Skólablaðið - 01.02.1972, Blaðsíða 11

95
var tekið fyrir allar vörusendingar til Rússa á grundvelli Láns- og
leigulaganna. Beiðni Rússa um lán f Bandarfkjunum til þess að hefja
endurreisnina "týndist" f utanrfkismálaráðuneytinu og nokkru sfðar
lagði það bann við útflutningi vélaverkfaera og þungaiðjutæka til Rússa.
Og það var ekki að ástæðulausu, sem Bandaríkjamenn stefndu að heims-
yfirráðum og tóku að magna upp stríðsáróðurinn. Jafnskjótt og sjá
mátti fyrir endalok styrjaldarinnar, tók að votta fyrir ugg og ótta hjá
bandarfskum auðmönnum, þeim duldist ekki, að bandarfska auðvaldið
yrði nú að ganga undir próf, er réði úrslitum um tilverurétt þess, -
og þannig tilverurétt hins kapftalfska heims - þeir sáu fram á nýja
viðskiptakreppu, strfðinu hafði ekki tekizt að lækna erfðarsjúkdóm auð-
valdsins, kreppuna, einungis fresta henni um nokkur ár. f júnfmánuði
1947 skrifaði innanrfkisráðherra Bandarfkjanna J. A. Krug f American
Magazine : "Ef vér verðum að þola aðra alvarlega atvinnukreppu ... ,
þá munu atvinnuleysi, armóður og örvænting hrekja fleiri Ameríku-
meim inn f herbúðir kommúnismans en Stalfn, Marx og Komintern hafa
náð á sitt band með röksemdum og fortölum." Og Bandaríkjamenn áttu
um tvo kosti að velja, til þess að leysa efnahagsmál sih, sem strfðs-
lokin báru þeim á hendur. Annar var sá að auka innanlandsmarkaðinn
með stórfelldum félagslegum umbótum og taka upp viðskipti við Rússa
og önnur austurevrópuríki. Hinn kosturinn var sá, að halda styrjaldar-
framleiðslunni áfram, eins og ekkert hefði f skorizt, eins og strfð
stæði enn yfir. Bandarfkin vödlu síðari kostinn. Yfirstétt Bandaríkj-
anna kaus þá leiðina, sem henni þótti greiðfærari og gróðavænlegri -
að veita flóði framleiðslu sinnar, sem hún hafði enga stjórn á lengur,
inn f birgðaskemmur styrjaldar, f hina botnlausu hft kalda stríðsins,
nýlendukúgunar og hervæðingar.
En var hinn kosturinn f rauninni nokkurn tfma fyrir hendi ? Já, ef við
lftum á efnahagslegar aðstæður þessara stórvelda, sést að efnahagsleg
samvinna þeirra á milli var auðveld. A fyrstu árunum eftir heims-
styrjöldina var þetta sérstaklega greinilegt. Bandarfkin komu tvfefld að
framleiðslumætti út úr stríðinu. Iðnaður þeirra nam 60% af allri iðn-
aðarframleiðslu auðvaldsheimsins. Aftur á móti voru iðnaðarhéruð
Rússa f rústum, þeim var Iffsnauðsyn á að fá stórvirkar vélar, eim-
reiðar, járnbrautarvagna.olfuvinnslutæki til að rétta við stóriðju sfna,
og þeir báðu Bandarfkin um aðstoð og buðust til að greiða f hráefnum,
sem Bandarfkjamenn skorti, þeir voru jafnvel fúsir til þess að haga
hráefnaviimslu sinni f samræmi við þarfir Bandarfkjanna. A grundvelli
slfkrar efnahagssamvinnu hefði verið unnt að tryggja friðsamiega sam-
búð þessara stórvelda. Þetta var sú leið sem Rosvelt hafði hugsað sér,
en þeir valdamenn, sem tóku við af honum, ætluðu sér annað og meira.
Þeir stefndu að heimsyfirráðum Bandarfkjanna f orðsins fyllsm merkingu.
Þeir ætluðu sér að knýja allan heiminn undir veldissprota Bandaríkjanna
og beizluðu framleiðslumátt sinn og fjármálavald f þjónustu þess mark-
miðs. Strfðsmaskfnan var komin f gang - ekki strfðsmaskúia Rússa -
heldur Bandarfkjamanna. Fyrsta skrefið f þá átt að fylkja Evrópuríkj-
unum um stefnu sfna var Marshallaðstoðin, sem hafði þann tvíþætta til-
gang að leysa að einhverju leyti þau framleiðsluvandamál, sem banda-
rfska auðvaldið átti við að glfma og þjóna sem tæki Bandarfkjamanna,
til þess að hlutast til um viðskiptalú annarra ríkja, komast fyrir fram-
leiðsluleyndarmál þeirra, seilast til pólitfskra áhrifa og þröngva þeim
f hemaðarbandalag við sig. Nato og Marshallhjálpin eru samborin syst-
kyn. Nato sameinaði rfki Vestur-Evrópu f hernaðarbandalag gegn Rúss-
um og alþýðulýðveldunum - Marshallstefnan dró þau inn f viðskiptastrfð
Bandarikjamanna við hinn sósfalfska heim.
Þetta viðskiptastrfð hófst með þvf, að brotin voru ákvæði Ibtsdamssátt-
málans um skaðabætur Þjóðverja til Rússa. Það var yfirlýstur vilji
sigurvegaranna f Potsdam, að Þjóðverjar skyldu greiða Rússum 10 mill-
jarða sem örlitlar skaðabætur fyrir þau hermdarverk, er þeir höfðu
unnið. Skaðabætur þessar skyldu greiddar f verksmiðjum, vélum og
vélaútbúnaði, sem flutt yrðu frá Þýzkalandi til Ráðstjórnarrfkjanna.
Þegar Bandarfkin og Bretar rufu þessi ákvæði, þá var grundvellinum
kippt undan lifvænlegum friði f Evrópu.
En þrátt fyrir bjartar vonir, dugði Marshalláætlunin ekki til að bjarga
bandarfsku framleiðsluskipulagi frá hruni, sjúklingurinn hjamaði ekki
við af svo veiku meðali, það þurfti önnur og áhrifarfkari ráð til þess
að bjarga hinu bandarfska framleiðsluskipulagi frá erfðasynd auðvaldsins
- allsnægtakreppunni. Samdrátturinn hófst um haustið 1948 og stóð allt
fram á vor 1950. Um ieið og kreppuboðamir tóku að gera vart við sig
greip Bandaríkjastjóm til hins klassfska úrræðis að stórauka heraaðar-
útgjöld og hóf um leið ofsalegasta vfgbúnað, sem um getur f annálum
nokkurs ríkis. A árunum 1937-1938 námu hernaðarútgjöld Bandarfkjanna
8$ á mann, en árið 1952, einu ári eftir komu hersins hingað, vom
hernaðarútgjöldin orðin 400$ á hvern ibúa og gieyptu 70% af öllum út-
gjöldum fjárlaganna. Hin bandarfska friðardúfa var orðin grá fyrir