SunnudagsMogginn - 02.10.2011, Blaðsíða 47

2. október 2011 47
’
Framlag Hjálmars
R. Bárðarsonar til
ljósmyndunar á Íslandi
er mikilfenglegt og safngestir
Þjóðminjasafns Íslands
munu njóta þess á sýningu
mynda hans.
H
jálmar R. Bárðarson er einn kunnasti ljós-
myndari Íslendinga.
Hann átti farsælan feril sem skipaverk-
fræðingur og siglingamálastjóri. Hann lést
árið 2009 og verður hans ekki síst minnst fyrir ljós-
myndun sína en eftir hann liggur einstakt safn ljósmynda.
Hjálmar var mikilvirkur í útgáfu bóka þar sem myndefnið
endurspeglar áhuga hans og næmt auga fyrir fólki og feg-
urð íslenskrar náttúru. Hann var mikill útivistarmaður á
langri ævi og þá var myndavélin jafnan með í för. Hann
myndaði landslag, hús, menningarminjar og mannlíf. Alls
gaf hann út tólf ljósmyndabækur um Ísland og náttúru
þess. Fyrsta ljósmyndabók Hjálmars, Ísland farsælda
Frón, var jafnframt fyrsta heildstæða höfundarverk ís-
lensks ljósmyndara á bók.
Ef litið er til stærri ljósmyndasýninga má sjá að Hjálmar
tók þátt í á sjötta tug sýninga um allan heim á árunum
1943-1955. Hann var einn þeirra ljósmyndara sem gegndu
lykilhlutverki í ljósmyndun á Iðnsýningunni árið 1952 í
Reykjavík, sem segja má að sé ein metnaðarfyllri sýninga
sem Íslendingar héldu á liðinni öld. Ljósmyndir Hjálmars
eru fræðandi fyrir alla áhugamenn um íslenska náttúru og
hafa verið vísindamönnum og listamönnum innblástur í
störfum þeirra. Framlag Hjálmars R Bárðarsonar er mikið
til íslenskrar menningarsögu og náttúruvísinda.
Þjóðmenningin var Hjálmari hugleikin eins og end-
urspeglast í ljósmyndasafni hans en þar er að finna
merkilegar myndasyrpur af gömlum torfbæjum, af ára-
skipum og öðru sem tengist íslenskri menningarsögu.
Samleið Hjálmars R. Bárðarsonar ljósmyndara og Þjóð-
minjasafns Íslands var löng. Fyrir útgáfu fyrstu ljós-
myndabókar sinnar tók Hjálmar fjölda ljósmynda í safn-
inu, bæði af einstökum gripum og sýningarsölum í
safnhúsinu. Ljósmyndir hans hafa mikið heimildagildi
fyrir íslenskar þjóðmenningu. Um langa hríð hafði Þjóð-
minjasafnið ekki ljósmyndara á að skipa eins og nú í
seinni tíð og því var leitað eftir samvinnu við ljósmynd-
ara. Nokkir þeirra ljósmyndara sem ljósmynduðu safn-
gripi fyrir Þjóðminjasafnið urðu velgjörðarmenn safnsins.
Hjálmar var einn þeirra. Tekið var viðtal við Hjálmar um
ljósmyndaferil hans á vegum Þjóðminjasafnsins árið 1998.
Viðtalið, sem nú er ein af meginheimildum um ljós-
myndun Hjálmars, varpaði nýju ljósi á áhugaljósmyndun
á Íslandi á tímabilinu eftir 1950. Á næstu árum færði
Hjálmar Þjóðminjasafni Íslands margan góðan safnauka
við myndasafn safnsins. Þar má nefna myndamöppur
með úrvalsmyndum íslenskra og erlendra ljósmyndara og
ljósmyndatímarit, auk ýmissa heimildagagna um íslenska
ljósmyndasögu. Hjálmar sýndi Þjóðminjasafni Íslands
mikið traust og virðingu. Eftir fráfall hans árið 2009 varð
Ljósmyndasafn Íslands í Þjóðminjasafninu einn sex erf-
ingja hans og féll í hlut þess ljósmyndasafn Hjálmars og
allt sem tengdist ljósmyndun í búi hans. Víkin-Sjóminja-
safnið í Reykjavík, Byggðasafn Vestfjarða, Fugla-
vernd, Landgræðsla ríksins og Landgræðslu-
sjóður nutu einnig velvilja Hjálmars sem
endurspeglar áhuga Hjálmars á menningu og
náttúru Íslands. Eftir að Þjóðminjasafni Íslands
áskotnaðist hið merka myndasafn Hjálmars hef-
ur markvisst verið unnið að því innan Þjóð-
minjasafnsins að tryggja varðveislu ljós-
myndasafns Hjálmars sem er mjög stórt að
vöxtum, og rannsaka með sýningu og útgáfu í
huga. Þann 29. október verður opnuð í Myndasal
Þjóðminjasafnsins sýning á verkum hans. Af því
tilefni verður gefin út sýningarbók helguð ljós-
myndun hans í svarthvítu. Eins og höfundur
sýningarbókar Þjóðminjasafns Íslands greinir frá
var Hjálmar á margan hátt brautryðjandi meðal
íslenskra áhugaljósmyndara. Hann tók þátt í erlendum
sýningum og útgáfa hans á ljósmyndabókum ruddi braut
útgáfu slíkra höfundarverka hér á landi sem og skrif hans
um íslenska ljósmyndun á erlendum vettvangi.
Á sýningunni Hjálmar R, Bárðarson í svarthvítu sýnir
Þjóðminjasafn Íslands úrval mynda úr safni Hjálmars. Þar
verða sýndar svarthvítar myndir af náttúru Íslands og
fólki við vinnu sem eru lýsandi fyrir þann arf sem eftir
Hjálmar liggur. Athyglisverðar myndir af eldgosinu í
Heimaey og Surtseyjargosinu verða á sýningunni. Einnig
verða þar merkar syrpur mynda frá Vestfjörðum, en
Hjálmar var Ísfirðingur og hélt alltaf góðum tengslum við
heimabæ sinn og landshluta.
Með sýningunni vill Þjóðminjasafn Íslands heiðra
minningu Hjálmars R. Bárðarsonar og þakka langa og
góða samleið. Framlag Hjálmars til ljósmyndunar á Ís-
landi er mikilfenglegt og safngestir Þjóðminjasafns Ís-
lands munu njóta þess á sýningu mynda hans.
Bátur í fjöru í Arnarfirði. Rómantísk náttúrulífsmynd eftir Hjálmar R. Bárðason frá ferð hans að Núpi í Dýrafirði 1938.
Þjóðminjasafn/Hjálmar R. Bárðarson
Heimaeyjargos 20. maí 1973. Hús í austurbænum undir ösku. Hjálm-
ar skráði framvindu Surtseyjargoss og Heimaeyjargossins ítarlega.
Hjálmar R. Bárðarson í svarthvítu
Þankar um
þjóðminjar
Margrét Hallgrímsdóttir
margret@thjodminjasafn.is