Morgunblaðið - 08.07.2009, Síða 26

26 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. JÚLÍ 2009
✝ Sigríður Thorla-cius fæddist að
Völlum í Svarfaðardal
13. nóvember 1913.
Foreldrar hennar
voru Sólveig Péturs-
dóttir Eggerz og séra
Stefán Kristinsson.
Sigríður ólst upp að
Völlum þar til að hún
flutti til Reykjavíkur
þar sem hún bjó upp
frá því. Systkini Sig-
ríðar voru Pétur Eg-
gerz, f. 10. ágúst 1900,
Kristinn Tryggvi, f. 8.
október 1903, Sæmundur, f. 16.
ágúst 1905, Ingibjörg, f. 31. desem-
ber 1908, Jón Cristinn, f. 29. júlí
1911 og Kristín, f. 8. júlí 1916, þau
eru nú öll látin. Fóstursystir Sigríð-
ar var Unnur Tryggvadóttir, f. 27.
desember 1907.
Sigríður giftist 13. maí 1939 Birgi
Thorlacius, ráðuneytisstjóra í for-
sætis- og menntamálaráðuneytinu, f.
að Búlandsnesi í Suður-Múlasýslu
28. júlí 1913, d. 2. október 2001. For-
eldrar hans voru Ólafur Jón Thorla-
cius, héraðslæknir, alþingismaður
og síðan lyfsölustjóri og Ragnhildur
Pétursdóttir Eggerz Thorlacius.
Sigríður lauk prófi frá Samvinnu-
skólanum árið 1932 og vann við ýmis
verslunarstörf árin 1933-1937. Hún
starfaði hjá Tryggingastofnun rík-
isins frá árinu 1937 til ársins 1942,
var jafnframt þingskrifari auk þess
sem hún starfaði á skrifstofu Alþing-
is. Eftir það vann hún við blaða-
mennsku á Tímanum
og við ritstörf. Hún
var afkastamikill þýð-
andi og vann að gerð
útvarpsþátta. Ritaði
Sigríður eftirtaldar
bækur: Ferðabók,
ásamt Birgi Thorla-
cius 1962, María
Markan, endurminn-
ingar, 1965, Margar
hlýjar hendur, árið
1981 og Saga Banda-
lags kvenna í Reykja-
vík, 1983. Sigríður var
varamaður í borg-
arstjórn Reykjavíkur fyrir Fram-
sóknarflokkinn, og átti sæti í
fræðslu- og félagsmálaráði. Hún var
í fulltrúaráði framsóknarfélaganna í
Reykjavík og í miðstjórn Framsókn-
arflokksins, þá sat hún í blaðstjórn
Tímans. Sigríður var formaður
Kvenfélagasambands Íslands um 8
ára skeið og formaður Nordens hus-
morforbund 1975 til 1980. Hún var
ritstjóri Húsfreyjunnar um árabil.
Sigríður var gerð heiðursfélagi
Kvenfélagasambands Íslands 19.
apríl 1980 og heiðursfélagi Styrkt-
arfélags vangefinna 5. ágúst 1993.
Hún var sæmd riddarakrossi Hinnar
íslensku fálkaorðu 17. júní 1971,
stórriddarakrossi Hinnar íslensku
fálkaorðu 17. júní 1979 og Ridd-
arakrossi Dannebrogs-orðunnar 4.
júlí 1973.
Sigríður verður jarðsungin frá
Bústaðakirkju í dag, 8. júlí og hefst
athöfnin kl. 15.
Ég veit að haustið kemur
með myrkur í fanginu
en þangað til hlusta ég
á sönginn
á nið árinnar,
tala við sólina og hafið
um tímann
og það sem er handan við dyrnar.
(R. F.)
Birgir föðurbróðir minn lést árið
2001, síðastur fjögurra bræðra. Og
nú er Sigríður látin í hárri elli. Birgir
og Sigga – Sigga og Birgir. Í huga
okkar systkinanna úr Austurbæjar-
skólanum voru nöfn þeirra svo sam-
ofin að þau voru yfirleitt ekki nefnd
nema bæði í einu.
