SunnudagsMogginn - 08.11.2009, Blaðsíða 54

54 8. nóvember 2009
F
yrsta opinbera listasafnið reis upp úr rústum
frönsku byltingarinnar árið 1793, þegar alþýð-
unni var loks hleypt að listaverkaeign Lúðvíks
sem komið var fyrir í Louvre. Upp frá því hefst
líka hin eiginlega skrásetning listasögunnar sem er
viðhaldið í dag og fjallar í raun um þróun liststefna og
listamanna.
Listasafn Íslands var stofnað 91 ári síðar í Kaup-
mannahöfn en komst ekki í hús fyrr en 1951 og deildi
þá þaki með Þjóðminjasafni Íslands. Listasafn Íslands
er nútímalistasafn og eins og nútímalistasafni sæmir
beygir það sig undir vissa píramídabyggingu hnatt-
væddrar listasögu þar sem frumkvöðlum liststefna er
skipað í hásæti og þeir sem á eftir fylgja verma neðri
sæti í tröppugangi píramídans. Íslenskir nútíma-
listamenn eru auðvitað ekki ofarlega í slíkri listasögu,
enda gegna þeir umfram allt hlutverki í staðbundinni
listasögu sem nokkurs konar staðgenglar fyrir frum-
kvöðlana í þeirri hnattvæddu.
Svavar Guðnason telst til undantekninga á þessu þar
sem hann er blóðborinn frumkvöðull í norrænum ab-
strakt expressjónisma og sýndi ásamt Cobra-hópnum,
þótt hann hafi reyndar aldrei sýnt á Cobra-sýningum.
Hann var samferðamaður Cobra og eyrnamerktur sem
slíkur. Fyrir þá sem ekki vita þá var Cobra-hópurinn
samsettur af abstraktlistamönnum frá Kaupmannahöfn
(Co), Brussel (Br) og Amsterdam (A), en Svavar bjó um
þetta leyti í Kaupmannahöfn.
Svavar mundi nú halda upp á aldarafmæli sitt í nóv-
ember ef hann væri enn á lífi og hefur það þótt tilefni
til almennilegrar kynningar á listamanninum fyrir
nýjar kynslóðir listunnenda því um helgina síðustu var
opnuð viðamikil yfirlitssýning á verkum hans í Lista-
safni Íslands og spannar hún allt frá fyrstu ab-
straktmyndum hans á árum síðari heimsstyrjald-
arinnar, þegar listamaðurinn hóf fyrst að gera tilraunir
með óhlutbundin form í málverki. Eins og algengt var
með abstraktlistamenn í þá daga kaus Svavar að nota
tungutak tónlistarinnar til að minna okkur á að form
og litir gegndu samskonar hlutverki í málverki og
taktur og tónar gera í tónverki og titlaði verk sín
Komposisjón, Intermezzo og þar fram eftir götunum.
Einnig ber nokkuð á svokölluðum Fúgumyndum á
stríðsáratímabilinu sem jafnframt vísa til tungutaks
tónfræðinnar.
Eftirstríðsmálverk Svavars einkennast af upplausn
formsins og titlar vísa nú til náttúrumynda, Íslandslags
og gullfjalla. Efnistökin eru áræðin og hefur Svavar
einstakt lag á að skapa dýpt á tvívíðum fleti með efn-
inu einu.
Um skeið leitar listamaðurinn á náðir strangflat-
arlistar en fer þó aldrei alla leið í blákalt konkret-
málverk. Í sal 2 má reyndar sjá nokkrar pastelmyndir
sem ná að þeim mörkum en náttúrumyndin er samt
aldrei langt undan og í sama sal hanga málverk sem
einkennast af hvössum formum sem vísa til jökla-
landslags, ljósbrots og ýmiskonar undra náttúrunnar,
þannig að tengslin við guðs græna eru nokkuð skýr.
Í sal 1, stærsta salnum, hanga málverk frá sjöunda
áratugnum og upp úr. Þar ber Veðrið hvað hæst, en
það er eina málverk Svavars í „Amerískri“ stærð.
Veðrið er í eigu Árósaháskólans í Danmörku þannig að
Íslendingar hafa takmarkaðan aðgang að því og þess
vegna er mikill fengur að fá það til landsins. Þetta er
yfirþyrmandi verk, form flæða um flötinn og litir neita
að staðsetja sig heldur hverfast um í einhverju brjál-
æði. Margar minni mynda Svavars gefa Veðrinu samt
ekkert eftir og því ástæðulaust að skipta sýningunni
niður eins og í fegurðarsamkeppni, enda yfirlitið í
heild sinni skilmerkilega uppsett eftir tímatali og stíl
eða stílbrotum.
Frábær sýning og ómissandi fyrir alla þá sem vilja
kynnast verkum eftir listmann sem á sæti í efstu þrep-
um píramídans.
Í efstu
þrepum
píramídans
Myndlist
Svavar Guðnason – Yfirlitssýning
bbbbb
Opið alla daga nema mánudaga frá kl. 11-17. Sýningu lýkur 3.
janúar, 2010. Aðgangur ókeypis.
Jón B.K. Ransu
Hluti Veðursins eftir Svavar Guðnason en verkið er í eigu Árósaháskólans í Danmörku. „Þetta er yfirþyrmandi verk, form
flæða um flötinn og litir neita að staðsetja sig heldur hverfast um í einhverju brjálæði,“ segir í dómnum.
