SunnudagsMogginn - 28.03.2010, Blaðsíða 10

10 28. mars 2010
L
eikhúsverkið um Rannsóknarnefnd Alþingis hefur fyrir
margt löngu breyst í tragí-kómedíu, en upphaflega
handritið gaf að sönnu tilefni til þess að ætla að í uppsigl-
ingu væri íslenskur harmleikur, að grískri fyrirmynd.
Maður veit eiginlega ekki lengur hvort maður á að hlæja eða gráta
þegar nýjar fregnir berast af útkomudegi skýrslu rannsókn-
arnefndarinnar. Kannski á maður bara að gera hvort tveggja.
Eins og alþjóð veit átti nefndin samkvæmt lögunum að skila
skýrslu sinni hinn 1. nóvember 2009. Það tókst ekki og þá var
stefnt á miðjan janúar á þessu ári. Ekki tókst það vegna andmæla-
réttar og nýja dagsetningin var sett á í lok febrúar. Tveir þriggja
nefndarmanna, þeir Páll Hreinsson og Tryggvi Gunnarsson, héldu
blaðamannafund hinn 25. janúar, þar sem þeir skýrðu frekari tafir.
Með leikrænum tilburðum sagði Tryggvi að hann yrði að við-
urkenna að við gerð þessarar skýrslu hefði hann oft „verið gráti
nær og mjög pirraður yfir því sem maður hefur séð“.
Og Páll sagði í upphafi blaða-
mannafundarins: „Að þau
vandamál sem við erum að
kryfja og gera þjóðinni grein
fyrir skuli vera stærri og um-
fangsmeiri en gert var ráð fyrir í
upphafi er ekki á ábyrgð nefnd-
arinnar. Þetta er vandamál
okkar allra. Ég bið því bæði
þing og þjóð, að sýna okkur
biðlund og veita okkur færi á að
ganga frá skýrslunni.“ Enn var
verkinu ólokið og í febrúarlok
var talað um tveggja til þriggja
vikna viðbótarfrest.
Um miðjan þennan mánuð
hófst síðan nýr þáttur í fars-
anum, eða tragí-kómedíunni,
því þá varð rannsóknarnefndin
bara sambandslaus með öllu og
engar upplýsingar fengust,
ekkert samband náðist við
nefndarmenn, þeir svöruðu ekki skilaboðum og tóku ekki símann.
Þeir voru bara horfnir af yfirborði jarðar. Svo gerðist það um
miðja þarsíðustu viku að tilkynning kom frá nefndinni, í þá veru að
fréttatilkynning yrði gefin út eftir helgi, um það hvenær skýrslan
yrði gerð opinber!
Það gerðist svo síðastliðinn mánudag að fréttatilkynningin sá
dagsins ljós. Skýrslan yrði gerð opinber hinn 12. apríl nk., tæpum
fimm og hálfum mánuði eftir að upphaflegur lokafrestur rann út.
Ekki dettur mér í hug að gera lítið úr því mikla starfi sem nefndin
hefur unnið frá því að hún hóf störf. Vonandi verður atburðarásin
öll í aðdraganda hrunsins sett í skýrt, sögulegt samhengi, sem
hjálpar mönnum að átta sig á því hvað gerðist, hvers vegna og
hverjir báru ábyrgð á því að svo fór sem fór.
En ég óttast að allt of miklar væntingar séu bundnar við skýrslu
nefndarinnar; ég óttast að menn ætlist til þess að nefndin hafi svör
á reiðum höndum í skýrslunni við öllum mögulegum spurningum
sem vaknað hafa á undanförnu hálfu öðru ári. Svo verður alveg
örugglega ekki.
Mér finnst liggja í hlutarins eðli, að einhverjum málum sem
nefndin fjallar um verði vísað áfram, ýmist til sérstaks saksóknara
eða efnahagsbrotadeildar Ríkislögreglustjóra, og að öðrum málum
ljúki með skýrslugerðinni og enn önnur mál muni koma til kasta
Alþingis og nefndarinnar sem þar á að fjalla um skýrsluna.
