Morgunblaðið - 31.05.2010, Blaðsíða 10

10 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. MAÍ 2010
Svanhildur Eiríksdóttir
Þátttaka í ljósmyndam-araþoninu stóð öllum nem-endum í 5.–10.bekk grunn-skólanna til boða og sendu
hundrað og þrettán börn inn myndir
af þremur viðfangsefnum. Átta kom-
ust í úrslit. Í viðtali við systkinin kom
á daginn að þeim er ýmislegt fleira til
lista lagt en að taka góðar ljósmyndir.
Vala Rún og Pétur Darri eru
bæði nemendur í Akurskóla í Reykja-
nesbæ, Vala Rún í 8. bekk og Pétur
Darri í 5. bekk. Þegar starfsmaður
frá Bókasafninu kom í skólann til
þess að kynna ljósmyndamaraþonið
sögðust þau bæði hafa verið ákveðin í
að taka þátt, jafnvel þó að þau hefðu
ekkert verið sérstaklega dugleg að
taka myndir. Það breyttist þó í kjöl-
far maraþonsins. Vala Rún sagðist
fara meira niður í fjöru til að taka
myndir en áður var hún mestmegnis í
sínu nærumhverfi. Pétur Darri hefur
líka verið að gera tilraunir og prófa
nýju myndavélina sína, en hann fékk
aðalverðlaunin í flokki barna í 5.–7.
bekk og hlaut að launum Nikon Cool-
Pix stafræna myndavél. Það er sama
Listræn systkini
með næm augu
Vala Rún og Pétur Darri Pétursbörn eru listræn systkini. Það vakti athygli
blaðamanns fyrir skemmstu að þau sigruðu bæði í sínum flokkum í ljós-
myndamaraþoni sem Bókasafn og Byggðasafn Reykjanesbæjar héldu í tilefni
Barnahátíðar í apríl s.l..
Lestur er lífstíll Vala Rún sá þennan mann niðri í bæ að lesa í bók.
Það má finna ýmsar leiðir til aðkomast hjá pöddum og öðr-um pestum sem herja á plönt-
urnar í garðinum. Það nýjasta í
Bandaríkjunum er að rækta græn-
metið á hvolfi í heimagerðum eða
keyptum pottum samkvæmt grein á
The New York Times. Þeir sem hafa
prófað þetta segja að þeir muni aldr-
ei aftur planta ofan í jörðina. „Ég er
alveg búinn að snúa þessu við,“ segir
Mark McAlphine sem hóf að rækta
tómata á hvolfi fyrir tveimur árum
eftir að ormar tóku að herja á plönt-
urnar hans. Hann gerði potta úr
plastfötum, skar gat í botninn á
hverri fötu og sáði tómatfræjum í
fötuna og hengdi upp, hann setti
dagblöð í kringum gatið á botninum
til að koma í veg fyrir að moldin
myndi hrynja út. Tómatplönturnar
uxu niður úr fötunni og fékk McAlp-
hine ágæta uppskeru.
Garðyrka á hvolfi er alltaf að
verða vinsælli, sérstaklega er vin-
sælt að rækta tómata, gúrkur og
papriku þannig. Garðyrkjufyrirtæki
eru farin að láta gera sérstaka potta
fyrir þessar ræktunaraðferð og hef-
ur salan á þeim tvöfaldast á þessu
ári frá því síðasta.
Kostirnir við garðyrkju á hvolfi
eru margir: þetta sparar pláss, það
þarf ekki beð, kassa eða búr undir
ræktunina, þetta minnkar sýkingar,
sveppi og pöddur í grænmetinu,
vatn og önnur næringarefni nýtast
betur þökk sé þyngdaraflinu og
þetta gerir það að verkum að súr-
efnisflæðið er betra og sólin nær
betur til plöntunnar.
Fyrir þá sem eru fullir efasemdar
segja ræktendur að uppskeran sé
sönnunin.
„Ég setti eina tómatplöntu í jörð-
ina og aðra í brúsa á hvolfi og sú í
jörðinni drapst,“ segir Shawn Ver-
rall garðyrkjuáhugamaður. Honum
gekk svo vel að rækta tómata á
hvolfi að hann hóf að rækta jalape-
nio á þann hátt líka og það blómstr-
aði mikið betur en það sem hann
setti í jörðina. „Það virðist sem
plönturnar nái að haldast heilbrigð-
ari á hvolfi ef þú vökvar þær nægi-
lega mikið, og þetta er fábær leið til
að rækta ef þú hefur lítið pláss,“ seg-
ir Verrall.
