Morgunblaðið - 20.02.2010, Blaðsíða 26

26 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 2010
Eftir Kristínu Heiðu Kristinsdóttur
khk@mbl.is
Ég hef aldrei verið iðju-laus,“ segir Austfirðing-urinn Ólöf SigurrósÓlafsdóttir þegar hún er
innt eftir því hvernig ævi hún hafi
átt. Hún situr enn við og heklar
þótt hún sé nánast orðin blind.
Minnið bregst henni ekki þar frek-
ar en í öðru, þrátt fyrir að hún
fagni hundrað ára afmæli á morg-
un. Í tilefni dagsins verður hóf í
salnum í Sóltúni þar sem Sigurrós
býr á hjúkrunarheimili og þeir
Helgi Seljan og Sigurður Jónsson
ætla að koma og stjórna fjölda-
söng. „Þetta verður mikil söng-
veisla. Sigurður spilar afskaplega
vel,“ segir Sigurrós með áherslu en
hún er mjög músíkölsk og hefur
yndi af því að syngja. Hún fer ann-
an hvern miðvikudag í hús eldri
borgara í Stangarhyl til að syngja
en þar stjórna þeir félagar hennar
Helgi og Sigurður söng fyrir eldri
borgara.
Dansað á palli í Atlavík
Sigurrós syngur sópran en hún
lærði á sínum tíma söng hjá doktor
Victor Urbancic. „Ég hef sungið í
fjölmörgum kórum um ævina og ég
ólst upp við mikinn söng á
bernskuheimili mínu. Pabbi söng
svo vel og hann spilaði á orgel sem
við systkinin lærðum líka á. Krakk-
arnir komu af öðrum bæjum til að
syngja með okkur. Það var afskap-
lega létt andrúmsloft á heimili
mínu á uppvaxtarárunum,“ segir
Sigurrós sem fæddist og ólst upp á
bænum Brimnesgerði í Fáskrúðs-
firði árið 1910. Í byrjun tuttugustu
aldarinnar var heldur betur annar
bragur á öllu en nú er og Sigurrós
man því tímana tvenna. Þá voru
húslestrar viðhafðir á heimilum
sem og sálmasöngur. Og fólk lagði
mikið á sig til að berja augum fyr-
irmenni. Þegar Sigurrós var sextán
ára, árið 1926, vílaði hún ekki fyrir
sér sólarhringsferðalag með vin-
konu sinni til Seyðisfjarðar til að
hylla konunginn, Kristján tíunda,
sem þá kom í heimsókn til Íslands
ásamt konu sinni Alexandrínu
drottningu. „Á sumrin ferðuðumst
við unga fólkið langan veg með bát
og kassabíl til að komast á dansleik
í Atlavík. Þá var dansað þar á palli.
Það var heldur betur skemmtilegt,“
segir Sigurrós og það glaðnar yfir
henni þegar hún rifjar upp gamla
sumarbjarta daga. Hún man líka
vel eftir því að hafa saltað síld
samfleytt í heilan sólarrhring á
Búðum með vinkonu sinni og
svefnleysið varð til þess að þær
hlógu einhver ósköp.
Vinnuharka í fiskvinnunni
En þótt oft hafi verið glatt á
hjalla var ekki alltaf sólskin hjá
fjölskyldu Sigurrósar. Barnaveiki
og berklar hjuggu skörð í systk-
inahóp hennar og árið 1918 varð
spænska veikin Lovísu systur
hennar að bana, en hún hafði ný-
lokið orgelnámi í Reykjavík. Eftir
þann harmleik fluttist fjölskyldan
að Dvergasteini á Búðum þar sem
flestir unnu við fiskvinnslu. „Þar
fengum við krakkarnir að finna
fyrir mikilli vinnuhörku,“ segir Sig-
urrós sem veiktist af berklum í
framhaldi af því og var send suður
til Reykjavíkur, sautján ára.
„Berklarnir fóru illa með mig en ég
sigraðist á þeim.“ Sigurrós varð
aftur mjög veik þegar hún var ung
kona, en þá lamaðist hún að hluta
til og gat ekki notað hendurnar að
neinu gagni mjög lengi og hefur
aldrei náð sér fyllilega. „Þetta var
óþekkt baktería og engin meðul
voru til við henni, enda var þetta
fyrir tíma fúkkalyfja. Þetta var
hroðalega vont og enginn hélt að
ég myndi lifa þetta af.
