðið ár
og er stúdent því helmingi spar-
neytnari en einstaklingur í
fangelsismötuneyti samkvæmt
reiknilíkani LÍN. Í mötuneyti HÍ
kostar heit máltíð um 650 krónur
og því ætti Jóhanna einungis 250
krónur eftir fyrir mat þann dag-
inn. Hún yrði að koma með nesti
daglega en það yrði að vera spar-
legt þar sem ódýrasta matar-
karfan kostar nú um 14.000 krón-
ur og fer hækkandi. Tækist
Jóhönnu að halda sig við hin ótrú-
legu matarviðmið LÍN ætti hún
um 22.000 krónur eftir til afnota.
Útgjöld vegna bókakostnaðar í
kínversku, ritfanga og skráning-
argjalda eru um 8.750 krónur á
mánuði á haustönn. Þá á hún eftir
13.250 krónur á mánuði. Jóhanna
tekur ætíð strætó en þar sem
skrúfað hefur verið fyrir Frítt í
strætó verkefnið er líklegt er að
hún borgi 15.000 krónur á ári eða
1667 kr. á mánuði í strætókort.
Eftir mánaðarleg útgjöld standa
því eftir heilar 11.583 krónur sem
Jóhanna getur notað í lækn-
iskostnað, fatnað, menningu og
annað tilfallandi á mánuði. Höfum
hugfast að Jóhanna þarf ekki að
taka yfirdráttarlán hjá bönkunum,
auk þess að fá full framfærslulán
sem nánast enginn fær.
Námsmenn eru stór og fjöl-
breyttur hópur fólks á öllum aldri
með mismunandi sögur og byrðar
að bera. Oft er okkur sagt að það
sé bara rómantískt að vera blank-
ur á námsárunum. Þeir sem það
segja eru tæplega að reyna að lifa
af þeim námslánum sem náms-
mönnum standa til boða í dag. Það
er nefnilega ekkert rómantískt við
að þurfa að steypa sér í skulda-
súpu án nokkurs starfsöryggis að
námi loknu. Það er ekkert róm-
antískt við að skrimta undir fá-
tæktarmörkum. Sama hvaða sam-
félagshóp maður tilheyrir.
Blákaldur veruleikinn er sá að
verði ekkert að gert á næstunni til
að koma til móts við námsmenn
verður menntun að forréttindum
þeirra fáu og útvöldu sem búa yfir
ofurkröftum – eða hafa verulega
loðna vasa!
Námsmenn eru bara menn…
Eftir Bergþóru
Snæbjörnsdóttir » Verið er að fjalla um
hlutskipti náms-
manna á komandi ári en
skv. nýjum úthlut-
unarreglum verður
framfærsla þeirra ekki
hækkuð um krónu á
komandi ári.
Bergþóra
Snæbjörnsdóttir
Höfundur er oddviti Röskvu,
samtaka félagshyggjufólks við
Háskóla Íslands.
ÞESSA dagana er
að renna upp fyrir
þjóðinni hversu alvar-
legar afleiðingar
óheftur markaðs-
búskapur í anda ný-
frjálshyggjunnar get-
ur haft fyrir
almenning. Þjóðin
stendur agndofa
frammi fyrir stærð
skuldavanda sem má
rekja til nokkurra einkaaðila sem
fengu leyfi til að veðsetja hana í
áhættuspili sem endaði illa. Versta
dæmið um fíldirfskuna í banka-
kerfinu eru Icesave-reikningar
Landsbankans og nú liggur fyrir
Alþingi að taka á afleiðingum
hennar.
Ástæða þess að ég söðlaði um
fyrir kosningar og fór úr akademí-
unni yfir í pólitík er fyrst og fremst
sú að ég vildi leggja mitt lóð á vog-
arskálarnar til að tryggja hags-
muni almennings í endurreisn hag-
kerfisins eftir stærsta bankahrun
sögunnar. Afstaða mín til Icesave-
samningsins mótast því öðru frem-
ur af mati mínu á því hvort þjóðin
geti staðið undir þeim skuldbind-
ingum sem samningurinn leggur
henni á herðar. Ef sú er ekki raun-
in verður erfitt að endurbyggja
samfélag okkar með réttlæti og öfl-
ugt velferðarkerfi að leiðarljósi.