Hér í Morgunblaðinu sl. þriðjudag var frétt, þar sem sagði að
væntanlega yrði skýrslan opinberuð fyrir hádegi mánudaginn 12.
apríl, nefndin myndi halda blaðamannafund og koma fyrir þing-
nefnd. „Að því búnu er litið svo á að hlutverki nefndarinnar sé lok-
ið og hún mun því ekki fylgja skýrslunni eftir með skýringum eða
svara fyrirspurnum, t.d. á borgarafundum,“ segir í fréttinni.
Þetta tel ég vera misráðið. Eins og Styrmir Gunnarsson, fyrrver-
andi ritstjóri, skrifaði í pistli sínum hér í Morgunblaðinu fyrir viku
ætti nefndin að sjálfsögðu að sitja fyrir svörum á opnum borg-
arafundum um land allt. Þjóðin á heimtingu á því og engir eru bet-
ur til þess fallnir að svara fyrir um innihald skýrslunnar en einmitt
höfundarnir. Eða hvað?
Af frestum
og enn frek-
ari frestum
Agnes segir
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
’
Nefndin ætti að
sjálfsögðu að
sitja fyrir svör-
um á opnum borg-
arafundum um land
allt. Þjóðin á heimt-
ingu á því.
Tryggvi
Gunnarsson
Páll
Hreinsson
8.00 „Menn eru vaktir og
hafa klukkutíma til að fara í
sturtu og borða morgunmat-
inn. Flestir fara strax á fætur
en eins og gengur kjósa ein-
hverjir að sofa áfram. Menn
eru ekki neyddir til að fara á
fætur en stimpli þeir sig ekki
út á tilsettum tíma verða þeir
af dagpeningunum sínum. Þeir
eru á bilinu þrjú til fjögur þús-
und krónur. Þá nota menn til
að kaupa sér sígarettur, sælgæti
eða annað af því tagi. Eftir
löngun og þörfum.
Margrét Frímannsdóttir, for-
stöðumaður fangelsisins, hefur
verið mjög dugleg að hvetja þá
sem henni þykir ekki nógu
virkir. Hún hefur mjög góðan
púls á mönnum og les þá vel.
Ég er í húsi fjögur, á svoköll-
uðum „langagangi“. Sú nafn-
gift kemur ekki til vegna
lengdar gangsins, heldur vegna
lengdar dómanna sem menn
eru með á bakinu. Hann er
stundum líka kallaður „lá-
varðagangurinn“ eða „saum-
nálargangurinn“. Sumir full-
yrða að þar megi heyra
saumnál detta.
Sjálfum líður mér ágætlega á
þessum gangi. Það má kannski
líkja stemningunni við heima-
vist baldinna unglinga.“
8.55 „Menn ganga til sinna
verka, hvort sem það er nám
eða vinna. Sumir eru ekki
vinnufærir og verða því eftir á
göngum sínum eða fara í úti-
vist eða gymmið.
Þegar menn eru búnir að
koma sér upp ákveðinni rútínu
eru dagarnir fljótir að líða
hérna á Hrauninu. Fyrir suma
eru helgarnar verstar, þá detta
þeir út úr rútínunni. Á móti
kemur að dagarnir geta verið
hver öðrum líkir, einkum í
vinnu, enda fjölbreytnin ekki
mikil hér á svæðinu. Menn
sækjast yfirleitt eftir því að
skipta um vinnu eftir ákveðinn
tíma. Margrét Frímannsdóttir
hefur hvatt okkur til að finna
eigin vinnuúrræði innan
ákveðins ramma og það hefur
mælst mjög vel fyrir. Sumir
hafa tekið að sér kennslu, aðrir
að skanna filmur og þar fram
eftir götunum. Margrét hefur
ekki bara komið inn með móð-
ureðlið, heldur líka nýsköp-
unarhugsun. Við erum gríð-
arlega ánægðir með það.“
12.00 „Hádegismatur. Við
eldum sjálfir og kaupum hrá-
efnið fyrir þóknunarféð okkar í
Rimlakjöri. Það eru ellefu
menn um fjórar hellur, þannig
komast þarf að samkomulagi.
