SunnudagsMogginn - 20.12.2009, Qupperneq 52

52 20. desember 2009
E
in merkilegasta bókaútgáfa á Íslandi snýr að út-
gáfu Lærdómsrita Bókmenntafélagsins. Orðið
„lærdómsrit“ hefur á sér ögn þunglamalegan og
virðulegan blæ og það er engin léttúð í kringum
þessa útgáfu, þótt hún sé vissulega skemmtileg. Allt sem
víkkar sjóndeildarhringinn er nefnilega skemmtilegt á
sinn hátt og fróðlegt. Svo er það nú þannig að fyrir þá sem
hafa einlægan vilja til að kynnast verkum Aristótelesar,
Ciceros, Platóns og Voltai-
res, svo nokkur nöfn séu
nefnd af handahófi, þá er
útgáfa Lærdómsritanna að-
göngumiði að heimspeki-
legum fjársjóði.
Útgáfa ritraðarinnar
hófst árið 1970 og ritin eru
orðin vel yfir sjötíu talsins.
Ekkert hefur heyrst af
sölutölum en vel má ímynda sér að einhver hópur lesenda
fylgist sérstaklega vel með þessari útgáfu. Lesendahóp-
urinn er þó kannski ekki ýkja stór því Lærdómsritin lenda
ekki á metsölulista en þau lenda í bókasafni þeirra sem
bera virðingu fyrir klassíkinni.
Innihald bóka skiptir vitanlega öllu en það má alveg
hrósa útliti þeirra. Lærdómsritin eru smekklega hönnuð,
án alls prjáls, kápurnar virðast næstum því segja manni að
það sé mikil dýpt í einfaldleikanum. Svo hljóta allir sannir
bókasafnarar að vita að það er sérstök ánægja sem fylgir
því að safna góðum bókum í sömu ritröð sem mynda
samræmda heild í bókahillunni. Það er allt í lagi að bækur
taki sig vel út í bókahillunum. Innihaldið skiptir vitanlega
mestu, alveg eins og persónuleiki manna skiptir meira
máli en útlit þeirra, en það er ekkert verra að yfirborðið sé
líka nokkuð þokkalegt.
Ár hvert hugsa aðdáendur þessara rita með sér: Hvað
skyldi manni verða boðið upp á í ár? Þetta ár hefur verið
býsna gott. Sérstök ánægja er að lesa ritgerðasafn hins
gáfaða og skarpskyggna George Orwell, Stjórnmál og
bókmenntir. Krufningu á hinum eilífa Shakespeare er að
finna í Shakespeare á meðal vor eftir Jan Kott, sem kall-
aður hefur verið heimspekingur leiklistarinnar og svo eru
Rússa sögur og Igorskviða, klassík frá Rússlandi, í þýð-
ingu Árna Bergmann. Að endingu skal nefnd bókin Cicero
og samtíð hans eftir Jón Gíslason. Allt eru þetta bækur
sem gera lesandann fróðari en hann var fyrir. Eins og al-
kunna er gildir slíkt ekki um allar bækur og þess vegna
ber að fagna þessum útgáfum alveg sérstaklega.
Fróðlegur
fjársjóður
Orðanna
hljóðan
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Lærdóms-
ritin lenda í
bókasafni
þeirra sem bera
virðingu fyrir
klassíkinni.
I
ndlandi er oft lýst sem landi andstæðna; annars
vegar fátækt og fáfræði og hins vegar vel stæð og ið-
in millistétt sem vinnur við forritun og símsvörum.
Að frátöldum fréttum af trúarágreiningi og átökum
virðist allt stefna til betri vegar, allir munu á endanum
komast í álnir og frjálsa hagkerfið blessa þjóðina. Þessi
nauðhyggjulega sýn af Indlandi hefur reyndar látið nokk-
uð á sjá og eins og svo oft áður er það skáldskapurinn sem
birtir okkur aðra mynd og um margt trúverðugri af land-
inu.
Í haust komu út á íslensku tvær bækur sem gefa okk-
ur nokkuð aðra mynd af Indlandi en að ofan er lýst.
Sex grunaðir
Annars vegar er þar bók eftir Vikas Swarup sem sló í gegn
fyrir bók um allsleysingja í Mumbai sem vinnur hæstu
verðlaun í spurningakeppni í sjónvarpi.
Í bókinni Sex grunaðir er Swarup á áþekkum slóðum
en í öðrum búningi. Sagan er í raun sakamálasaga, en
hryggjarstykki hennar er ekki glæpurinn sem slíkur eða
lausn fléttunnar, heldur miklu frekar líf þeirra sem flækj-
ast í málið, hinna grunuðu, og um leið er Swarup að sýna
okkur nýstárlega mynd af fátækt, sjálfsvígssprengju-
mönnum og ámóta sem við annars sjáum bara í gegnum
vestræn sjóngler. Líkt og í Viltu vinna milljarð er róm-
antískur blær yfir frásögninni; Swarup virðist vongóður
þrátt fyrir ömurleikann sem er svo víða að finna í heima-
landi hans – hann hefur trú á manninum.