Eins ótrúlegt og það hljómar, þá
liggja engir útreikningar á skulda-
þoli þjóðarbúsins Icesave-
samningnum til grundvallar. Til
þess að mæla skulda-
þol þess notast al-
þjóðastofnanir við
tvenns konar mæli-
kvarða. Með öðrum
mælikvarðanum er
greiðslubyrði þjóð-
arbúsins (afborganir
og vaxtagreiðslur til
erlendra lánadrottna)
mælt sem hlutfall af
útflutningstekjum.
Bráðabirgðaútreikn-
ingar benda til þess að
þetta hlutfall verði um
150%. Alþjóðastofnanir eins og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) og
Alþjóðabankinn álíta að fari
greiðslubyrðin samkvæmt þessum
mælikvarða yfir 150% sé hætta á
að þjóðarbúið geti ekki staðið í
skilum á erlendum lánum.
Hinn mælikvarðinn mælir heild-
arskuldir þjóðarbúsins við erlenda
aðila sem hlutfall af vergri lands-
framleiðslu. AGS mat skuldaþol Ís-
lands í nóvember á síðasta ári og
komst þá að þeirri niðurstöðu að
hlutfall heildarskulda þjóðarbúsins
á árinu 2009 yrði um 160%. Í ljósi
þeirra lánasamninga (að Icesave-
samningnum meðtöldum) sem
gerðir hafa verið á þessu ári bendir
allt til þess að hlutfallið sé komið í
240%. Þess má geta að AGS álítur
að hættumörk liggi við 250%, þ.e.
að það sé vísbending um að þjóð
muni ekki geta staðið undir skulda-
byrðinni.
Spurningin sem brennur nú á
mörgum þingmönnum er hvort
samþykkja eigi ríkisábyrgð á 705
milljarða láni innstæðutrygg-
ingasjóðsins. Það er grundvall-
aratriði að þingmenn fái vandaða
útreikninga á skuldaþoli þjóð-
arbúsins og mat á þróun gengis
krónunnar frá Seðlabanka Íslands
til þess að geta svarað þessari
spurningu og greitt atkvæði um
Icesave-ábyrgðina í samræmi við
sannfæringu sína um greiðslugetu
þjóðarbúsins. Frekari geng-
islækkun krónunnar myndi þýða að
greiðslubyrðin af skuldunum yrði
óbærileg. Leiði Icesave-samning-
urinn til greiðsluþrots þjóðarbús-
ins tekur hinn svokallaði Parísar-
klúbbur við Íslandi og aðstoðar
landið við að ná fram samningum
við kröfuhafa um greiðslujöfnuð
og/eða niðurfærslu skulda þjóð-
arbúsins. Ef okkur virðist nú þegar
allt stefna í þá átt, þá er spurning
hvort ekki sé betra að setjast niður
með kröfuhöfum okkar og semja
um 1800 milljarða heildarskuld rík-
issjóðs í stað 2500 milljarða.
Icesave: Þrautalending
eða brotlending?
Eftir Lilju
Mósesdóttur » ...bendir allt til þess
að hlutfallið sé kom-
ið í 240%. Þess má geta
að AGS álítur að hættu-
mörk liggi við 250%, þ.e.
að það sé vísbending um
að þjóð muni ekki geta
staðið undir skuldabyrð-
inni.
Lilja Mósesdóttir
Höfundur er hagfræðingur
og alþingiskona Vinstri grænna.
✝ Jóhanna Péturs-dóttir fæddist á
Hauksstöðum á Jök-
uldal 27. október
1927. Hún lést á Heil-
brigðisstofnun Suð-
urnesja 29. júní 2009.
Foreldrar hennar
voru hjónin Aðal-
björg Jónsdóttir hús-
freyja, f. á Foss-
völlum í Jökulsárhlíð
29. júní 1893, d. 11.
júlí 1950, og Pétur
Friðrik Guðmundsson
bóndi á Hauksstöðum
á Jökuldal, f. þar 30. júní 1879, d.
29. sept 1962. Systkini Jóhönnu
eru Jón, f. 4. mars 1918, Guð-
mundur Haukur, f. 17. mars 1919,
Sigrún, f. 23. mars 1921, Örn, f. 23.
des 1922, Ingimundur, f. 16. júlí
1925, Gréta, f. 23. sept. 1930, og
Dísa, f. 17. júní 1934. Dóttir Péturs
Friðriks og Guðrúnar Bjargar Ein-
arsdóttur, f. 18. nóv. 1893, d. 14.
jan. 1974, var Ingunn, f. 14. sept
1914. Dísa lifir systkini sín.
Jóhanna giftist 24. júní 1955
Steinþóri Þorvaldssyni sjómanni, f.