Ég man nú ekki lengur hvenær ég
sá Siggu fyrst, en sumarið 1937 vor-
um við, ég og bræður mínir tveir, í
fóstri hjá afa og ömmu á Mímisvegi 8.
Þar var eitt herbergi sem við máttum
varla koma inn í. Það var herbergið
hennar Siggu. Sjálf hefur hún senni-
lega verið komin norður í Svarfaðar-
dal því ekki var hún í herberginu, en
við litum einstöku sinnum þar inn í
fylgd með ömmu, og ég fylltist lotn-
ingu í hvert skipti. Þar var allt svo
fínt. Eitt húsgagn er mér sérstaklega
minnisstætt, dularfullt skatthol sem
ég var viss um að geymdi mikla fjár-
sjóði undir lokinu. Og í bernsku
fannst mér reyndar alltaf eitthvað
dularfullt og hátíðlegt við þessa
frænku mína. Já, hún var líka frænka
mín, því að þau hjón voru systrabörn
þótt þau kynntust ekki fyrr en bæði
stunduðu nám í Samvinnuskólanum.
Birgir gegndi alla tíð annasömu
embætti í stjórnarráðinu, en Sigríður
starfaði mikið að félagsmálum, var
lengi formaður Kvenfélagasambands
Íslands, stundaði blaðamennsku og
var ritstjóri Húsfreyjunnar, svo eitt-
hvað sé nefnt.
Þau hjón ferðuðust talsvert, bæði
innanlands og utan, og voru virðu-
legir fulltrúar lands og þjóðar hvar
sem þau komu. Ég á silkislæðu sem
Sigríður færði mér frá Indlandi og ég
segi gjarnan að hafi verið gjöf frá
Indiru Gandhi. Ekki er ég viss um að
það sé satt, en hitt veit ég að þær
ræddust við hún og Sigga.
Sigríður og Birgir áttu ekki börn,
en börn hændust að þeim og systk-
inabörn þeirra nutu hlýju þeirra og
góðvildar, og síðan urðu þau eins og
afi og amma næstu kynslóðar.
Krakkarnir mínir fengu frá þeim
jólagjafir sem þau vissu alltaf hvert á
land átti að senda.
Nokkru eftir lát Birgis flutti Sig-
ríður í íbúð á Eir í Grafarvogi. Þar
naut hún góðs atlætis og undi þokka-
lega hag sínum. Hún las mikið og
fylgdist með því sem var að gerast í
kringum hana – en auðvitað hund-
leiddist henni stundum. Hvernig átti
annað að vera? Kona sem setið hafði
opinberar ráðstefnur í Naíróbí og
Mexíkó, séð um útvarpsþætti, verið
blaðamaður og þýtt fjölda bóka, átt
sæti í ótal nefndum og ráðum, alltaf
verið virkur þátttakandi í þjóðlífinu
og hafði búið með jafnskemmtilegum
manni og Birgi frænda mínum í
meira en 60 ár?
En nú er langri og farsælli ævi lok-
ið. Við sem enn sitjum heima þökkum
Sigríði samfylgdina og biðjum henni
blessunar á óförnum leiðum.
Kristín R. Thorlacius.
Enginn veit hvað átt hefur fyrr en
misst hefur.
Mikil sómakona er horfin af sviði
samtíðarinnar. Prúðmennsku Sigríð-
ar megum við sannarlega minnast og
þá um leið hins sama í fari hennar
nánustu. Fjölskyldur bræðranna
Birgis og Kristjáns Thorlacius hafa
áratugum saman búið í nánu sambýli
án þess að nokkru sinni hafi þar fallið
styggðaryrði manna á milli. Virðing
og ást á íslenskri tungu í töluðu og
rituðu máli var jafnan í heiðri höfð
hjá þessu fólki. Landið – fjöllin, dal-
irnir, strendur, ár og lækir, sem og
hin lifandi náttúra, hvort heldur er
gróður eða dýr merkurinnar sem og
menningin er á landinu þrífst – allt
þetta mótar hvern einstakling. Sig-
ríður elskaði land sitt og þjóð, það
sem var, það sem er og hún óskaði
æskunni fagurrar framtíðar.