Einn segir tómata og basil hafa
gengið mjög vel hjá sér á hvolfi á
meðan ekki hafi verið eins farsælt
að rækta kál, baunir og gulrætur
þannig. Garðyrkju- og plöntufræð-
ingar eru sammála um að það að
rækta á hvolfi haldi pestum og pödd-
um í burtu en þeir eru óvissir um
hvort þessi aðferð skilar í raun betri
uppskeru.
Samkvæmt garðyrkjuvefsíðum
virðist þessi aðferð vera mjög vinsæl
og gefast vel, sérstaklega ef minni
gerðirnar af tómötum eru ræktaðar.
Stærri tómatar verða of þungir og
álagið á stilkinn verður of mikið, það
snýst upp á hann og hann brotnar á
endanum.
Plönturnar á hvolfi eiga til að
þorna miklu hraðar en þær sem eru í
jörðinni og þarf að vökva þær oft
a.m.k einu sinni á dag í mesta hit-
anum í Bandaríkjunum.
Á YouTuber má sjá nokkur mynd-
bönd þar sem sýnt er hvernig á að
fara út í garðyrkju á hvolfi.
Garðyrkja
Á hvolfi Tómatarnir vaxa niður úr dallinum og blómum plantað að ofan.
Grænmetisrækt
á hvolfi það nýjasta
Nú er árstími ferðalaga runninn upp
og eflaust margir sem eru fyrir löngu
búnir að ákveða hvaða perlur Íslands
þeir ætla að skoða þetta sumarið.
Fyrir áhugasama ferðalanga er til-
valið að kíkja reglulega inn á vefsíðu
Ferðafélags Íslands, Fi.is.
Ferðafélagið er áhugamannafélag
sem var stofnað 1927. Tilgangur þess
er að stuðla að ferðalögum um Ísland
og greiða fyrir þeim. Í félaginu eru
um sjö þúsund félagsmenn. Auk
ferða af ýmsum toga er margvíslegt
félagslíf innan félagsins. Allir við-
burðir félagsins eru kynntir á heima-
síðunni.
Vefsíðan er mjög líflega og vel upp
sett. Það ætti ekkert að fara framhjá
þeim sem fylgist með henni. Fyrir ut-
an öfluga fréttauppfærslu er hægt að
skoða margt á síðunni. Þar er yfirlit
yfir alla skála félagsins og Íslands-
kort sem sýnir hvar þeir eru stað-
settir á landinu. Yfirlit er yfir ferðir
félagsins og er því skipt í sumarleyf-
isferðir, helgarferðir, vetrarferðir,
jeppaferðir, dagsferðir og yfirlit yfir
ferðir 2010. Upplýsingar eru um út-
gáfu félagsins, deildir innan þess,
gönguleiðir um landið, félagslíf FI, og
síðan er hægt að auglýsa á síðunni
t.d. gönguskóna sína til sölu.
Fi.is er virkilega gagnleg síða fyrir
ferðalanga hvar á landi sem er.
Vefsíðan www.fi.is
Morgunblaðið/Heiddi
Gönguferð Hópferð á Vífilsfell á vegum Ferðafélags Íslands.
Fyrir alla ferðalanga
Flestir vita að reykingar valda lungnakrabbameinisem og lungna- og hjartasjúkdómum en hugs-anlega eru ekki öllum ljós þau skaðlegu áhrif
sem reykingar hafa á konur. Tóbakslausi dagurinn er
31. maí ár hvert og í ár er sjónum beint að áhrifum
reykinga á konur. En hvað er nýtt varðandi konur og
reykingar? Reykingar valda konum á öllum aldri skaða;
þær auka kvíða, draga úr frjósemi og áhættuþættir
reykinga á meðgöngu eru vel þekktir. Talið er að reyk-
ingar á meðgöngu séu ástæða allt að 15% fyrirburafæð-
inga og 20-30% léttburafæðinga. Kona sem hættir að
reykja dregur úr hættunni á að fæða andvana barn og
að barnið deyi vöggudauða. Konur sem reykja fara yf-
irleitt fyrr á breytingaskeiðið og líkur á beinþynningu
aukast verulega. Reykingar valda ótímabærum hrukk-
um og konur virka því eldri en ella. Gular tennur og
tannholdsbólga eru algengir fylgifiskar reykinga.