á Húsavík 28. maí 1932. Foreldrar
hans voru hjónin Þorvaldur Helga-
son Þórðarson, f. 28. ágúst 1909, d.
6. okt. 1939, og Guðrún Jón-
asdóttir, f. 13. feb. 1911, d. 25. jan.
1992. Börn Jóhönnu og Steinþórs
eru: 1) Guðrún Ágústa, f. 5. feb.
1956, maki Hafsteinn Már Krist-
insson, f. 4. maí 1946. Börn þeirra:
a) Steinþór Grétar,
16. júlí 1975, sonur
hans Ásgeir Árni, 7.
júlí 1994. b) Dagný
Helga, f. 24. júlí 1976,
maki Valgarður
Magnússon, f. 3. júlí
1979, börn þeirra
Hafsteinn Smári, f.
11. apríl 1994, Viktor
Freyr, f. 17. nóv.
2001, og Kara Sif, f.
3. maí 2005. c) Jón
Haukur, f. 2. apríl
1981. d) Sunna Björg,
f. 25. maí 1987, maki
Óli Chomtarong Jóhannesson, f.
12. mars 1985. 2) Jón Haukur, f.
22. júlí 1961, d. 8. okt. 1978. 3) Pét-
ur Ásgeir, f. 23. nóv. 1962, maki
Guðrún Jóhanna Þorbjarnardóttir,
f. 13. sept. 1967. Synir hans eru
Sigmar Örn, f. 6. nóv 1982, Þor-
valdur Snær, f. 17. janúar 1987, og
Ársæll Helgi, f. 21. júní 1989. Dæt-
ur Guðrúnar af fyrra hjónabandi
eru a) Aldís, f. 22. okt. 1987, maki
Daníel Örn Stefánsson, f. 12. jan.
1988 sonur þeirra er Tristan Pét-
ur, f. 14. okt. 2008, b) Elísabet, 25.
júlí 1989 og c) Marín Dögg, f. 8.
des 1995. 4) Sigrún, f. 30. apríl
1964, maki William Philip Hom-
merding, 4. ágúst 1948, sonur
hennar er Guðmundur, f. 6. maí
1982.
Jóhanna verður jarðsungin frá
Fossvogskirkju í dag, 6. júlí, og
hefst athöfnin kl. 15.
Elsku besta amma, við kveðjum
þig í dag og minnumst þín í fáum, fá-
tæklegum orðum.
Í lífi okkar allra var það fastur lið-
ur í tilverunni að heimsækja þig og
afa í Grindó. Þetta hefur ekki síður
átt við um langömmubörnin. Þar
gátum við ávallt gengið að því vísu að
fá ástúð, athygli og umhyggju. Við,
þau eldri, lærðum þar að skríða á eft-
ir eðalkisunum þínum, Kleopötru og
Napóleon. Á völtum fótum römbuð-
um við öll á kexskápinn. Eftir því
sem aldur og vit okkar óx fengum við
okkar sess við spilaborðið og lærðum
tíkort, fimm upp og brús. Þú sagðir
okkur sögur um það hvernig lífið var
í „gamla daga“, fórst með ljóð og
lausavísur og hélst að okkur góðum
bókum.
Aldrei gleymdumst við. Fengum
kveðjur og gjafir á afmælum og jól-
um, hrós fyrir góðan árangur jafnt í
skóla sem í íþróttum. Fagnaðir með
okkur öllum merkisáföngum í lífi
okkar. Og árlega skemmtum við
okkur saman á Sjómannadaginn.
Stolt fylgdumst við með því þegar
þið afi, fyrst hjóna á Íslandi, voruð
heiðruð fyrir störf á sjó af Sjómanna-
dagsráði. Já, við vorum stolt af ykk-
ur afa, togarajöxlunum sem fellduð
hugi saman einhvers staðar á djúp-
miðum fyrir 55 árum.
Þitt aðalsmerki var trygglyndi.
Lengi hafðirðu gegnt hlutverki ætt-
arhöfðingjans bæði í þinni ætt og
afa. Höfuðbólið var í Grindó síðustu
áratugina. Þar komu allir í heim-
sókn, hver ættliður eftir annan. Þar
kynntumst við frænkum og frænd-
um á öllum aldri. Og eru þá ótaldir
allir vinir og kunningjar ykkar afa.