Okkur, sem eftir stöndum, hlýtur
að vera þakklæti ofarlega í huga, en
nú á erfiðum tímum skiptir mestu
máli að allir standi saman, eyði úlfúð
og stappi stáli hver í annan til mann-
dóms á öllum sviðum. Sómi Íslands
er sá minnisvarði, sem okkur ber að
reisa horfnum ástvinum.
Elín Eggerz-Stefánsson.
Sigríði Thorlacius var í blóð borin
höfðingsbragur og reisn svo að eftir
var tekið. En hún var líka hlý og
elskuleg kona og verður okkur öllum
sem hana þekktum og vorum henni
náin ógleymanleg.
Hún var í fararbroddi íslenskra
kvenna síðustu aldar með marghátt-
uðum störfum sínum á vegum ýmissa
kvennasamtaka, auk annars konar
félagsmálastarfa.
Hún var greind og fróð og mjög
bókhneigð og átti því láni að fagna að
halda lestrarsjón til hinstu stundar.
Sigríður hafði mikinn áhuga á rétt-
indamálum kvenna og barna og vann
að því með ýmsum hætti. Áhugasvið
hennar hvað þetta snerti var ekki
eingöngu bundið við Ísland heldur
kynnti hún sér stöðu kvenna í
vanþróuðum löndum, einkum Afríku.
Þegar ég kynntist henni fyrst laust
eftir árið 1960 var hún sem blanda af
heimavinnandi húsmóður og útivinn-
andi framakonu. Hún vann sleitu-
laust heima við þýðingar, bóka- og
greinaskrif á milli þess sem hún sótti
fundi ýmissa félagasamtaka. Af fjöl-
mörgum þýðingarstörfum hennar
má ég til með að minnast á Ævin-
týrabækur Enid Blyton sem hún
þýddi en á mínum uppvaxtarárum
biðu allir krakkar spenntir fyrir hver
jól að fá í hendur nýja Ævintýrabók.
En staða hinnar heimavinnandi
húsmóður stóð hjarta hennar nær
enda tók hún virkan þátt í starfi hús-
mæðrasamtaka og kvenfélaga bæði
hérlendis og annars staðar á Norð-
urlöndum.
Þau Birgir ferðuðust mikið saman
bæði utanlands og innan og fóru í
löng ferðalög um hálendi landsins
löngu áður en slíkar ferðir komust í
tísku.
Birgir þurfti starfs síns vegna oft
að vera fulltrúi Íslands við opinberar
athafnir erlendis. Fór Sigríður
stundum með honum í slíkar ferðir
og varð maður þess oft var að til þess
var tekið hve glæsileg hjón væru þar
á ferð.
Þau giftu sig árið 1939. Ástríkara
hjónaband var vart hægt að hugsa
sér og voru þau sem nýtrúlofuð þar
til hann lést árið 2001.
Þau höfðu oft sagt um andlát sitt
að áreiðanlega yrði stutt á milli
þeirra, þau væru jafnaldrar og hefðu
alla tíð fylgst að. Var ekki laust við
það að Sigga yrði dálítið undrandi
eftir því sem tíminn leið hve dróst að
kalla hana á fund Birgis.
Stórt skarð er höggvið í samstæða
stórfjölskyldu við andlát hennar.
Svala Thorlacius.
Svo er því farið:
Sá er eftir lifir
deyr þeim sem deyr
en hinn dáni lifir
í hjarta og minni
manna er hans sakna.
Þeir eru himnarnir
honum yfir.
