SunnudagsMogginn - 22.05.2011, Blaðsíða 44

44 22. maí 2011
The Bed of Procrustes: Philosophical and
Practical Aphorisms - Nassim Nicholas Taleb
bbbbm
Prókrústes hét ræningi á strönd Attíku. Ef fórn-
arlömb hans pössuðu ekki í rúm hans lagaði
hann þau að því. Hinir hávöxnu voru styttir, en
teygt á hinum lágvöxnu. Hann hafði viðurnefnið
„réttingamaðurinn“. Nassim Nicholas Taleb,
höfundur bókarinnar Black Swan, er þeirrar
hyggju að líkt sé manninum farið og Prókrústesi,
raunveruleikinn falli sjaldnast að hugmyndum
hans og þá reyni hann ýmist að troða eða teygja á
þeim til að laga þær að honum. The Bed of Procr-
ustes er safn orðskviða. Taleb setur hugsanir sínar fram í formi
fleygra setninga, hittir iðulega í mark og tekst oftar en ekki að
krydda athugasemdir sínar ísmeygilegu háði. Hann hefur sérstakan
ýmugust á blaðamönnum og hagfræðingum, sem fá það óþvegið.
Mest er honum þó umhugað um að vekja lesendur sína til umhugs-
unar og rífa þá úr viðjum vanans. Frelsi, segir hann, fæst ekki bara
með því að komast hjá því að verða þræll, maður þarf einnig að
komast hjá því að verða húsbóndi. Rósa Lúxemborg sagði að sá sem
aldrei hreyfði sig fyndi ekki fyrir hlekkjunum. Orðskviðir Talebs eru
hvatning til annars konar hreyfingar en boðið er upp á í líkamsrækt-
arstöðvum.
Nigger: The Strange Career of a Troublesome
Word - Randall Kennedy
bbbbn
Sennilega á ekkert orð í enskri tungu sér ógeð-
felldari sögu en nigger. Orðið hefur löngum ver-
ið notað til að niðurlægja, ofsækja og lítillækka
blökkumenn í Bandaríkjunum - og er það enn.
Saga orðsins er þó ekki einföld auk þess sem
merkingin getur verið margvísleg og fer eftir því
hver tekur það sér í munn. Í bókinni Nigger lýsir
Randall Kennedy, lagaprófessor við Harvard-
háskóla, því hvernig orðið hefur skilið eftir sig
sviðna jörð, fjallar um það hvernig Lenny Bruce reyndi að draga úr
því tennurnar með því að endurtaka það í síbylju, hvernig svartir
rapparar hamra á því, en hvíti rapparinn Eminem tekur sér það ekki
í mun. Ekkert níðyrði hefur komið jafnoft fyrir í bandarískum rétt-
arsölum og rekur lagaprófessorinn þá sögu. Hafa lögspekingar meðal
annars velt því fyrir sér hvort notkun orðsins sé svo svívirðileg að
hún eigi að vera til refsilækkunar hjá sakborningi, sem bregst við
notkun þess með ofbeldi. Einnig gerir hann því skil hvernig þetta
orð getur orðið þeim, sem tekur það sér í mun, fjötur um fót. George
W. Bush gat notað orðið asshole um blaðamann og orðið forseti, en
ef hann hefði notað orðið nigger hefði verið úti um pólitískan frama
hans. Kennedy rekur einnig merkilega umræðu um það hvernig eigi
að útrýma orðinu og hvort. Forvitnileg bók um tveggja atkvæða orð
með mikla sögu.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Erlendar bækur
Eymundsson
1. 9th Judgement – James
Patterson
2. Minding Frankie – Maeve
Binchy
3. Mini Shopaholic – Sophie
Kinsella
4. The Confession – John
Grisham
5. The Reversal – Michael
Connelly
6. Worth Dying For – Lee
Child
7. Angelology – Danielle
Trussoni
8. That Perfect Someone –
Johanna Lindsey
9. Tigerlily’s Orchids – Ruth
Rendell
10. Sunset Park – Paul Auster
New York Times
1. Dead Reckoning –
Charlaine Harris
2. 10th Anniversary – James
Patterson & Maxine Paetro
3. Water For Elephants –
Sara Gruen
4. Something Borrowed –
Emily Giffin
5. The Help – Kathryn
Stockett
6. The Sixth Man – David
Baldacci
7. No Time Left – David
Baldacci
8. A Game of Thrones –
George R.R. Martin
9. The Lincoln Lawyer –
Michael Connelly
10. Sixkill – Robert B. Parker
Waterstone’s
1. Port Mortuary – Patricia
Cornwell
2. The Finkler Question –
Howard Jacobson
3. Jump! – Jilly Cooper
4. Bad Boy – Peter Robinson
5. The Red Queen – Philippa
Gregory
6. Dead Reckoning –
Charlaine Harris
7. The Death Instinct – Jed
Rubenfeld
8. The Hare with Amber Eyes
– Edmund De Waal
9. One Day – David Nicholls
10. Room – Emma Donoghue
Bóksölulisti
Lesbókbækur
F
yrir stuttu voru veitt í Bretlandi svo-
nefnd Man Booker International-
verðlaun, en þau eru veit annað hvert ár
og þá þeim höfundum sem ýmist rita á
ensku eða sem bækur þeirra eru alla jafna fáan-
lega í enskri þýðingu. Sem dæmi um höfunda sem
fengið hafa verðlaunin undanfarin ár eru Alice
Munro, Chinua Achebe og Ismail Kadare. Öll virt-
ust þau almennt vel að verðlaununum komin,
enda hreyfði enginn mótbárum. Það fór aftur á
móti allt á annan endann þegar tilkynnt var um
verðlaunahafann 2011 – bandaríska höfundinn
Philip Roth.