Helgin mín verður æsispennandi ferðalag á vit listagyðjunnar á
Unglist listahátíð ungs fólks þar sem ungt fólk og listsköpun þess
verður í aðalhlutverki. Ég ætla að byrja á að fara á ljósmyndasýn-
ingu hjá Birtu Rán í Hinu Húsinu á föstudaginn og að því loknu fá
mér góðan skammt af rokki beint í æð á tónleikum í Hinu Húsinu
um kvöldið. Kaffi Rót verður minn staður á laugardaginn því að
þar ætla ég að mæta á Freyðandi kaffi kl. 13 þar sem nemendur frá
Klassíska listdansskólanum ætla að gefa okkur forsmekk af því
sem koma skal á danssýningu Unglistar á sunnudeginum í Borg-
arleikhúsinu. Ég er voða heit fyrir að reyna að skreppa í millitíð-
inni á opnun hjá Davíð Erni myndlistarmanni í
Hafnarborg en um kvöldið ætla ég síðan pott-
þétt að skella mér aftur á Kaffi Rót á Bít á blást-
ur sem er tónlistarhlaðborð sem svignar undan
kræsingum; jazz, spuni, bræðingur og allskonar
tilraunir í gangi. Vakna eldhress á sunnudags-
morgni og set mig í dansgírinn og skunda í
Borgarleikhúsið kl:14:00, þar ætla ég að
dansa inni í mér um leið og ég horfi á
upprennandi dansara landsins svífa
um sviðið. Helginni ætla ég síðan að
ljúka á ljúfum klassískum nótum í
Norræna húsinu þar sem efalaust
verða fram borin metnaðarfull sí-
gild verk ásamt öðru nýmeti. Svíf
síðan inn í draumalandið þar sem
mig á efalaust eftir að dreyma um
allan þann frábæra mannauð sem við
eigum hérna á Íslandi og gefur okkur
endalaust af orku sinni og sköp-
unarkrafti. Fullkomin helgi.
Helgin mín Ása Hauksdóttir deildarstjóri
menningarmála hjá Hinu húsinu
Alsnægtaborð
listanna
Lesbók
Þ
að er vel fundið til hjá Listasafni ASÍ að halda
stóra sýningu á svoldið gleymdum verkum
Gunnfríðar Jónsdóttur en hún var fyrsta ís-
lenska skúlptúrlistakonan sem vann hér-
lendis. Nína Sæmundsdóttir, fyrsta íslenska skúlp-
túrlistakonan, starfaði erlendis eins og Gerður
Helgadóttir. Gunnfríður var eiginkona Ásmundar
Sveinssonar og byggði með honum hús það sem nú
hýsir Listasafn ASÍ. Þegar þau skildu og skiptu húsinu
á milli sín þá fékk Gunnfríður í sinn hlut Gryfjuna
sem var vinnustofa hennar ásamt íbúðarherbergjum
hússins.
Gunnfríður var sjálfmenntuð að mestu leyti en
fyrsta höggmynd hennar Dreymandi drengur ber
þess skýr merki að hún þekkti ekki síður til impress-
jónískra verka Rodins en klassískra höggmynda eftir
að hafa búið erlendis í tíu ár. Gunnfríður er í þeirri
undarlegu stöðu að vera brautryðjandi hvað varðar
starfsval kvenna um leið og hún þótti íhaldssöm og
gamaldags innan þess listheims sem kenndi sig við
framúrstefnu og afstrakt list. Þetta var þó gjarnan
staða margra listkvenna um allan heim og átti að
hluta skýringu sína í því að loksins þegar konum stóð
til boða að mennta sig í listaakademíum þá var aka-
demísk list komin úr tísku. Það var þó ekki hægt að
brjóta grunnlögmál listarinnar nema að hafa fulla
þekkingu á grunneigindum hennar.
Þetta viðhorf kemur fram í texta um sýninguna en
þar er tekið fram að heilmynd Gunnfríðar af nakinni
stúlku sýni vel að hún ráði við að móta mannslíkam-
ann í réttum hlutföllum. Þetta virðist þurfa að koma
fram svo fólk álíti ekki sem svo að trúarlegu stílfærðu
myndirnar hennar séu næfar vegna þess að þar er
vikið frá klassískum hlutföllum.
Á sýningunni má heyra viðtöl Steinunnar Helga-
dóttur við ýmsa aðila sem þekktu til Gunnfríðar og
dýpkar það myndina sem við gerum okkur af henni.
Auðvelt er með hjálp sýningarstjórans, Kristínar G.
Guðnadóttur, og ímyndunaraflsins að fara nokkra
áratugi aftur í tímann og sjá Gunnfríði fyrir sér í
Gryfjunni hvort heldur er að sauma fatnað eða móta
höggmyndir. Höggmyndir Gunnfríðar eru einlægar,
stórbrotnar og þjóðernislegar, dýrmætur hluti ís-
lensks myndlistaarfs sem fela í sér sögu um menn-
ingarleg átök sem áttu sér ákveðna samsvörun annars
staðar í Evrópu.
Ögrandi og
íhaldssamt
Myndlist
Gunnfríður Jónsdóttir: höggmyndir, yfirlitssýning
bbbmn
Listasafn ASÍ Freyjugötu
Sýningin stendur til 15. nóvember. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 13-17. Aðgangur ókeypis.
Brjóstmyndir Gunnfríðar af nágrönnum og vinafólki,
sýndar í Gryfjunni sem var vinnustofa hennar.
Þóra Þórisdóttir