Það er því til mikils að vinna að hætta að reykja og
hér fylgja ráð sem gott er að styðjast við til að hætta en
þar er góður undirbúningur grundvallaratriðið. Því
betri undirbúningur, því betri árangurs má vænta.
Að auki er bent á aðstoð við að hætta að reykja.
Tíu mjög góð ráð til að hætta
Undirbúningur:
1. Veljið dag til að hætta. Gott getur verið að
velja fyrsta dag í mánuði eða einhverja
dagsetningu sem skiptir
máli fyrir hvern og einn og
því auðvelt að muna. Þenn-
an dag er gott að nota til að
marka upphafið.
2. Skrifið hjá ykkur ástæð-
urnar fyrir að því að vilja
hætta tóbaksnotkun (betri
heilsa, fyrirmynd, peningar, út-
hald, útlit, lykt o.s.frv.).
3. Skoðið hvaða leiðir eru færar
til að hætta og veljið leið sem
hentar ykkur. Skrifið hjá ykkur
úrræði, þ.e. hvað hægt sé að
gera í staðinn fyrir að reykja og
reynið að forðast aðstæður sem
tengjast reykingum á meðan þið
eruð að hætta.
4. Útbúið áætlun um hvernig þið ætlið
að hætta og hafið hana þar sem þið sjáið
hana á hverjum degi. Finnið eitthvað til að
gera við tímann sem fór í að reykja og
jafnvel eitthvað til að hafa í höndunum á meðan þið eruð
að venja ykkur af því að hafa sígarettu á milli fingranna.
5. Skipuleggið ykkur fram í tímann til að takast á við
erfiðar aðstæður. Reynið að gera ykkur grein fyrir
hvaða aðstæður og hugsanir það eru sem stefna reyk-
bindindinu í hættu og finnið leið til að bregðast við því.
Þið þurfið að vera búnar að ákveða hvað þið ætlið að
gera þegar ykkur langar í tóbak. Munið að það tekur yf-
irleitt ekki nema nokkrar sekúndur að standast freist-
inguna.
6. Takið einn dag í einu og fagnið hverjum degi sem þið
eruð reyklausar.
7. Segið fjölskyldu, vinum og vinnufélögum frá því að
þið séuð hættar og þið eigið eftir að finna vel fyrir því
hvað stuðningur þeirra hvetur ykkur áfram.
8. Fylgist með hvað þið sparið mikla peninga – og njótið
þeirra.
9. Það er ekkert sem heitir að fá sér „aðeins
eina sígarettu“
10. Biðjið reykingafólk að sýna ykkur til-
litssemi og reykja ekki í návist ykkar.
Aðstoð við að hætta
Víða er veittur stuðningur til reykleys-
is. Reyksíminn 800 6030 er símahjálp-
arlína þar sem hjúkrunarfræðingar svara í
símann og veita upplýsingar og persónu-
lega aðstoð við að hætta. Eins hjálpar
það mörgum að skrá sig inn á
www.reyklaus.is sem er gagn-
virkur vefur fyrir alla sem vilja
hætta tóbaksnotkun. Fólk
skráir sig og fær síðan póst
með hvatningu og ýmsum góð-
um ráðum til að hætta. Á
heilsugæslustöðvum er hægt
að leita til heimilislæknis,
hjúkrunarfræðings og ljós-
móður eftir aðstoð og ráðgjöf.
Hugsið jákvætt – þið GET-
IÐ hætt!
Bára Sigurjónsdóttir, sérfræðingur í
barnahjúkrun, MSc, verkefnisstjóri
tóbaksvarna hjá Lýðheilsustöð.
Karitas Ívarsdóttir, ljósmóðir,
Þróunarstofu Heilsugæslu höfuðborg-
arsvæðisins.
Lýðheilsustöð
Fyrir konur – um reykingar
Kona Hættu
að reykja!