Þannig kveður ljóðskáldið ágæta,
Hannes Pétursson í ljóði sínu „Þú
gekkst mér við hlið“. Ég man eftir
Sigríði frænku minni eins lengi og ég
man eftir sjálfri mér. Þær systur
Ingibjörg, Sigríður og Unnur fóstur-
systir þeirra voru aufúsugestir á
mínu gamla heimili á Siglufirði. Þeim
fylgdi ætíð gleði, vinátta og frænd-
semi góð. Brúðumæður fengu gjafir í
búin sín og enn er verið að nota
brúðusæng sem Bolla frænka saum-
aði handa mér. Þegar ég horfi á
þessa hluti hlýna mínar gömlu
hjartarætur og ég minnist svo
margra góðra stunda úr minni frum-
bernsku.
Tíminn leið og þar kom að að ég
var send í sumardvöl að Völlum.
Fyrst kom ég þar með foreldrum
mínum og bað föður minn að gæta sín
„ að stíga ekki á blómin í stóra blóma-
garðinum“, sem auðvitað var heima-
túnið í allri sinni litadýrð með sól-
eyjum, fíflablómum og rauðu
hundasúrunni. Síðast var ég þar sól-
arsumarið mikla árið 1939.
Alltaf kom Sigga frænka norður að
Völlum en þetta sumar kom hún með
sínum góða eiginmanni, Birgi
Thorlacius. Nú eru liðin sjötíu ár frá
þessum dögum en þrátt fyrir það eru
þeir enn svo ljósir í mínu minni.
Seinna sótti ég skóla til Reykjavík-
ur og var þar í skjóli þeirra hjóna.
Tíminn líður og ég eignast mitt
eigið heimili og börn og enn er til
hjartahlýja og vinátta öllum þeim til
handa. Áhugi fyrir öllum þeirra
þroska og áhugamálum, glaðst var
með börnunum yfir sigrum þeirra
smáum sem stórum og samúð og
huggun þegar á bjátaði.
Sigga frænka var frænka af bestu
tegund sem gaf öllum þessa notalegu
hlýju hvar sem hún fór og hverjum
sem hún mætti á sinni löngu lífsleið.
Öllum sýndi hún áhuga, allir voru
jafnir í hennar huga, falleg fram-
koma í orði sem í athöfnum var henn-
ar aðalsmerki.
Sigríður var öllum þakklát, ekki
hvað síst öllu því góða fólki sem ann-
aðist hana þegar aldurinn færðist yf-
ir og heilsu fór að hraka.
Börnin, barnabörn og frændur úr
Bólstaðarhlíðarhúsunum voru henn-
ar auðfúsu hjálparhellur og litlu
börnin þeirra hennar gleðigjafar.
Enginn skyldi gleyma því fallega
sambandi er þær áttu alla tíð, svil-
kona hennar og vinkona þar sem Að-
alheiður Thorlacius var, þær studdu
hvor aðra, ekki síst þessi síðustu ár.
Trúlega hefði Sigga frænka okkar
allra viljað að allir frændur og vinir
fengju kveðju sem árið 2002 kom á
afmæliskorti og var hennar uppá-
haldsvers. Með þeim orðum Herdís-
ar skáldkonu Andrésdóttur kveð ég
frænku mína, Sigríði Stefánsdóttur
Thorlacius, og veit að Guð minn hef-
ur þegar kveikt hjá henni sitt helga
bjarta ljós.
Lækkar lífdaga sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
Með þökk fyrir að ganga með mér
langa leið.
Stefanía María Pétursdóttir.
Þau fæddust í íslenskri sveit, á
fyrri hluta tuttugustu aldar, Sigga
fyrir norðan, Birgir afabróðir minn
fyrir austan. Þau kynntust í bæ sem
breyttist í borg, og hún gleymdi aldr-
ei deginum þegar hún sá hann fyrst.
Hann var í svo fallegum pokabuxum.