Það gengur yfirleitt gríðarlega
vel. Sumir sameinast um elda-
mennskuna og matarklúbbar
eru fjölmargir.
Áður voru matarbakkar í há-
deginu en Margrét lét breyta
því. Það hefur mælst ákaflega
vel fyrir og ég held að fáir, ef
nokkur, vilji hverfa aftur til
matarbakkanna.“
13.00 „Menn fara aftur og
sinna skyldum sínum. Vinnu
eða námi. Í dag er raunar
brugðið aðeins út af venjunni
en Alnæmissamtökin eru með
kynningu fyrir fanga. Skyldu-
mæting er á þá kynningu.
Félagasamtök af þessu tagi
koma alltaf annað slagið til
okkar og halda kynningar. Það
er ákaflega gagnlegt.“
15.00 „Smalað inn úr
vinnustöðum. Menn fara út að
viðra sig, í gymmið eða að
kaupa í matinn. Útivistin er
keyrð í hollum og þess gætt að
ákveðnum mönnum sé haldið í
sundur. Í fangelsi er ekki óal-
gengt að menn eigi sér for-
sögu.“
18.00 „Menn fara að und-
irbúa kvöldmatinn. Þar gilda
sömu lögmál og um hádeg-
ismatinn.“
20.00 „Kvöldmat lokið.
Menn koma saman og ræða um
landsins gagn og nauðsynjar.
Pólitíkin er ósjaldan ofarlega á
baugi. Líka er spilaður bilj-
arður, teflt, lesið, grípið í spil
eða horft á sjónvarpið. Hvers
konar afþreying er vinsæl.
Óreglulega en þónokkuð oft
fáum við góða gesti í heim-
sókn, aðallega tónlistarmenn
eða uppistandara. Stundum
líka rithöfunda. Við erum mjög
þakklátir fyrir að fólk sé tilbúið
að gefa vinnu sína með þessum
hætti og yfirleitt fjölmenna
menn á þessar uppákomur. Það
er heldur ekki amalegt fyrir
gestina að hafa Litla-Hraun á
ferilskrá sínni.
Það er bara einn sími á ellefu
menn á ganginum, þannig að
skipta þarf honum bróðurlega
á milli sín. Það gengur yfirleitt
vandræðalaust fyrir sig. Síma-
tímar út eru frá kl. 8 til 21.30
alla daga. Ekki má hringja í
okkur en tekin eru skilaboð á
símsvara sem lesið er af fjórum
sinnum á dag.
Fangar eru almennt mjög vel
græjum búnir enda ekki margt
annað að eyða í. Tölvan leikur
eðli málsins samkvæmt rosa-
lega stórt hlutverk í lífi okkar.
Hún styttir okkur sannarlega
stundirnar enda þótt við meg-
um ekki hafa netið.“
21.30 „Menn fara að búa
sig undir háttinn, poppa popp-
ið og svona.“
22.00 „Klefum læst. Þá
tekur tölvan, sjónvarpið eða
bókin við. Sumir taka snemma
á sig náðir en aðrir vaka fram á
rauða nótt, lesa eða spila
tölvuleiki.“
orri@mbl.is
Dagur í lífi fanga á Litla-Hrauni
Fanginn í klefa sínum á Litla-Hrauni. Samkvæmt reglum fangelsisins kemur hann ekki fram undir nafni.
Morgunblaðið/Júlíus
Eins og á heimavist
baldinna unglinga