Sjálfri datt mér aldrei neitt ann-
að í hug en að ég kæmist yfir
þetta. En það var sárt að geta ekki
spilað framar á píanóið.“
Starfaði sem sjálfboðaliði
Eftir að Sigurrós fluttist til
Reykjavíkur starfaði hún í nokkur
ár hjá Hreini/Síríus við að steypa
kerti. Seinna lærði hún bókhald og
vann við það hjá Vélasjóði til
margra ára. Einnig kenndi hún
bókfærslu um tíma á Hvanneyri.
Hún hefur lagt mikið af mörkum í
sjálfboðastarfi yfir ævina. „Ég
lærði hjálp í viðlögum og ég fékk
nælu og bláan slopp og starfaði
sem sjálfboðaliði á sjúkrahúsum.
Ég vann líka lengi sem sjálfboðaliði
hjá Systrafélaginu Alfa sem er á
vegum aðventista, ég stýrði þar og
stjórnaði. Við sendum meðal ann-
ars fatnað til Afríku til fátæka
fólksins,“ segir Sigurrós sem gekk
ung að árum til liðs við aðventista.
„Ég trúi á Guð og reyni að halda
hvíldardaginn heilagan.“
Talar nokkur tungumál
Í höfuðborginni kynntist hún eig-
inmanni sínum, Guðmundi I. Guð-
jónssyni, stofnanda og skólastjóra
Kennaraskólans. Þau giftu sig um
miðja tuttugustu öldina og bjuggu
mestalla sína búskapartíð á Nes-
haganum í vesturbænum. Sigurrós
ferðaðist heilmikið um heiminn
með Guðmundi í tengslum við störf
hans og hún var fljót að tileinka
sér erlend tungumál. Guðmundur
lést fyrir tæpum fjörutíu árum og
Sigurrós varð því ekkja þegar hún
var aðeins um sextugt. „Það var
hræðilegt að missa hann. Okkur
þótti svo vænt hvoru um annað.
Guðmundur var yndislegur maður,“
segir Sigurbjörg og því til staðfest-
ingar vitnar hún í eftirmæli sem
skrifuð voru um eiginmanninn en
þar var sagt að Guðmundur og Páll
postuli hefðu verið góðir sálu-
félagar.
Fer á kaffihús í hverri viku
Sigurrós segist kunna ágætlega
við sig í Sóltúni en þangað flutti
hún fyrir aðeins tveimur árum,
þegar hún var 98 ára. „Sem betur
fer bjó ég heima hjá mér fram að
því. En ég er svo ánægð með að
hún Bergdís kemur til mín í hverri
viku,“ segir Sigurrós og á þar við
Bergdísi Kristjánsdóttur hjá heim-
sóknarþjónustu Rauða krossins
sem hefur heimsótt hana á hverj-
um miðvikudegi undanfarin fimm
ár. „Bergdís mín er engum lík, ég
hefði ekki getað verið heppnari.
Hún er algjört yndi.“ Bergdís segir
að þær tvær séu orðnar miklar vin-
konur og kunni vel hvor á aðra.
„Þetta eru góðar stundir og allir í
minni fjölskyldu vita að ég geri
ekkert fyrir þau á miðvikudögum,
því það er dagurinn okkar Sig-
urrósar. Við förum alltaf eitthvað
út, skreppum til dæmis á kaffihús
og fáum okkur eitthvað gott í
gogginn. Annan hvern miðvikudag
förum við svo og tökum þátt í
söngstundinni í Stangarhylnum og
Sigurrós kann alla textana.“
Alltaf verið mikil pjattrófa
Þegar blaðamann bar að garði
voru þær vinkonurnar meðal ann-
ars að velta fyrir sér í hvað kjól
Sigurrós ætti að vera á stórafmæl-
isdaginn. Bergdís segir hana vera
rosalega pjattrófu og þá hlær Sig-
urrós hátt og gengst hiklaust við
því. „Mér er alls ekki sama hvernig
ég lít út. Ég fór aldrei út úr húsi
hér áður nema á háum hælum og
með hatt. Þegar ég vann um tíma á
Hressingarskálanum var ég á
örmjóum hælum og fékk sár á fæt-
urna, en ég gafst ég ekki upp,“
segir hún og hlær að eigin þrjósku.
