Organistablaðið - 01.09.1972, Qupperneq 17

OrgeliS verSur hljóSfœri kirkjunnar.
'Það er engum vafa undirorpið, að orgel Pippins litla og Ludvigs
guðhrædda, voru eingöngu veraldleg liljóðfæri og notkun þeirra
tengd hinu konunglega glæsilífi.
Ekki er vitað, hvenær orgelið komst inn fyrir veggi kirkjunnar.
Skömmu eftir þá sögulegu atiburði, sem getið hefur verið um, var
skyndilega farið að tala um kirkjuorgel í heimildum og svo undar-
legt sem það kann að virðast, hverfa ummæli um hið veraldlega
orgel að fullu næstu Jrrjár aldir. Orsa'kir þessara umskipta vcrða
aðeins ráðnar af Iíkum.
Vafalaust hefur Georg prestur skilað kunnáttu sinni áfram og
'J>á auðvitað til þeirra manna, sem ihöfðu næga Jrekkingu og lær-
dóm til að geta unnið slíkt nákvæmnisverk, að smíða orgelpípur og
stilla J>ær eftir ákveðnum tónskala. Það hlýtur að' hafa verið þessum
mönnum, sem auðvitað voru munkar, mikil freisting að taka J)etta
merkilega hljóðfæri í þjónustu klaustranna og flest bendir til þess,
að ]>ar hafi saga kirkjuorgelsins hafizt. Varla er J>að tilviljun, að
fyrstu skrifuðu heimildirnar um notkun orgelsins í guðs]>jónustu eru
'komnar frá klaustrunum. Þær eru frá 10. öld.
Árið 915 stofnaði greifi einn, Atton að nafni, 'klaustur til dýrðar
heilögum Appoloniusi og gaf ]>ví orgel ásamt öðrum dýrgripum.
Um svipað leyti gaf heilagur Dunstan, sem síðar varð erkibiskup af
Kantaraborg, orgel til klaustursins í Malmesburry. Skv. áletrun, sem
fylgdi orgelinu, var hverjum þeim, er gerði tilraun til að fjarlægja
J>að hótað hannfæringu. Þetta orgel var gefiö til minningar um heilag-
an Aldhelm (640—709), en hann ihafði þráfaldlega getið um orgel
í ritum sínum. Sögulega staðfestar heimildir geta um orgel í klaustr-
mmm St. Ulrich i Augsburgh (1060), Wittenberg (1077) og Cora
við Salerno (1092). Þessi þróun orgelsögunnar gerðist norðan Al]>-
anna, langan veg frá Róm og um leið langan veg frá hæstu yfir-
völdum kirkjunnar, sem voru enn sem fyrr fjandsamleg allri hljóð-
færatónlist.
Árið 873 fór Jó’hannes páfi VII. fram á það við Hanno von Freising,
erkibiskup í Bayern, að hann útvegaði orgel og góðan organista til
Rómar, þar sem slíkt 'hljóðfæri væri sérlega heppilegt til tónlistar-
kennslu. Þetta gefur vísbendingu um að orgelið hafi ]>okast inn
fyrir veggi kirkjunnar eftir Iþeirri leið.
Því miður eru skriiflegar heimildir um útbreiðslu orgelsins á 10.
ORGANISTABI.AÐIÐ 17