Þegar svonefndur stuttlisti verðlaunanna var
kynntur 31. mars síðastliðinn urðu nokkrar um-
ræður um þá ósk eins þeirra sem á listanum
lentu, enska rithöfundarins John le Carré, að
hann yrði ekki talinn með, en aðrir á listanum
voru Bretarnir James Kelman, John le Carré og
Philip Pullman, bandarísku höfundarnir Mari-
lynne Robinson, Philip Roth og Anne Tyler,
Wang Anyi og Su Tong frá Kína, Spánverjinn Juan
Goytisolo, Líbaninn Amin Maalouf, David Malouf
frá Ástralíu, Dacia Maraini frá Ítalíu og indversk-
kanadíski höfundurinn Rohinton Mistry. Flest
frambærilegir höfundar og ekki man ég eftir því
að nokkur hafi gert athugasemd við það að Roth
væri á listanum. Þegar hann þó vann verðlaunin
varð það til þess að einn dómnefndarmannanna
þriggja, rithöfundurinn, útgefandinn og gagn-
rýnandinn Carmen Thérèse Callil, sagði sig úr
nefndinni og fór heldur háðulegum orðum um
Roth; sagði hann sífellt vera að skrifa um það
sama, sítuðandi um sama efni í hverri bókinni af
annarri – því líkast sem hann sæti á andliti manns
og maður væri við það að kafna.
„Mér finnst ekkert í hann spunnið sem rit-
höfund,“ sagði hún í viðtali við breska blaðið The
Guardian og bætti við að hún hefði ekki farið dult
með þá skoðun sína innan dómnefndarinnar að
Roth ætti alls ekki heima á tilnefningalistanum,
hann hefði verið eini höfundurinn sem ekki átti
heima þar, sagði hún og líkti verkum hans við
nýju fötin keisarans: „Mun nokkur lesa bækur
hans eftir tuttugu ár?“
Það er í sjálfu sér ekkert við það að athuga að
rithöfundur haldi sig við sama meginþema í bók-
um sínum; minnumst þess er Halldór Laxness
sagði í inngangi að annarri útgáfa á Barni náttúr-
unnar að þegar hann hefði lesið bókina yfir hefði
hann áttað sig á að hann hefði í raun alltaf verið
að skrifa sömu bókina upp aftur. Hvað Philip
Roth varðar er hann og vissulega oft að skrifa um
það sama, en hængurinn að hann er þá að skrifa
um sjálfan sig.
Það hefur komið upp í vangaveltum um það
hvort Roth muni einhvern tímann hljóta nób-
elsverðlaunin í bókmenntum að sjóndeild-
arhringur hans sé þröngur en það sem þó hefur
væntanlega helst staðið í Carmen Callil er kven-
fyrirlitning sem margir telja sig hafa rekist á í
bókum Roths, sérstaklega í eldri verkum hans.
Ekki má gleyma því að Callil er stofnandi bóka-
forlagsins Virago, sem sérstaklega var stofnað til
að gefa út bækur kvenna og hefur barist fyrir
framgangi kvennabókmennta almennt. Fleiri
hafa og tekið í sama streng, til að mynda rithöf-
undarnir Lionel Shriver og Fay Weldon, sem báð-
ar hafa haft orð á því hve Roth sé illa lagið að
skrifa um konur og í breska dagblaðinu Indep-
endent er vitnað til orða rithöfundarins Amanda
Craig: „Ég hata það hve ég þarf að brynja mig áð-
ur en ég les bækur hans, hata kvenfyrirlitningu
hans og hata það að mér líður alltaf ver eftir að
hafa lesið bók eftir Roth en mér leið þegar ég
byrjaði á henni. Í Roth er engin von og ég held
það sé rétt mat hjá Carmen [Callil] – hann mun
ekki lifa.“
Verðlaunahafinn Philip Roth. Munu menn lesa bækur hans eftir tuttugu ár?
Reuters
Philip Roth og
kvenfyrirlitningin
Það varð uppi fótur og fit þegar bandaríski rithöfundurinn
Philip Roth fékk alþjóðlegu Man-bókaverðlaunin, enda
þótti mörgum sem hann væri ekki vel að þeim kominn.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is