Á 62 árum varð hún honum einu sinni
reið. Út af gardínum. Þau voru nýgift
og blönk og unnu mikið. Sigga kom
seint heim og var úrvinda, Birgir var
sofnaður og hafði dregið gardínudul-
una sem hékk fyrir glugganum svo
illa fyrir að hún hékk í henglum. Það
fauk í Siggu. Svo sá hún að sér, það
var ekki gæfulegt að reiðast út af
smámálum. Þannig varð það. Þau
voru ekki alltaf sammála en það
skipti ekki máli. Sigga og Birgir rif-
ust aldrei.
Þau ferðuðust saman um landið og
heiminn og vinguðust við alls kyns
fólk. Skoðuðu framandi fyrirbæri og
keyptu skrítna gripi. Hittu konunga
og forseta, skrifuðu og þýddu bækur,
söfnuðu frímerkjum, svöruðu mörg
hundruð útlendum börnum sem
skrifuðu íslenska jólasveininum. Þau
keyptu fyrstu tönnina sem losnaði í
okkur krökkunum, lærðu spænsku af
vikublöðum, sögðu æsandi sögur af
snákum og betlurum og alls kyns
skrítnu fólki sem þau höfðu kynnst.
Þau lásu allt sem þau komust yfir,
tíndu bláber og fallega steina, skrif-
uðu í blöð og spiluðu við okkur lúdó
og myllu. Þau kenndu okkur að
synda, fylgdust með smáfuglunum,
spjölluðu tímunum saman við fólkið í
heita pottinum, borðuðu greip, egg
og geitaost á hverjum morgni, fengu
sér djúpsteikta kjúklingabita og
franskar eða Hlöllabát þegar þannig
lá á þeim.
Einhvern tímann sagði Sigga mér
af hverju þau keyptu sér aldrei upp-
þvottavél. Stundum var mikið að
gera og þau höfðu lítinn tíma. En þau
hjálpuðust alltaf að við að vaska upp
og nýttu tímann til að tala saman.
Þannig hafði það alltaf verið og
óþarfi að breyta því þó hægst hefði
um. Þetta var þeirra tími. Þannig
voru Sigga og Birgir. Þau nýttu tím-
ann og lífið vel.
Þau voru ástfangin þar til yfir
lauk. Það var „glimt í øjnene“ þegar
hann horfði á hana. Þau sátu hlið við
hlið, hann lagði hönd sína á hennar.
88 ára og enn skotinn í konunni sinni.
Og hún í honum. Þegar Birgir var
kominn á spítalann og vissi hvað
beið, sagði hann Siggu það ekki,
hann vildi ekki valda henni áhyggj-
um. Við sátum hjá honum alla daga
og skiptumst á sögum eða lásum.
Eftir að hann fór var hún í myrkri í
langan tíma, sagði hún mér seinna.
Svo gat hún það ekki lengur, þannig
er ekki hægt að lifa. Hún skrifaði sig
frá myrkrinu en beið þess að fá að
hitta hann aftur.
Nú eru þau aftur saman og við hin
þurfum að varðveita það sem Sigga
og Birgir vissu og ræktuðu. Að gard-
ínur og uppþvottavélar eru aukaat-
riði. Það sem máli skiptir er tíminn
sem við eigum og fólkið sem við eyð-
um honum með.
Ragnhildur Hrefna Thorlacius.
Með Sigríði Thorlacius er gengin
mikilhæf og merkileg kona, sprottin
úr rammíslenskum jarðvegi og ættuð
úr miklu menningarumhverfi,
prestssetrinu á Völlum í Svarfaðar-
dal. Ég var svo lánsöm að kynnast
henni fyrir mörgum árum, er við átt-
um saman sæti í útgáfunefnd tíma-
ritsins Húsfreyjunnar allt frá árinu
1956. Síðar tengdumst við hálfgerð-
um fjölskylduböndum, okkur báðum
til hinnar mestu ánægju.
Það fór ekki framhjá neinum er
henni kynntist að með henni bjó góð
greind og vandaður persónuleiki.