„Og hvað gerir það til þótt ég sé
pjattrófa? Hver verður að vera eins
og hann er. Mér fannst aldrei neitt
annað koma til greina en að vera
almennilega til fara. Hattarnir voru
alveg gasalega skemmtilegir. Ég
átti líka flottan ref sem ég hafði
um hálsinn en þegar lappirnar á
honum voru orðnar ómögulegar þá
klippti ég þær af og saumaði feld-
inn sem kraga á kápu.“
Sigurrós er svo gæfusöm að hafa
haldið andlegri heilsu þrátt fyrir
háan aldur og hún fylgist vel með,
hlustar á fréttir og hefur skoðanir
á hlutunum. Henni líst ekkert á
ástandið í þjóðfélaginu og óhófið
sem varð okkur að falli. „Heið-
arleikinn er dýrmætur,“ segir hún
þegar hún er spurð um heilræði
handa ungu kynslóðinni sem nú er
að vaxa úr grasi.
Hyllti Kristján konung tíunda
Miklar eru þær breyt-
ingar sem hafa átt sér
stað í íslensku samfélagi
frá því hún Sigurrós
fæddist fyrir hundrað ár-
um. En áhersla hennar á
að vera almennilega til
fara hefur ekkert breyst á
heilli öld.
Myndarleg hjón Sigurrós og Guðmundur voru miklir sálufélagar.
Morgunblaði/Ernir
Vinkonur Bergdís og Sigurrós kunna vel hvor á aðra og fara saman á kaffihús og á söngstundir.
„Ég fór aldrei út úr húsi
hér áður nema á háum hæl-
um og með hatt.
Og hvað gerir það til þótt
ég sé pjattrófa?“
TÁNINGAR sem eiga erfitt með að komast á lappir á
morgnana eru ekki latir heldur líða þeir fyrir skort á sól-
arljósi. Unglingar nútímans eyða alltof miklum tíma inn-
andyra og fá þar með ekki nægan skammt af nátt-
úrulegu ljósi, sérstaklega á morgnana. Þetta setur
líkamsklukkuna í uppnám, samkvæmt nýrri rannsókn
sem fjallað er um í The Daily Telegraph. Af þessum sök-
um eru þeir ekki þreyttir á kvöldin, fara alltof seint að
sofa og eru svo úrvinda á morgnana.
Rannsakendurnir kalla þetta „náttuglu-röskunina“ og
draga þá ályktun að hún geti haft áhrif á árangur ung-
linga í námi.
„Nú þegar unglingar eyða miklu meiri tíma en áður
innandyra verða þeir af morgunbirtunni sem virkar eins
og vítamínsprauta fyrir það kerfi líkamans sem stjórnar
svefni og vöku,“ segir Mariana Figueiro hjá bandarísku
birturannsóknastofnuninni (Lighting Research Centre).
Morgunbirtan inniheldur mikið magn af bláu ljósi á
bylgjurófinu sem hefur áhrif á ákveðin hormón (mela-
tónín) í líkamanum þegar líða tekur á daginn. Þessi
hormón senda heilanum skilaboð um hvenær er tíma-
bært að fara í háttinn.
Til að sannreyna þessa kenningu voru unglingar á
aldrinum 13-14 ára beðnir að taka þátt í tilraun sem fólst
í því að þeir gengu með gleraugu til að hindra upptöku
líkamans á bláu geislunum. Fljótlega fóru þeir að fara
seinna að sofa og að fimm dögum liðnum fór hópurinn að
meðaltali hálftíma seinna að sofa en viðmiðunarhóp-
urinn.
Figueiro segir unglinga fá alltof litla dagsbirtu, t.d.
gangi þeir sjaldnar í skólann nú en áður. Þá vinni þeir
frekar innandyra yfir sumartímann. Til að mæta þessu
mætti t.d. hanna skólahúsnæði með öðrum hætti þannig
að dagsbirtan næði betur til unga fólksins.
Ekki latir heldur vantar sólarljós
Hér með vil ég þakka öllum
þeim sem glöddu mig á 90 ára
afmæli mínu þann 23 janúar.
Sérstakar þakkir til Söngskólans
í Reykjavík fyrir veitta aðstoð og
ekki síður öllum þeim sem lögðu
hönd á plóg til að gera þennan
dag ógleymanlegan.
Guðmunda Elíasdóttir,
söngkona.