Ungir sem eldri áttu þar vísan kaffi-
sopa, veitingar eða gististað. Hug-
takið plássleysi var ekki til í þinni
orðabók; „þar sem er nóg hjartarými
er nóg húsrými“ var mottóið. Þú
varst mannglögg með afbrigðum og
minnið úr stáli. Var nema von að eitt
okkar spyrði eftir Kringluferð í jóla-
ösinni: „Amma, af hverju ertu svona
fræg?“
Lífið skenkti þér bæði góða og erf-
iða hluti. En jafnt í blíðviðri og
brimsköflum stóðstu vaktina með
reisn.
Elsku amma, Guð gefi þér góða
byr inn í næsta heim. Þú lifir áfram í
hjörtum okkar.
Elsku afi, Guðrún, Pétur og Sissa:
Sorgin, er ein af nótunum í hljómkviðu
lífsins.
(A.J.Gordon.)
Við stöndum saman í sorginni.
Fyrir hönd ömmubarnanna,
Dagný Helga.
Elskuleg frænka mín, Jóhanna Pé,
hefur yfirgefið þennan heim og er
vonandi kominn á annan skemmti-
legan stað. Jóhanna var móðursystir
mín og hefur spilað stórt hlutverk í
lífi mínu frá upphafi. Fyrstu 10 ár
ævi minnar bjó ég á Vesturgötunni í
Reykjavík og Jóhanna og hennar
fjölskylda á Bræðraborgarstígnum.
Þá voru samskiptin mjög mikil, Jó-
hanna var að hefja sinn búskap með
Steina og börnin komu hvert af öðru.
Fyrst Guðrún, síðan Jón Haukur, þá
Pétur, síðan kom smá hlé en síðust
kom Sissa litla. Á þessum tíma flutti
fjölskylda alla leið upp í Blesugróf
sem var vissulega nánast upp í sveit
á þessum tíma. Það var heilmikið
ævintýri að koma þangað og fá að
leika sér við Elliðaárnar og fylgjast
með fjárbúskapnum hjá nágrönnun-
um í næsta húsi. Síðar flutti fjöl-
skyldan sig enn ofar í nýbyggt
Breiðholtshverfið og nokkrum árum
seinna var haldið suður með sjó og
fjölskyldan settist að í Grindavík til
frambúðar.
Alla tíð höfum við Jóhanna haldið
góðu sambandi og er það ekki síst
henni að þakka. Hún var með af-
brigðum ættrækin og hefur lagt sitt
af mörkum til að halda okkar að
mörgu leyti sundurlausu fjölskyldu
saman. Hún vildi fylgjast með því
hvað við vorum að bralla og sagði
okkur fréttir af öðrum meðlimum
stórfjölskyldunnar.
Jóhanna var óhemju félagslynd og
hafði gaman af því að „sletta úr
klaufunum“. Hún elskaði að ferðast í
góðum hópi og fór víða um land með
kvenfélaginu í Grindavík eða með
öðrum góðum hópum, t.d. í hús-
mæðraorlof innanlands ellegar að
hún brá undir sig betri fætinum og
skellti sér til útlanda, t.d. fór hún tví-
vegis á Nordisk Forum í góðra
kvenna hópi, fyrst til Noregs og síð-
ar til Finnlands. Jóhanna var vel les-
in og kunni ógrynni af kvæðum og
átti auðvelt með að setja saman vísur
þó hún hafi ekki viljað flíka því. Hún
fór snemma að nýta sér þjónustu
bókasafnanna, bara smástelpa á Ak-
ureyri mætti hún til þáverandi bóka-
varðar, Davíðs Stefánssonar skálds,
sem alla tíð var henni mjög kær. Að
öðrum skáldum ólöstuðum hafði hún
þó hvað mest dálæti á frænda sínum
Hákoni heitnum Aðalsteinssyni frá
Vaðbrekku. Þegar okkar síðasti
fundur var fyrir rúmlega þremur
vikum flutti hún fyrir mig langan
kvæðabálk eftir hann frænda sinn.
Minnar kæru og kátu frænku
verður víða sárt saknað en minning-
in lifir.
Aðalbjörg.
Jóhanna Pétursdóttir