Það var lærdómsríkt að sitja með
þeim á ritnefndarfundum, henni og
Svöfu Þorleifsdóttur, kennara og
fyrrum skólastjóra, að ógleymdum
hinum ágætu ritnefndarkonum öðr-
um er sátu þar á fyrri árum þessa
ágæta tímarits. Svafa var ritstjórinn,
en allar bjuggu yfir ótal hugmyndum
um hvað þarflegt væri að lesa fyrir
íslenskar húsmæður. Mjög góður
andi, samheldni og ósérhlífni ríkti í
þessari ritnefnd. Allar voru fúsar að
setjast niður og skrifa eða þýða
greinar sem mættu gera blaðið
menningarlegt og áhugavert fyrir
lesendurna, kvenfélagskonurnar út
um landið. – Síðar tók Sigríður svo
við ritstjórninni af Svöfu, og þá naut
hún sín enn betur með sína skynsemi
og viturlegu tillögur.
Ekki leið á löngu þar til Sigríður
var orðin formaður Kvenfélagasam-
bands Íslands og gegndi því starfi
lengi með miklum ágætum. Þar lagði
hún stuðning sinn og styrk að mörg-
um framfaramálum sem þá var bar-
ist fyrir, og náðu fram að ganga fyrir
atbeina hinna dyggu félagskvenna
KÍ. En áður hafði Sigríður lagt hug
og hönd að því að stofna og halda
uppi starfi Styrktarfélags vangef-
inna, sem hafði þá þegar komið
mörgum góðum málum áleiðis – til
hagsbóta fyrir þá sem þar áttu um
sárt að binda.
Sigríður var víðlesin og margfróð
og sagði skemmtilega frá svo unun
var á að hlýða, og frásögn hennar öll
bar vitni um hennar sterku persónu,
eðlislægu greind og heilbrigðu skyn-
semi. Þau hjónin Birgir og hún voru
samstillt og samtaka um allt sitt líf,
og margt mátti af þeim læra. Þau
voru glettin og gamansöm í tali og
samtaka í því að láta vinum sínum og
gestum líða vel í návist sinni, og þess
vegna er svo margs góðs að minnast,
svo margar ánægjustundir að þakka
þeim.
Hin síðari árin eftir að Birgir
kvaddi hefur Sigríður dvalið á Eir og
notið þar góðs atlætis. Hún undi sér
löngum við lestur góðra bóka, fékk
senda kassa frá bókasafninu í hverri
viku. Ætíð var hún hress i bragði og
bar sig vel er gesti bar að garði og
átti uppbyggjandi umræður um það
sem hún hafði lesið eða heyrt. Það
var því jafnan ánægjulegt og fróðlegt
að heimsækja hana þótt aldurinn
færðist yfir. Frændbörn hennar og
fornir vinir voru tíðir gestir og hugs-
uðu vel um gömlu konuna. Aðeins
nokkrar síðustu vikurnar þurfti hún
að dvelja á spítala. Hún lætur eftir
sig söknuð og ljúfar minningar
þeirra fjölmörgu vina og vanda-
manna sem fengu að njóta skemmt-
unar hennar og andlegu auðlegðar á
langri ævi.
Sigríður Kristjánsdóttir.
Miðvikudaginn 8. júlí verður borin
til hinstu hvílu heiðurskonan Sigríð-
ur Thorlacius, en hún lést í Reykja-
vík 29. júní sl.
Störf kvenfélaganna á Íslandi og
kvenfélagskvenna voru henni afar
hugleikin ásamt öðrum réttindamál-
um kvenna. Hún gerði sér grein fyrir
mikilvægi kvenfélaganna í flóru
landsins, og því mikla líknar-og
menningarstarfi sem þau hafa staðið
fyrir.
Hún hefur á sinni lífsgöngu sinnt
fjölmörgum trúnaðarstörfum fyrir
Sigríður Thorlacius