Hvíti tígurinn
Annað er upp á teningnum hjá Aravind Adiga, höfundi
bókarinnar Hvíti tígurinn sem kom út fyrir stuttu. Sögu-
persóna þeirrar bókar, pilturinn Balram, er gáfnaljós
þorpsins og nógu gáfaður til að átta sig á því að ef þú vilt
koma ár þinni fyrir borð þá er eins gott að leggja á hilluna
allar hugmyndir um heiðarleka og ósérhlífni. Eins og
Adiga lýsir Indlandi er það algert hákarlasamfélag þar sem
stöndug yfirstétt nærist á allsleysingjunum á botninum.
Víst skiptast þjóðfélög um allan heim upp í þá sem eiga
mikið og þá sem eiga lítið, en á Indlandi Adigas eru það
þeir örfáu sem eiga allt og svo hinir sem eiga ekkert og
munu aldrei eiga neitt nema þeir taki það með valdi – eins
og hann segir í bréfi til forsætisráðherra Kína (í þýðingu Ís-
aks Harðarsonar): „[Þ]ótt indverska þjóðin hafi ekki
drykkjarvatn, rafmagn, holræsakerfi og almenningsfar-
artæki, og hafi ekki tamið sér hreinlæti, aga, kurteisi og
stundvísi, þá eigum við frumkvöðla. Í þúsundatali.“
Aravind Adiga hefur verið gagnrýndur fyrir þá mynd
sem hann gefur af Indlandi og víst er ekki mikil von í henni
og sú rómantík sem maður greinir hjá Swarup er víðs
fjarri, en hún er óneitanlega sannfærandi í kaldranalegri
kímni sinni og óumflýjanlegri grimmd og ekki síst þeirri
mynd sem dregin er upp af indverskum frumkvöðli sem
þarf ekki bara að gefa góða hugmynd og trúa á þá hug-
mynd því hann þarf líka að vera samviskulaus, eða í það
minnsta ekki láta samviskuna þvælast of mikið fyrir sér.
Napur sannleikur
Sú mynd sem dregin er upp af Indlandi í skáldsögum eftir þá Vikas
Sawarup og Aravind Adiga er nokkru harkalegri en það sem við
annars sjáum af lífinu þar í landi í gegnum vestræn sjóngler.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Á bak við framandleg og jafnvel vinalegt skraut á götum Indlands er oft myrkur veruleiki.
Morgunblaðið/Einar Falur
Lesbók
Óþarfar unnustur
og aðrar
greinar um
íslenskar
bókmenntir
Helga er
mikilvirkur
fræðimaður
sem skrifar um
fjölbreytt efni.
Verkið skiptist
í þrjá hluta
ásamt viðauka. Í fyrsta hluta eru
greinar um kvennabókmenntir, þá er
kafli um miðaldabókmenntir og loks er
safn greina um verk Halldórs Lax-
ness. Í viðauka má finna grein um ritun
ævisögu Halldórs Laxness.
Helga Kress
Geothermal living
Í þessari bók
er fjallað um
fjölþætta
notkun heita
vatnsins á
Íslandi og
hvernig og
hvers vegna
notkunin varð
jafn almenn
og raun ber
vitni. Sérstök áhersla er
lögð á daglegt líf og sundlaugamenningu
landsmanna og heita pottinn. Bókin er
ríkulega myndskreytt. Frábær tækifæris-
gjöf fyrir erlenda vini.
Örn D. Jónsson
Ástin á tímum
ömmu og afa
Bréf og dag-
bækur Bjarna
Jónassonar
kennara,
sveitar-
höfðingja og
samvinnu-
manns í
Húnaþingi
á öndverðri
20. öld
Anna Hinriksdóttir
Vegur minn til þín
Matthías sannar
hér sem aldrei fyrr
hversu fjölhæf-
ur hann er í
efnistökum og
tjáningu. Hann
yrkir nútímaljóð
í hefðbundnum
bragformum, líkt og ekkert sé eðlilegra.
Matthías Johannessen
 Mbl. 20.11.2009 - Einar Falur Ingólfs-
son: „Vegur minn til þín er merkilegt og
hrífandi verk, án efa einn af hátindunum
á ferli skáldsins.”
Valin í hóp bestu ljóðabóka áratugar-
ins að mati álitsgjafa Fréttablaðsins
12.12.2009
H Á S K Ó L A Ú T G Á F A N